Mads Mikkelsen: eerst wraak op een motorbende in ‘Riders of Justice’, daarna ‘Fantastic Beasts’

Videobellen zonder beeld. Het heeft verdacht veel weg van een telefoongesprek. Nog voor de grap is gemaakt, spot Mads Mikkelsen zelf met de situatie. Met een robotstem zegt hij: ‘Ik ben de automatische stem van Mads Mikkelsen. Je zult het met mij moeten doen.’ Alvorens in lachen uit te barsten.

Zijn goede luim is begrijpelijk. Het zit de filmster die Deense arthousetoppers (Jagten) afwisselt met blockbusters (Casino Royale) of Amerikaanse tv-hits (Hannibal) mee. Een dezer dagen zitten de opnames van de vijfde, vooralsnog titelloze Indiana Jones erop – iets waar hij graag over wil praten maar niet mag ‘of ze schieten me neer’. In februari sloot hij Fantastic Beasts: The Secrets of Dumbledore af. De opnames van de derde aflevering in die Harry Potter-spin-off waren al gestart toen hij halsoverkop het personage Gellert Grindelwald moest overnemen van de opzijgeschoven Johnny Depp. En ondertussen scoorde Mikkelsen nog met twee Deense films. Drunk, Thomas Vinterbergs benevelde ode aan het leven, won eind april de Oscar voor beste internationale film. Maar de reden dat we videobellen zonder beeld is de bioscooprelease van Riders of Justice van Anders Thomas Jensen.

Als die Jensen Susanne Bier niet van scenario’s voorziet, regisseert hij bijtende zwarte komedies met een filosofische inslag waarin hij Mikkelsen graag op de proef stelt. In The Green Butchers (2003) voerde hij de acteur op als een zwetende slager met mensenvlees als specialiteit, in Adam’s Apples (2005) als een absurd goedgelovige dominee die zich over een neonazi ontfermt en in Men & Chicken (2015) als een lelijke idioot met zoöfiele halfbroers.

Zijn nieuwe film Riders of Justice is niet minder van het paadje. Mikkelsen is daarin Markus, een soldaat die zijn vrouw verliest in een bizar treinongeluk en die het aan de skills ontbreekt om een tienerdochter op te voeden. Op aansturen van drie, door big data gefascineerde complotdenkers wil Markus zich wreken op een motorbende.

‘Ongebruikelijke combinaties zijn ons niet vreemd’, vertelt Mikkelsen over de verrassende mix van zwarte humor, absurde actie en familiedrama van Riders of Justice. ‘Anders Thomas maakt altijd zwarte komedies met een dramatische kern. Deze keer was er wel meer actie, en voor het eerst ook een hyperrealistische verhaallijn, de mijne. De grote uitdaging was die te rijmen met de gewoonlijke gekte. Als de drie complotdenkers aankloppen, wil je als kijker mijn personage toeschreeuwen: doe die deur niet open! Tien minuten later is dat al volledig gekeerd en wil je dat die drie gekken aan míj kunnen ontsnappen. Mijn personage líjkt normaler maar is eigenlijk nog gekker.’

Op een gegeven ga je achter een van die drie gekken aan. In paniek doet die zijn broek naar beneden en buigt hij zich voorover, wat erop alludeert dat hij in het verleden seksueel misbruikt is. Van politiek correct denken of van goeie smaak is Jensen nooit fan geweest. Dat ligt tegenwoordig gevoeliger. Sta je trots aan zijn zijde?

Mads Mikkelsen: Ik sta honderd procent achter hem, om verschillende redenen. Provoceren om te provoceren vind ik totaal niet interessant. Politiek incorrect zijn vind ik helemaal niet stoer. We doen wél zonder verpinken alles wat nodig is voor het personage of het verhaal én alles wat we amusant, hartverscheurend of boeiend vinden. En geef toe, alle films van Anders Thomas zijn uiteindelijk prachtig en poëtisch. Wie je ook bent, wat voor een geweldenaar of idioot je ook bent, waar je ook mee te maken krijgt, ook voor jou is er ergens een plekje onder de zon, een familie, een thuis. Dat is onze boodschap, onze missie. In 2021 is dat misschien een moeilijke missie maar we houden vol zolang als we kunnen. En als mensen ons niet willen begrijpen en liever op hun tenen getrapt zijn, dan is dat hun zaak, niet de onze.

Mag Jensen je alles vragen? Gaat niets te ver?

Mikkelsen: Ik denk dat ik alles voor hem doe. Want ik denk niet dat hij ooit te ver zou gaan. Toch niet naar mijn smaak. Meestal ga ik te hard en tempert hij mij. Als ik ooit nee tegen hem zeg, zal het eerder zijn omdat hij naar mijn goesting niet ver genoeg gaat. Ik ben héél blij dat ik iemand heb gevonden die mijn gevoel voor zwarte humor deelt. Het verschil is dat hij het ook op papier kan zetten. Ik kan geïnspireerd zijn door zijn ideeën en er eventueel hier en daar iets aan toevoegen. Maar hij is de meester en dat waardeer ik enorm.

Riders of Justice heeft, zoals al zijn films, ook een filosofische inslag: de drie complotdenkers kunnen niet aanvaarden dat het leven zinloos is en onderworpen aan toevalligheden met soms enorme gevolgen. Ze vinden causaliteiten waar er geen zijn. Kun jij met toeval om?

Mikkelsen: Het vlindereffect bestaat. Daar kun je niet over discussiëren. Als je die ene ochtend, te laat voor een vergadering, twee minuten eerder of later vertrekt, dan kom je die tegenligger op het fietspad niet tegen en dan gebeurt het ongeval niet. Dat is zo. De vraag is of je dat vlindereffect mag verwarren met het noodlot of een complot. De mens zal zich altijd en overal pijnigen met de grote vragen. Waarom is iets gebeurd? Wat is de zin van het leven? Sommigen kunnen leven met het feit dat daar geen antwoorden op zijn. Anderen blijven er hun hele leven wanhopig naar op zoek. Dat breekt je hart, zoiets.

Drunk en Riders of Justice zijn sterke films waarin je alle ruimte krijgt én ze slaan internationaal aan. Gaat dat niet boven Amerikaanse of internationale avonturen waarin je de slechterik of een bijrol toebedeeld krijgt? Waarom neem je er Fantastic Beasts of een dystopische actiefilm als Chaos Walking zo graag bij?

Mikkelsen: Om verschillende redenen. Ik geniet ervan om deel uit te maken van zo’n Hollywoodproducties. Daar ben ik mee opgegroeid. Het is uiteraard een heel ander soort cinema dan we in Denemarken kunnen maken. Hoe goed de filmindustrie hier bij momenten ook draait, we zullen nooit de middelen hebben voor die grote spektakelstukken.

Ten tweede is Denemarken maar een klein land. Als ik er een film per jaar zou draaien, zou dat al snel te veel zijn. Dan zou het al snel zijn van: ‘Die Mikkelsen zijn smikkel willen we niet meer zien.’ Ik kan daar zoveel over klagen als ik wil, zo gaat het eraan toe bij ons. Daarom grijp ik de kans om voor een paar maanden of meer naar Hollywood of elders in het buitenland te trekken. En als ik vervolgens met veel plezier terugkeer, is iedereen blij om mijn smikkel weer te zien. Dat werkt voor mij perfect.

De opnames waren al bezig toen hij Johnny Depp verving in Fantastic Beasts. Hoe begin je daaraan?

Mikkelsen: Ik was altijd fan van Depp. Het leek me het verstandigst om hem vooral niet te kopiëren. Dat zou creatieve zelfmoord zijn. Iedereen was het gelukkig met me eens dat we onze eigen gang moesten gaan. Het waren hoe dan ook vreemde opnames. Iedereen droeg een masker. Ik heb het gezicht van regisseur David Yates voor het eerst gezien op de laatste dag van maandenlange opnames. Knettergek, maar we hebben tenminste kunnen draaien.

Vrees je dat ‘nieuwe normaal’?

Mikkelsen: Ik schrok enorm van mijn eigen reactie toen ik Drunk voor het eerst zag. Ik hield enorm van die film en tegelijk had ik het gevoel dat we iets illegaals predikten. Mensen die zuipen en flessen delen, jongeren die tegen elkaar aanschurken, dansen of zelfs zomaar een tong draaien: dat is uiteraard de normale gang van zaken maar in enkele maanden tijd hebben we ons laten overtuigen dat dat normale leven illegaal was. Dat vind ik een brug te ver. Dat is me te orwelliaans, te 1984.

Komt het nog goed?

Mikkelsen: Ja, natuurlijk. Ik weet wel dat sterke machten erin geïnteresseerd zijn om hun huidige controle over de mensen te behouden. Het zal niet makkelijk zijn om ons leven terug in handen te krijgen – we hebben waanzinnig veel ingrepen aanvaard – maar die machten maken geen kans: het leven komt terug, want het leven laat zich niet indammen. We willen allemaal die ziekte overwinnen en dat vergt bepaalde offers. Je hoort me niets anders beweren. Ik zeg alleen dat het leven het leven is en zoals water altijd zijn weg vindt.

Waarom twijfelde je aan Drunk? Heerlijke film, toch?

Mikkelsen: Ik twijfelde niet aan de film. We waren wat zenuwachtig over de eventuele backlash van mensen die zich geschoffeerd zouden kunnen voelen door al die levenslust. Als er wereldwijd mensen aan een besmettelijke ziekte sterven en miljoenen anderen door de drastische maatregelen geruïneerd worden en hun huizen verliezen, dan is het geen geschikt moment om aandacht te vragen voor een film. ‘Sorry voor het storen maar zouden jullie even naar onze film willen kijken?’ Voelt verkeerd! Maar zowel Drunk als Riders for Justice was al voor de corona-uitbraak klaar. We konden niet terug. Dus moesten we ons nederig opstellen: dit is wat we hebben gemaakt, uiteraard is dat niet zo belangrijk als de covidcrisis.

Drunk is door het publiek net omarmd, won de Oscar voor beste internationale film en je personage duikt in best veel memes op. Hoe verklaar je dat enthousiasme?

Mikkelsen: Dat is ook voor ons moeilijk te benoemen. Het publiek bleek totaal niet geïnteresseerd in films over de pandemie of de lockdown maar verkoos een film over het leven. Niet enkel in Denemarken. Drunk resoneerde wereldwijd. Het onderwerp sloeg aan, maar ook het gevoel. De film omarmt het leven. We waren de regenbui tijdens een hittegolf.

Zowel in Drunk als Riders of Justice kampt je personage met een midlifecrisis. Ooit zelf meegemaakt?

Mikkelsen: Het is maar logisch dat acteurs die hun midlife bereikt hebben af en toe worden gevraagd voor personages met een midlifecrisis. Maar er zijn nog zo veel andere verhalen die je op je 55e kunt vertellen. Of ben ik al 56? Ik vergeet altijd hoe oud ik ben. (denkt na) Ik ben al 56. Ik probeer dat als een getal te zien. Hopelijk blijft dat nog lang lukken. Ik doe vooral mijn best om nieuwsgierig te blijven. Ik ben het van nature en leid een leven waarin ik me dat ook kan veroorloven. Ik kan genieten van het feit dat de zon weer zin heeft om op te komen. Ik blijf benieuwd naar wat er om de hoek loert.