Paul Greengrass trekt de prairie op, mét Tom Hanks: ‘Welke filmliefhebber houdt niet van westerns?’

Dave Mestdach
Dave Mestdach Chef film van Knack Focus

Met Bloody Sunday, United 93 en zijn drie Jason Bourne-kaskrakers kroonde Paul Greengrass zich tot de koning van de shaky cam-stijl. Maar de Britse regisseur kan het ook op een klassieker manier. Trek in het zog van Tom Hanks mee de prairie op in News of the World, zijn western over gepolariseerde tijden vroeger en nu.

Energiek en rauw realistisch entertainment puren uit politiek beladen topics? Mocht het een olympische discipline zijn, dan had Paul Greengrass al meer medailles verzameld dan Carl Lewis. In zijn doorbraakfilm Bloody Sunday (2002) deed hij de protestmars in het Noord-Ierse Derry over waarbij het Britse leger veertien katholieke demonstranten neerschoot. In United 93 (2004) reconstrueerde hij wat er mogelijk gebeurde aan boord van United Airlines-vlucht 93 op 9/11. En in docudrama 22 July (2018) focuste hij op het bloedbad dat rechts-extremist Anders Breivik in 2011 aanrichtte in en rond Oslo. Greengrass paste zijn kwiek geschoten en gemonteerde, docurealistische guerillastijl ook toe op fictief terrein, zoals in de drie gespierde actiethrillers over superspion Jason Bourne, waarmee hij wereldwijd de box office aan diggelen knalde.

22 July ging over geweld en lijden. Dit keer wilde ik een soort symbolisch antwoord op negativiteit en extremisme bieden.

Wie Greengrass zegt, denkt bijgevolg meteen aan films die je midden in een bloederige brok recente geschiedenis droppen of aan shaky cam-suspense die met scherp op de zenuwenbanen mikt. Maar de helmboswuivende Brit heeft méér trucs in zijn arsenaal zitten, zo blijkt. Met zijn nieuwste film News of the World verandert hij het geweer radicaal van schouder. Daarin trekt hij voor het eerst de prairie op, in het zog van Tom Hanks als Burgeroorlogveteraan Captain Kidd, die van dorp tot dorp reist om tegen betaling kranten voor te lezen en tussendoor het weesmeisje Johanna (Helena Zengel) naar haar familie terug moet zien te brengen nadat ze door indianen is ontvoerd. News of the World is zowaar een old-school western, met alles erop en eraan, inclusief deugddoend klassieke, in gesatureerde kleuren gedrenkte breedbeelden van weidse woestijnen, steigerende paarden en gemene gunslingers. Plus: respectvolle knipogen richting westernmaestro John Ford.

Captain Kidd (Tom Hanks) moet Johanna (Helena Zengel), die door indianen ontvoerd is, weer thuis brengen. Maar waar is thuis?
Captain Kidd (Tom Hanks) moet Johanna (Helena Zengel), die door indianen ontvoerd is, weer thuis brengen. Maar waar is thuis?

Toch kruipt het journalistieke bloed van Greengrass, die zijn carrière in de eighties begon als onderzoeksjournalist en documentairemaker, ook nu weer waar het niet gaan kan. Onder de (pseudo)historische, verrassend traditioneel in beeld geborstelde cape van News of the World (naar de gelijknamige roman van Luke Davies) schuilt opnieuw een actuele, politieke laag. Het verhaal mag zich dan afspelen anno 1870, in de directe nasleep van de Amerikaanse Burgeroorlog, je hoeft geen krat goedkope whisky gezopen te hebben om te snappen dat de film óók over de verdeelde Staten van Amerika van vandaag gaat. Daarbij fungeert Kidd als de vergevingsgezinde veteraan die tussen Noord en Zuid ten strijde trekt tegen fake news, polarisatie, racisme en rancune. En dat door het volk kranten voor te lezen, en door onwetenden en onverlaten inzichten bij te brengen middels verbale argumenten en desnoods – het blijft een western – een smeulende winchester.

‘In een western is een shoot-out even onontbeerlijk als cowboys en paarden’, weet Greengrass. ‘Ik heb altijd een actiescène willen draaien die begint met één ding, en dan verder gaat op een tweede en derde niveau. Er zit een achtervolging in de film met een paardenkoets die uitloopt op een vuurgevecht tussen de rotsen en die de personages van Captain Kidd en Johanna voor het eerst echt emotioneel bij elkaar brengt. Het is actie die de personages vormt, die een soort rite de passage voor hen is. Een beetje zoals die eerste actiescène in The Bourne Supremacy (2004), waarin Jason Bourne eerst wegrent, dan de metro in duikt en daarna van een brug op een boot springt. Alleen gebeurt het dit keer in de woestijn. Met een huifkar. (lacht)

Paul Greengrass trekt de prairie op, mét Tom Hanks: 'Welke filmliefhebber houdt niet van westerns?'

News of the World speelt zich in 1870 af maar gaat over identiteit, polarisatie en de weg naar verzoening, en dus evengoed over het Amerika van vandaag.

Paul Greengrass: Het zijn topics die overal spelen. In Amerika maar ook in Europa en het Verenigd Koninkrijk. Je hebt mensen die zich vastklampen aan het verleden en aan hun heimat, ook al is dat vaak een geromantiseerde illusie. Anderen willen op volle kracht de toekomst in en streven een andere, meer diverse wereld na. Dat zorgt voor bittere verdeeldheid en veel onzekerheden. Toen ik Luke Davies’ boek las, viel me op hoeveel analogieën er tussen toen en nu zijn. Het verhaal speelt zich af in de schaduw van de Amerikaanse Burgeroorlog, een tijd van lijden, verlies en geweld. En dan heb je daar die eenzame nieuwslezer die van pioniersgemeenschap naar pioniersgemeenschap trekt om mensen verhalen voor te lezen. Kleine, lokale faits divers maar ook escapistische avonturen. Captain Kidd staat symbool voor de helende kracht van verhalen vertellen en die samen beleven, en bij uitbreiding voor de verenigende kracht van cinema. Verhalen prikkelen ons tot empathie, en empathie is altijd een van de beste manieren geweest om verdeeldheid te bekampen. Dat was al zo in de prehistorie, toen we samen rond het kampvuur zaten. Dat is nog steeds zo in deze coronatijden, nu we meer dan ooit soelaas zoeken in films en series.

Tom Hanks is misschien wel de laatste grote Hollywoodster in zijn soort. En hij is niet larger than life. Hij is een eenvoudige mens die tot grootse dingen in staat is.

Captain Kidd ontfermt zich over een blank meisje dat hij naar huis wil brengen, maar dat na een paar jaar tussen de indianen te hebben geleefd vervreemd is van haar cultuur.

Greengrass: De vraag is: waar en wat is haar thuis? Wie en wat bepaalt wie je bent, wat je identiteit is, waar je plek in de wereld zich bevindt en welke weg daarnaartoe leidt? Dat vond ik heel erg hedendaagse vragen. Het is duidelijk dat de weg naar verzoening en eenheid gevaarlijk is en vol culturele en identitaire uitdagingen zit. Maar je kunt die wel degelijk overwinnen. Met empathie. Met humanisme. Dat is precies wat die twee ontheemde, door pijn en verdriet getekende personages voor mij vertegenwoordigen.

Qua genre, setting en stijl is News of the World compleet anders dan Bloody Sunday, United 93 en 22 July maar in die zin ligt de film thematisch wel in het verlengde ervan.

Greengrass: Dat was expliciet de bedoeling. News of the World is een trektocht richting hoop en de toekomst. 22 July ging ook over polarisatie en identiteit, maar dan over de negatieve gevolgen ervan, over geweld en lijden. Dit keer wilde ik vanuit hetzelfde vertrekpunt de omgekeerde richting in trekken als een soort symbolisch antwoord op negativiteit en extremisme.

Daarvoor kwam je opnieuw uit bij Tom Hanks, met wie je eerder de gijzelingsthriller Captain Phillips (2013) hebt gemaakt, over een vrachtschip dat wordt overvallen door Somalische piraten.

Greengrass: Tom is de Henry Fonda van zijn generatie. Hij is niet alleen een geweldige acteur met klassieke allures – misschien wel de laatste grote Hollywoodster in zijn soort – hij is ook een morele patriarch van Amerika, iemand die autoriteit uitstraalt door de rollen die hij kiest én doordat hij ook achter de schermen naar zijn humanistische idealen leeft en voor iedereen iets herkenbaars heeft. Hij is niet larger than life. Hij is een eenvoudige mens die tot grootse dingen in staat is. Op het scherm, en erachter. Henry Fonda had dat, Gary Cooper en Jimmy Stewart ook. Tom hoort in dat rijtje thuis en ik vind dat zijn acteerprestatie in News of the World tot de beste uit zijn carrière behoort.

Paul Greengrass trekt de prairie op, mét Tom Hanks: 'Welke filmliefhebber houdt niet van westerns?'

Zoals gezegd ontfermt hij zich als een ersatzvader over een meisje dat door indianen werd ontvoerd, een plotlijn die het onmogelijk maakt om niet aan John Fords The Searchers (1956) te denken.

Greengrass: Daar was ik me volledig bewust van. Het is in meerdere opzichten The Searchers in reverse. Ik heb de films van John Ford uitvoerig bestudeerd voor Five Came Back (een Netflix-documentaire over de WOII-films van Hollywoodgiganten John Ford, William Wyler, John Huston, Frank Capra en George Stevens, waaraan naast Greengrass ook Steven Spielberg en Francis Ford Coppola meewerkten, nvdr.). In The Searchers gaat Ethan Edwards – John Waynes personage – bewust op zoek naar een ontvoerd meisje dat hij naar huis wil brengen. In deze film weet Captain Kidd aanvankelijk niet dat hij uiteindelijk hetzelfde zal doen. Hij ontdekt het on the road, zoals hij tijdens zijn odyssee door een raciaal en cultureel versplinterd land ook zichzelf ontdekt – nog iets wat hij met Wayne gemeen heeft. Alleen is Kidd minder rancuneus en racistisch. De vergelijking met The Searchers is onvermijdelijk, en daarom wilde ik dat er ook stilistische raakvlakken waren. Ford blijft een van de grootmeesters van de cinema.

Ben je altijd een westernliefhebber geweest?

Greengrass: Welke filmliefhebber niet? Drama, komedie en horror bestaan ook in de literatuur en het theater, maar westerns bestaan enkel en alleen in de cinema. Het is het filmische genre bij uitstek. Het is drama gereduceerd tot zijn naakte essentie, maar uitvergroot op de meest intense manier met zijn enorme, onherbergzame landschappen en zijn archetypische personages die complex zijn in hun eenvoud. De cowboy en de indiaan. De sheriff en de outlaw. Het is intimiteit en conflict dat maximaal wordt uitvergroot om relevante dingen te zeggen over persoonlijke en nationale identiteit. Als kind was ik gek op westerns en als student heb ik me verdiept in de films van Ford, John Sturges, Sam Peckinpah en noem maar op. Ik had wel nooit gedacht dat ik ooit de kans zou krijgen om er zelf één te maken, omdat het genre sinds de jaren tachtig een flinke terugval heeft gekend. Voor mij is dit een jongensdroom die in vervulling gaat.

Paul Greengrass trekt de prairie op, mét Tom Hanks: 'Welke filmliefhebber houdt niet van westerns?'

Je hebt school gemaakt met je handbewogen en snel gemonteerde docurealistische stijl. News of the World oogt daarentegen verrassend klassiek, met lange, zorgvuldig gecomponeerde shots.

Greengrass: Die klassieke, tragere stijl paste beter bij het onderwerp en het genre. En eerlijk: ik wilde graag eens iets anders doen. Anders wordt het een formule, en wordt het werk steriel. Dat was zelfs een van de hoofdredenen waarom ik deze film wilde maken. Ik had het geluk om te kunnen samenwerken met Dariusz Wolski, een van de beste cinematografen in de business. Het deed deugd om eens een versnelling lager te schakelen en om nieuw visueel terrein te verkennen. Toen ik de afgewerkte film voor het eerst op groot scherm zag, dacht ik: is dit wel een Paul Greengrass-film? Maar misschien denk ik daar binnen een paar jaar helemaal anders over, want een carrière is een marathon die over verschillende etappes loopt. Uiteindelijk maak je films voor jezelf. Of dat zou toch moeten, wil je er iets persoonlijks en artistieks van maken. Finaal zeggen alle films iets over wie je bent en over hoe je naar de wereld kijkt, hoe verschillend ze ook zijn. Bloody Sunday leidde naar Jason Bourne. Bourne naar United 93. United 93 naar Captain Phillips. En News of the World is een een heel bewuste respons op 22 July, een soort antidotum zelfs, van donkerte naar licht. Omdat ik vond dat deze tijden daar nood aan hadden. Films zijn een uitgebreid gesprek met jezelf. En wat je te vertellen hebt, zul je uiteindelijk pas weten wanneer je laatste eindcredits rollen. Maar dat is hopelijk nog niet voor morgen. (lacht)

Welke filmliefhebber houdt niet van westerns? Drama, komedie en horror bestaan ook in de literatuur en het theater, maar westerns enkel en alleen in de cinema.

Daarnet had je het over de helende kracht van cinema, van samen verhalen beleven. Alleen zijn de meeste cinema’s nu dicht en zal News of the World in de meeste landen via Netflix gestreamd worden. Ben je daar niet teleurgesteld over?

Greengrass: Het is niet wat ik voor ogen had. Het is een Universal-productie en de studio zal de film in Amerika waar dat kan in de bioscoop uitbrengen. Netflix, dat de internationale rechten heeft gekocht, voorziet ook enkele bioscoopscreenings in andere landen. In de toekomst zullen films almaar vaker tegelijk in de zalen en op streaming uitkomen. Maar bioscopen zullen daarom nog niet verdwijnen. Tegen de zomer zitten ze weer vol. Daar ben ik zeker van. Alleen zullen ze moeten leren leven met het feit dat streaming het traditionele windowssysteem voorgoed heeft weggevaagd. Corona heeft versneld wat al langer in de pipeline zat. Mensen hebben nu eenmaal de technologie in huis om films te bekijken, en mensen willen ze meteen zien en geen twee, drie maanden meer wachten. Die dingen kun je niet tegenhouden of terugdraaien. Het wordt nooit meer zoals het was. Ik zie dat wel niet als een bedreiging. Ik zie het als een extra opportuniteit om films te maken en om een ander publiek te bereiken. Ik moet wel, want tegenspartelen heeft geen zin. (lacht)

Paul Greengrass (l.) op de set met Tom Hanks: 'Hij is een morele patriarch van Amerika.'
Paul Greengrass (l.) op de set met Tom Hanks: ‘Hij is een morele patriarch van Amerika.’

Al je films teren wel op immersiviteit, op hun cinematografische intensiteit. De vraag is of je Bourne-films of News of the World überhaupt dezelfde impact kunnen hebben als je ze op een tablet of een laptop bekijkt?

Greengrass: Laat me duidelijk zijn: ik concipieer mijn films voor het grote scherm en zal dat blijven doen. Omdat cinema nu eenmaal geboren wordt in de bioscoop. Daar krijgt hij zijn volle visuele, fysieke en intellectuele gewicht. Maar dat wil niet zeggen dat er op een kleiner scherm niets meer van overschiet. Home theatres worden almaar beter, en vergeet niet dat je de meeste klassiekers ook op een klein scherm hebt ontdekt. Ik heb het geluk gehad dat ik sommige films van Ford, Hawks en Peckinpah in de bioscoop heb kunnen zien, maar andere zag ik voor het eerst op tv, maar daarom vond ik ze nog niet minder goed. Trouwens: jonge mensen zijn het gewoon om dingen te bekijken en te ontdekken via streaming. Toen ik jong was, ging je naar de cinema en zag je een film één keer. Nu kunnen jongeren films die ze goed vinden meermaals bekijken. Sommigen hebben de Bourne-films zelfs al vaker gezien dan ik. (lacht) Het één is niet beter dan het andere. Het zijn andere tijden met andere kijkgewoonten. Technologie verandert en als je als filmmaker wilt dat film een spiegel blijft van de tijd moet je gewoon mee.

Over andere tijden gesproken: ik las dat je volgende project een nieuwe adaptatie van George Orwells dystopische romanklassieker 1984 wordt. Sinds de coronacrisis lijkt dat een actueler project dan ooit.

Greengrass: Dat vind ik ook, al is het nog lang niet zeker of het wel mijn volgende film wordt -de rechten zijn nog niet gecleard. Plus: ik had 1984 al in gedachten voor de pandemie. Autoriteiten nemen nu nooit geziene maatregelen die vrijheden en privacy onder druk zetten. Waarheen leidt dat? Hoe balanceer je het collectieve en het individuele belang? Hoe machtig kunnen overheden worden? Het zijn dé topics van nu en voor de nabije toekomst. Ik kan niet wachten om eraan te beginnen. Tenminste, van zodra ik van de overheid uit lockdown mag. (lacht)

News of the World

Nu te zien in Netflix.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Paul Greengrass

Geboren in 1955 in Surrey, Engeland.

Maakt als tiener al animatiefilmpjes met een Super 8-camera en poppen.

Gaat na zijn studies Engelse literatuur in Cambridge aan de slag als journalist en documentairemaker voor het duidingsprogramma World in Motion.

Coauteur van het controversiële boek Spycatcher (1988), dat de Britse regering aanvankelijk verbood wegens te onthullend over de geheime diensten.

Begint in de jaren negentig op feiten gebaseerde tv-films te maken, zoals The One That Got Away (1996) en The Murder of Stephen Lawrence (1999).

Zijn handelsmerk vanuit de pols geschoten, snel gemonteerd docurealisme.

Breekt internationaal door met Bloody Sunday (2002).

Kraakt wereldwijd de bioscoopkassa’s met The Bourne Supremacy (2004), The Bourne Ultimatum (2007) en Jason Bourne (2016).

Supporter van de Londense voetbalclub Crystal Palace.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content