Na ‘Les Promesses’ koestert Isabelle Huppert geen politieke ambities: ‘Mon dieu! Waarom zou ik?’

In Les promesses incarneert Isabelle Huppert, de onverschrokken grande dame van de Franse cinema die straks in Berlijn een Erebeer krijgt, een politica, en dat is vreemd genoeg pas de eerste keer. ‘Ik weet niet eens of mijn personage links of rechts is.’

‘Acteren is een manier om je tekortkomingen te compenseren. Omdat je kennelijk toch alleen maar goed bent in doen alsof’, orakelde Isabelle Huppert ooit. Of nog droger: ‘Acteren is een manier om je krankzinnigheid te bezweren.’ Het is een weinig verheffende, zeg maar gerust ontnuchterende visie die de Franse topactrice op haar metier heeft. Maar als haar stelling klopt, dan is ze wel héél bedreven in doen alsof. Bovendien heeft ze van het vertolken van vrouwen met issues, of toch minstens met schaduwkanten, al decennia zowat haar huisspecialiteit gemaakt.

Een mythomane gifmengster met syfilis ( Violette Nozière, 1978), een pianolerares die zich aan perverse spelletjes waagt ( La pianiste, 2001), een moeder die met haar zoon op seksvakantie trekt ( Ma mère, 2004), een verkrachte zakenvrouw die op wraak zint ( Elle, 2016) of een gehuwde hoer die haar toyboy van het zweepje geeft ( Eva, 2018): Huppert vertolkt ze allemaal met evenveel flair als flegma, wat Le Monde verleidde tot de vranke maar accurate vaststelling: ‘Zo veel koppig sadomasochisme: dat hebben we in de Franse cinema nooit eerder gezien.’

Aan dat lijstje van complexe, ambigue vrouwen mag Huppert, die over twee weken tijdens de Berlinale wordt gehuldigd met de ere-Gouden Beer voor haar fascinerende carrière, nu ook Clémence Collembet toevoegen. Zo heet het hoofdpersonage van Les promesses, een soort Franse variant op Borgen, maar dan op filmformaat.

Daarin vertolkt Huppert de bezige burgemeester van een Parijse voorstad die chronisch gekweld wordt door hoge werkloosheid, povere woonomstandigheden en meedogenloze huisjesmelkers. Of ze de volgende verkiezingen overleeft, hangt dan ook sterk af van het sociale woonproject dat ze erdoor wil krijgen. Al weet Clémence, ervaren machtspolitica die ze is, dat er tussen droom en daad heel wat praktische bezwaren, en nog meer dubieuze deals, slinkse intriges en frauduleuze vriendschappen liggen.

Het is hetzelfde morele mijnenveld dat Huppert eerder verkende in L’ivresse du pouvoir (2006) van wijlen Claude Chabrol, met wie ze zeven films draaide, waaronder schandaalhit Violette Nozière en festivalfavoriet La cérémonie (1995). Maar Les promesses, in een regie van Thomas Kruithof en met Reda Kateb als Hupperts loyale kompaan, is niet enkel een politieke thriller over de machinaties van de macht. Het is ook een veelgelaagd portret van een slimme, zelfstandige vrouw die beseft dat ze voor haar status en carrière een hoge prijs heeft betaald. Politiek, maar ook privé.

‘Tuurlijk is er een persoonlijke link tussen Clémence en mezelf. Die moet er zijn bij elke rol, maar hoe, wat en waarom is deel van het mysterie. Ook voor mezelf’, zo steekt Huppert van wal. Ondanks haar renommee – als rasactrice, maar ook als filmster en stijlicoon – heeft ze altijd over haar onpeilbare persona weten te waken, op het plagerige, zelfs provocerende af. Of zoals ze zelf zegt: ‘Ik incarneer geen personages. Ik verschijn erin.’ Laat staan dat ze zich door deze of gene partij zou laten recupereren.

Heb je zelf ooit politieke ambities gekoesterd?

Isabelle Huppert: Mon dieu! Waarom zou ik? Een film maken is ook politiek, toch als die iets zegt over mens en maatschappij, over onderlinge machtsrelaties. Ik laat politiek graag aan politici over.

Ondanks je rijkgevulde cv heb je nog maar weinig ‘politieke’ films gemaakt.

Huppert: Klopt. De Franse film heeft daar een minder grote traditie in, focust vaker op de bourgeoisie en de middenklasse, terwijl je in pakweg de Britse of de Italiaanse cinema meer personages hebt die lager op de sociale ladder staan, of films die duidelijk politiek stelling nemen. Ik weet niet precies hoe dat komt, want sociale problemen heb je overal.

Je speelt een burgemeester die in de clinch komt te liggen met kiezers én haar kabinet vanwege huisvestingsproblemen in de banlieues. Waarom sprak deze film, of dit onderwerp, je aan?

Huppert: Als er in Frankrijk toch eens een film over politiek wordt gemaakt, dan is die vaak gekleurd. In de zin dat het vaak een duidelijke aanklacht is tegen bepaalde wantoestanden. Daar is niks mis mee, maar wat ik zo origineel vond aan Les promesses is dat het nu eens niet over ideologie gaat, maar over hoe idealen op de muur van de werkelijkheid botsen, over wat macht precies inhoudt en hoe die menselijke relaties corrumpeert. Is mijn personage links of rechts? Ik zou het geeneens weten. Moet je als politicus dubieuze dingen doen om je idealen te verwezenlijken en mensen te helpen? Blijkbaar wel. De film gaat over nijpende sociale problemen waar miljoenen mensen mee kampen, ook in Frankrijk. Maar hij gaat vooral over je lot in eigen handen nemen, en over de band tussen het individu en de maatschappij. De film gaat voorbij aan de stereotypen en slogans die je bij dit soort onderwerpen vaak krijgt. Er is geen onberispelijke held of heldin die het opneemt tegen corrupte krachten. Het is niet de zwakkeren tegen de sterken. De film toont dat de realiteit vooral uit grijszones bestaat, en dat je op alle niveaus en aan alle kanten van het spectrum zowel eerbare mensen als sjoemelaars vindt. Die complexiteit zorgt voor spanning, en dat maakt het cinema.

Wat acteurs en politici gemeen hebben, is dat ze beiden het podium betreden om het publiek te bespelen.

Huppert: Absoluut. Acteurs moeten het publiek een personage verkopen, politici verkopen het publiek een boodschap of overtuiging. Plus: ze moeten allebei begrijpen wat de kracht van het beeld en het woord is, en hoe je publiekelijk moet communiceren. Er zijn dus zeker gelijkenissen. Bovendien ben je als acteur ook vaak een object van verlangen. Je controleert niet altijd wat men van je maakt en verwacht. Dat kan frustrerend zijn. Ik weet niet of alle politici ook acteurs zijn, maar er zijn er toch een paar die je de Oscar zou willen geven. (lacht) Ik heb Clémence, die het aanvankelijk goed meent maar door omstandigheden in steeds nauwere schoentjes komt, alvast niet op deze of gene politica gebaseerd. Ik kijk naar het journaal en ik lees kranten. Zoals iedereen.

Je staat bekend als een actrice die graag risico’s opzoekt. Wat is het dat je telkens weer naar avontuurlijke auteurscinema drijft?

Huppert: Ik heb ook romantische komedies gemaakt, hoor. Dat bedoel ik wanneer ik zeg dat je deels een object bent waar verlangens op geprojecteerd worden en dat je je imago niet altijd kunt sturen, al heb ik altijd geprobeerd om dat zo veel mogelijk te doen. Maar ik begrijp wat je bedoelt. Ik hou van non-conventionele cinema omdat die me meer bijleert, over mezelf en over het menselijke beestje. Alles wat in dit leven de moeite loont, ontdek je door risico’s te nemen. Waarom zou ik een brave huismoeder spelen? Ik ben thuis al een brave huismoeder. Enfin, ik doe mijn best. (lacht) Het onbekende brengt spanning en opwinding, en blijkbaar heb ik die kicks nodig.

Je zegt: ik heb altijd geprobeerd over mijn imago te waken. Hoe precies?

Huppert: Als actrice – en dat geldt zowel voor film als toneel – ben je een object om de visie van iemand anders te helpen realiseren. Die van een auteur of een regisseur. Dan kun je er maar beter voor zorgen dat die visie tenminste interessant en uniek is. Vandaar dat ik altijd graag gewerkt heb met mensen als Paul Verhoeven, Michael Haneke en Claude Chabrol, regisseurs met een persoonlijke, uitgesproken kijk op de wereld. Plus: ik heb er ook altijd voor gekozen om hoofdrollen te spelen, en niet zomaar ‘de vrouw van’. Ook dat geeft je meer onafhankelijkheid en artistieke autonomie.

Dat klinkt als een feministische instelling, al hoor je die term blijkbaar niet graag.

Huppert: Ik ben meer van de praktijk dan van de theorie. Ik kies mijn eigen pad, durf ambities te hebben en houd van complexe vrouwenrollen. C’est tout.

Opvallend is dat Franse actrices – meer dan Amerikaanse in elk geval – vaker gematigd en genuanceerd zijn wanneer het over genderdiscussies of MeToo gaat.

Huppert: Omdat de situatie in Frankrijk ook effectief beter is dan in veel andere landen. De strijd om meer vrouwen in de filmbusiness is en blijft nodig, maar de omslag is niet nu maar een hele poos geleden al gemaakt. Ik heb het in mijn carrière in elk geval alleen maar in gunstige zin zien evolueren.

Iets anders: je hebt sporadisch ook altijd in Engelstalige films gespeeld, van Michael Cimino’s Heaven’s Gate (1980), over I Heart Huckabees (2004) van David O. Russell tot Greta (2018) van Neil Jordan. Toch blijft je werkterrein voornamelijk Frankrijk en Europa – je landgenotes Marion Cotillard en Juliette Binoche bijvoorbeeld wagen vaker de oversteek. Is dat een bewuste keuze?

Huppert: Dat komt omdat ik me minder comfortabel voel in het Engels. Toch voor dramatische rollen. Je spreekt raar, je gezicht beweegt anders, je weet nooit of je timing goed zit, je voelt je anders dan anders. Vandaar dat ik me in het Engels liefst beperk tot ironische of grappige rollen. Als ik dan raar overkom, kan ik altijd beweren dat het de bedoeling was. (lacht)

Terwijl je bekendstaat als dat serieuze en elegante icoon van de Franse intellectuele film.

Huppert: Frustrerend, hoor. Ik loop de hele dag door te lachen. Enfin, niet om alles of met iedereen. Maar ik ben helemaal niet zo donker of afstandelijk als mensen soms denken. Ik had misschien minder films met Michael Haneke moeten maken. (lacht)

Je verwijst naar La pianiste, Le temps du loup (2003), Amour (2012) en Happy End (2017), maar je hebt ook met anderen controversiële films gemaakt, met Claude Goretta ( La dentellière, 1977), Claude Chabrol (Violette Nozière) en Paul Verhoeven (Elle) bijvoorbeeld.

Huppert: Ik denk daar allemaal niet te veel over na. Voor mij telt de regisseur en de kwaliteit van het script. Het is niet zo dat ik denk: nu ga ik eens iets zo zots doen, of een statement maken dat mensen er niet goed van zijn. Ik doe het gewoon. Omdat ik het graag doe. Het is plezierig om geprikkeld en uit je comfortzone gehaald te worden. Daarvoor gaan we naar de cinema, toch?

Is de moraal de jongste jaren niet conservatiever en veel gevoeliger geworden?

Huppert: Dat wel. Er wordt meer gemoraliseerd. Over van alles. Ik denk dat je films als Violette Nozière, La dentellière of Les valseuses (1974) vandaag nog wel zou kunnen maken, maar dat er meer discussie over zou komen, en dat je beter zou moeten oppassen met wat je zegt en hoe je het zegt. Kunst moet vrij kunnen zijn. Het is dingen onderzoeken en grenzen aftasten om eruit te leren, om er catharsis uit te halen. Dat wisten de oude Grieken al. Tegenwoordig lijkt men dat wel eens te vergeten.