Noomi Rapace, dankzij ‘Lamb’ niet enkel te zien als actrice maar ook als vroedvrouw voor schapen

Op een dag vind je de job van je leven. Voor Noomi Rapace was dat: een lam uit de vagina van een schaap bevrijden voor de film Lamb.

‘Het was heftig, mooi en rauw. Maar ik wist wat me te doen stond. De boer stond net naast de camera en kon onmiddellijk ingrijpen als het fout liep. Het liep niet fout. Ik bevrijdde het lam uit de vagina van het schaap. Het is erg emotioneel om zo’n lam voor het eerst te zien ademen en na een paar minuten al te zien opkrabbelen en drinken. Vanaf de eerste rij aanschouw je hoe het leven begint. Maar ik mocht me niet laten gaan.’

Noomi Rapace bulderlacht alsof ze net een volle kroeg op een sterk verhaal heeft getrakteerd. De Zweedse actrice maakte een dikke tien jaar geleden indruk als hacker en wreker Lisbeth Salander in The Girl with the Dragon Tattoo en ging vervolgens met wisselend succes internationaal aan de slag. Ridley Scott gaf haar de hoofdrol in zijn Alien-prequel Prometheus (2012). De voorbije jaren bleken de Hollywoodproducties waarin ze meespeelde geen hoogvliegers.

Twijfel niet aan haar verhaal over het lammerende schaap en haar kwaliteiten als verloskundige. Er bestaan beelden van. Het is een van de vele fascinerende scènes uit Lamb, de debuutfilm van de IJslander Valdimar Jóhannsson. Folkhorror met humor, mededogen en massa’s natuurpracht en -kracht. ‘Ik speel een boerin die vier jaar eerder een baby verloor’, vertelt Rapace. ‘Samen met haar echtgenoot besluit ze door te gaan met hun leven op de boerderij. Maar eigenlijk staat haar leven wél op pauze. Ze staat zichzelf niet toe om ook maar iets te voelen, want voelen doet te veel pijn. Tot ze de kans krijgt om opnieuw een moeder te zijn voor “het creatuur”. De pijn kan eindelijk naar buiten, het geluk weer naar binnen.’ Het festival van Cannes bekroonde het sinistere natuursprookje met de prijs voor originaliteit.

Heeft Lamb sporen nagelaten?

Noomi Rapace: Dat kan toch niet anders? Om me in te leven, moest ik me niet alleen de waarheid van mijn personage eigen maken, maar ook haar verdriet en hartzeer. Ik zie niet in hoe je daaraan kunt ontsnappen. We filmden op een afgelegen locatie in het noorden. Mobiele telefoons hadden er geen bereik, winkels lagen op een uur rijden. We waren volledig op onszelf aangewezen. Ik leefde er zoals mijn personage en vergat bijna dat we een film draaiden.

Nachtenlang heb ik de slaap niet kunnen vatten. Ik piekerde over de pijn die het verlies van een kind veroorzaakt. Het hielp natuurlijk niet dat het zomer was. In IJsland gaat de zon dan niet onder. Daardoor raakte ik nog meer in een limbo, een bizarre waas. De muren rond me leken het te begeven. In brutale dromen verloor ik mijn zoon of raakte hij vermist. Ik ging op zoek naar hem maar vond hem niet. Zo werd het nog persoonlijker. Maria en ik werden één. Ik vond niets nog vreemd, gek of ongewoon. Zelfs niet dat ik een lam uit de vagina van een schaap bevrijdde.

Op een dag vind je de job van je leven: voor het oog van de camera lammerende schapen verlossen in een afgezonderde IJslandse boerderij.

Rapace: Ik heb geen moment geaarzeld toen Valdimar Jóhannsson me thuis in Londen opzocht. Hij zei niet veel. In plaats van me de film te verkopen, duwde hij me een dichtbundel en een prachtig kijkboek met tekeningen en foto’s in de hand. Ik was diep onder de indruk van het universum dat hij voor ogen had.

Waren het zijn gedichten?

Rapace: Nee, die van de scenarist, de schrijver en dichter Sjón. Ik ben zo blij dat ik hem een vriend mag noemen. Of het nu over IJsland, Lucifer, De meesterenMargarita van de Russische schrijver Michail Boelgakov, schoonheid, de kosmos of de ruwe natuur gaat: het is altijd een feest om met hem van gedachten te wisselen. Sjón maakte deel uit van The Sugarcubes, Björks eerste band, en bedacht ook de teksten voor de liedjes in Dancer in the Dark van Lars von Trier. Hij schreef het scenario voor The Northman, de nieuwe film van Robert Eggers (regisseur van The Lighthouse , nvdr.) en op dit moment is hij voor mij Hamlet aan het bewerken. Ali Abbasi, die imponeerde met Gräns, net als Lamb een lucide droom, zal de regie op zich nemen.

In Lamb moet je IJslands praten, boeren en schapen fokken. Schrok dat je niet af?

Rapace: Het voelde als thuiskomen. Mijn stiefvader is een IJslander en ik heb er als kind een paar jaar gewoond. Achteraf heb ik nog meerdere zomers doorgebracht op de IJslandse boerderij van mijn grootmoeder. Zo dicht bij de natuur leven en tussen de dieren opgroeien kneedt je persoonlijkheid. Ik heb er mezelf leren kennen.

IJsland is een machtig, levendig, rauw land. Het ziet er pasgeboren uit, maar het heeft een duizend jaar oude ziel. Dat leidt soms tot frictie. IJsland brengt het beste en het slechtste in je naar boven. Het landschap lijkt te weerspiegelen hoe je eraan toe bent. Je kunt je er ook nergens voor jezelf verstoppen. Blijf er weg als je daar niet tegen kunt.

Heb je wat aan die boerderij-ervaring gehad?

Rapace: Zeker. Ik ben met de levenscyclus en de occasionele brutaliteit vertrouwd. In het lammerseizoen zag ik schapen meerdere van hun jongen verstoten. Mijn zus en ik ontfermden ons erover en voedden ze met de papfles. Maar in het slachtseizoen moesten we ook van die dieren afscheid nemen.

Ondanks de zware thema’s en de horror kan er ook gelachen worden met Lamb.

Rapace: We laveren tussen dodelijk ernstig en extreem speels. We voelden ons kinderen die iets uitvinden – ik ben de vader, jij de moeder, dit is de baby – en vervolgens helemaal verstrikt raken in dat spel. Er zit veel brutaliteit en pijn in Lamb, maar ook vreugde en leven. Ada (het mysterieuze creatuur, nvdr.) symboliseert geluk, een nieuw begin, de mogelijkheid om opnieuw lief te hebben na een donkere periode.

Waren de schapen, de lammeren en de baby’s goede tegenspelers?

Rapace: Niet echt. (lacht) Valdimar en ik heb ons vaak afgevraagd waar we aan begonnen waren. En of het niet te gek werd. De grootste diva op de set was de kat. Maar de drie kinderen en vier lammeren deden ook niet altijd wat we wilden. Toen het de verzorger eindelijk was gelukt om een lam in slaap te wiegen, durfde niemand op de set nog te praten of zich te verroeren uit schrik het dier te wekken. Zo voorzichtig mogelijk nam ik het in mijn armen. Het deed onmiddellijk zijn ogen open en mekkerde. Cut! We mochten herbeginnen.

Je vorige projecten waren matige Hollywoodthrillers met Will Smith, Joel Edgerton, Joel Kinnaman, Luke Evans en John Krasinski. Ben je tevreden over het verloop van je carrière na het succes van The Girl with the Dragon Tattoo?

Rapace: Ja! Ik bevind me precies waar ik moet zijn. Ik heb het geluk dat ik verschillende genres mag afwisselen en zowel voor enorm grote producties wordt gevraagd als voor kleinere. Ik maak van élk nieuw personage mijn Eerste Grote Liefde. Ik ga er nog altijd van uit dat ik daarna misschien nooit meer aan de bak kom en dus maar beter alles uit de kast kan halen. Ik speel nooit op reserve. Ik heb nergens spijt van, maar ik was wel dringend toe aan een film als Lamb. Ik hunkerde al een poos naar meer arthousefilms.

Ben je dan uitgekeken op studiofilms?

Rapace: Niet noodzakelijk. Het gaat in cycli en op dit moment doen artsy, edgy projecten mijn hart sneller kloppen. Het is niet nieuw voor me. Ik heb jarenlang in theaterstukken en experimentelere films gespeeld. Omdat er minder geld mee gemoeid is, kun je grotere risico’s nemen en je meer uitleven. Studiofilms worden voor het grote publiek gemaakt en moeten wereldwijd aanslaan. Dan moet je de randjes er soms afvijlen. Dat doe ik liever niet.

Ik kijk ook zelf het liefst naar films die me uitdagen en door elkaar schudden. Ik ben een grote fan van regisseurs zoals Jacques Audiard, Julia Ducournau, Jane Campion, Joachim Trier of Jan Komasa. Met Lars von Trier wil ik al samenwerken sinds het begin van mijn carrière. Antichrist is een van mijn favoriete films.

Het onderschatte Prometheus is vakwerk van Ridley Scott. Recentere films waren minder imposant. Ben je toch wat verloren gelopen in Hollywood?

Rapace: Een beetje, maar dat is helemaal niet erg. Jezelf verliezen en weer terugvinden hoort bij het leven. Je probeert, je vernieuwt, je test uit. Regelmatig vervellen kan ik iedereen aanbevelen. Wist je dat kreeften moeten verschalen om te kunnen groeien? Om hun oude pantser kwijt te raken, schuren ze tegen rotsen aan om het te breken. Dat is erg pijnlijk, maar alleen zo kan een nieuw pantser groeien. Ik heb het al verschillende keren gedaan. Ik zie mijn leven als een lange reis. Ik heb met wonderlijke regisseurs samengewerkt aan grote producties. Dat was een belevenis, en er zat ook schoonheid in.

Hebben ook de lockdowns en de verregaande pandemiemaatregelen je aan het denken gezet?

Rapace: Ik heb er amper onder geleden. Na de eerste lockdown heb ik hard kunnen werken. Veel veranderde er niet. Filmploegen leven en werken altijd in een bubbel. Het enige verschil is dat we nu om de haverklap worden getest, dat de crew mondmaskers draagt en dat je niet mag omgaan met mensen buiten je bubbel. Dat is voor velen onprettig, maar het sluit mooi aan bij mijn manier van werken. Ik ben asociaal als ik werk. Ik trek me terug in mijn cocon.

Die eerste lockdown was wel een schok. Alles viel abrupt stil en het bleek geen kwestie van dagen maar van maanden. Verplicht gas terugnemen heeft me veel deugd gedaan. Ik was mezelf aan het voorbijlopen door jaar na jaar hard te werken. Eindelijk was er even rust en tijd om na te denken. Hoe ziet mijn leven eruit? Wil ik meer van dit? Moet het anders? Met wie wil ik nog dansen? Het is een goede oefening. Verandering kan brutaal zijn, maar soms is ze ook broodnodig.

Wat wil je voortaan anders doen?

Rapace: Ik wil meer zeggenschap over mijn leven. Ik wil het heft in handen nemen. Mensen samenbrengen, projecten opstarten, hard aan de kar trekken van films die er naar mijn gevoel moeten komen. Dat hoeven geen comfortabele projecten te zijn. Ik wil mezelf en mijn omgeving wakker schudden.

Het zal niet bij Lamb blijven. Er is nog veel moois op komst. Zoals You Won’t Be Alone van Goran Stolevski. Vorig jaar was ik maandenlang in Roemenië voor de opnames van de serie Django. Het was chaotisch maar erg plezant. Ik ben verliefd op mijn extreem brutale, complexe en fragiele personage, The Lady. Matthias Schoenaerts speelt trouwens Django. Ik kan echt goed met hem opschieten. Onze parcours lopen gelijk. We zijn allebei reizigers in het internationale filmlandschap en trachten zo veel mogelijk samen te werken met de mensen met wie het klikt. Gelijkgezinden vinden elkaar over de grenzen heen.