Kunt u zich een wereld zonder The Beatles voorstellen? Deze film helpt u een handje

Of toch bíjna niemand: in de musical Yesterday, geschreven door Richard Curtis, het brein achter Notting Hill, herinnert alleen singer-songwriter Jack zich de liedjes van de Fab Four nog. Met als resultaat dat Ed Sheeran voorstelt om ‘Hey Jude’ te veranderen in ‘Hey dude’. ‘En ik hoop dat Coldplay dat andere grapje kan smaken.’

Halverwege het interview trilt de telefoon van scenarist Richard Curtis, met wereldhits als Four Weddings and a Funeral (1994), Notting Hill (1999) en Love Actually (2003) de patroonheilige van de Britse romcom (maar daarvoor had hij ook al tv-geschiedenis geschreven met zijn werk aan Blackadder en Mr. Bean). Hij is zo beleefd de beller te negeren maar zodra het gesprek is afgerond, grijpt hij meteen weer naar zijn telefoon. De gemiste oproep blijkt uit Liverpool te komen. ‘O nee, straks zijn het The Beatles’, lacht hij. Zijn grap verraadt een bezorgdheid om wat de twee nog levende leden van de grootste popgroep van de twintigste eeuw van Yesterday, zijn nieuwste film, zullen denken.

Curtis fantaseert daarin over een wereld die The Beatles niet kent (iets met een kosmische kortsluiting en een parallel universum). De enige die zich Eleanor Rigby, Love Me Do, Strawberry Fields Forever en al die andere onvergetelijke nummers herinnert, is Jack Malik (vertolkt door soapster Himesh Patel), een luizige singer-songwriter uit Suffolk die al tien jaar ter plaatse trappelt. Jack doet alsof Here Comes the Sun, Penny Lane en Help uit zijn pen gevloeid zijn en wordt met de hulp van een stikjaloerse Ed Sheeran de nieuwe sensatie in de muziekbusiness. Jack ziet zijn grote droom in zevenvoud verwezenlijkt maar mist zijn platonische vriendin/manager/roadie Ellie (Lily James), die in Suffolk is achtergebleven.

Grootse cinema is Yesterday niet, maar de goedgemutste film doet je wel met vernieuwde aandacht naar die fenomenale Beatles-hits luisteren. En probeer maar eens niet te gniffelen wanneer Ed Sheeran Jack voorstelt ‘Hey Jude’ in ‘Hey dude’ te veranderen. Curtis stelt alles in het werk om het te laten zomeren in je hart. De regie was in handen van Danny Boyle, die de Britse cinema ook al dertig jaar stut met grote successen, maar Yesterday leunt duidelijk dichter tegen Curtis’ feelgoodscenario’s aan dan tegen Boyles Trainspotting, 127 Hours of Slumdog Millionaire.

Was Paul McCartney bij Yesterday betrokken?

Richard Curtis: Het zou een streep door onze rekening zijn als hij het project had afgekeurd, maar de Beatles-catalogus is in handen van Apple, en dat zag er geen graten in. Ik vermoed dat McCartney en Ringo Starr ons van ver wel in het oog hielden en best tevreden zijn met hoe het is uitgedraaid. Het ligt voor hen moeilijk een film voluit te steunen voor die volledig is afgewerkt. We zien wel of ze publiekelijk reageren. Ik ben benieuwd. (alvast Ringo Starr en de weduwe van George Harrison hebben volgens Boyle ondertussen positief gereageerd, nvdr.)

Hoe hoog schat jij The Beatles in? Om nu eens niet over de Stones te hebben: in vergelijking met een Shakespeare, Mozart of Van Gogh?

Curtis: Goeie vraag. Ik denk dat hun bijdrage aan de cultuur buitengewoon groot is. Over Van Gogh heb ik ooit een aflevering van Doctor Who geschreven en ik zie wel een overeenkomst met The Beatles. Zowel Van Gogh als The Beatles keken met veel vreugde – maar daarom niet oppervlakkig – naar de wereld.

Een van de grotere geluksmomenten in mijn leven was toen ik mijn zevenjarige zoon in een schoolvoorstelling de Slag bij Hastings zag naspelen. Hij was koning Harold II. Met een pijl in zijn oog hield hij op het einde de hand van Willem de Veroveraar vast en samen zongen ze We Can Work It Out. Kippenvel! Dát is waarom de muziek van The Beatles eeuwig zal bestaan: ze is onderdeel geworden van onze cultuur en duikt overal op. Zelfs in schoolvoorstellingen over de Slag bij Hastings. Die songs zijn al vijftig tot zestig jaar oud maar nog altijd springlevend. Ik ben bezorgd om de toekomst van zwart-witfilms – jonge mensen willen daar niet meer naar kijken – maar muziek is een ander verhaal. The Beatles klinken vandaag nog even fris en perfect als toen.

Hoeveel jaar hebben Four Weddings and a Funeral, al een kwarteeuw oud, en Love Actually nog? Vijftig? Honderd? Meer?

Curtis: Ik mag niet klagen. Mijn films zijn nog niet verouderd. De kapsels van Hugh Grant zijn misschien uit de mode maar dat is geen ramp. (lacht) Ik hoop dat ik doodga voor mijn films beginnen te verwelken maar verwelken zullen ze. Op een dag zal er met andere ogen naar gekeken worden of zullen ze minder grappig bevonden worden. Humor is deels tijdgebonden. De grote komedies van vroeger – neem nu The Lavender Hill Mob (1951) met Alec Guinness of The Philadelphia Story (1940) met Cary Grant – doen mij niet hardop lachen.

In Yesterday moet Jack kiezen tussen een leven als wereldberoemde artiest – met andermans nummers – of een roemloos, eenvoudig maar misschien gelukkiger bestaan in Suffolk. Hoe ambitieus bent jij zelf?

Curtis: Ambitie brengt je niet naar een plek waar geluk te vinden is. About Time, in zekere zin mijn laatste film (in elk geval een van de weinige en de laatste die hij zelf ook regisseerde, nvdr.), stelt dat vriendschap, liefde en alledaagsheid allicht de enige dingen zijn die écht tellen. Roem en succes zijn welkom – je moet genoeg verdienen om je familie te voeden en niet af te zien – maar blij zijn met een gewone dag in je bestaan is véél belangrijker dan bekendheid of erkenning.

Als je je hele leven wacht op de dag dat je een belangrijke prijs wint, dan verlies je ten eerste veel tijd met wachten en ontevreden zijn. En ten tweede: als je dan die prijs wint, is de kans groot dat je ver van je huis en je vrienden géén even leuke avond beleeft als thuis. Niets gaat boven de gewoonheid van een zondagmiddag op tv zien hoe Tottenham Hotspur Arsenal inblikt.

Toch heb je de reputatie een noeste werker te zijn. Je scenario voor romcomklassieker Notting Hill, die heeft bijgedragen tot de gentrificatie van de gelijknamige Londense wijk, zou op een bepaald moment negenduizend pagina’s dik geweest zijn. Negen keer meer dan nodig.

Curtis: Er is niets mis met hard werken en je best doen. Ik denk alleen niet dat je dáár je geluk uit haalt. Dat is gewoon iets dat bij je beroep en je beroepseer hoort. Als ik aan een film werk, neemt mijn perfectiedrang het over.

Inspiratie komt meestal ineens, out of the blue. Op een regenachtige dag zat ik in de zetel naar Four Weddings and a Funeral te kijken en het idee voor Notting Hill schoot me pardoes te binnen. De plot was zo gepiept, maar tussen die ingeving en de première zat evenveel tijd als tussen het moment waarop je de moed hebt om een mooie meisje op een feest aan te spreken en het moment waarop je haar hand vasthoudt terwijl ze je derde kind baart.

Weegt hard labeur zwaarder door dan inspiratie en talent?

Curtis: Genialiteit of hard labeur? Ik heb die vraag aan Ed Sheeran voorgelegd. Ik verwachtte dat hij zou antwoorden dat hij betere melodieën verzint dan de rest. Maar hij zei net het tegenovergestelde: dat het geen kwestie is van ingevingen maar van hard werken. Hij had enkele artiesten zien optreden die acht jaar geleden even laag op de ladder stonden als hij. Tot zijn verbijstering speelden ze nog steeds dezelfde tien songs als toen. Ed schrijft élke week een nieuw nummer. Tijdens optredens let hij op de reacties van het publiek en zo schaaft hij nummers bij. Wat moet er sneller of trager? Het refrein nog eens herhalen of niet? Ed vindt niet dat hij meer talent heeft dan een ander, hij vindt dat hij een goeie songsmid is door hard te werken.

Nu, de snelheid van The Beatles was sensationeel. In de tijd die wij nodig hebben gehad voor Yesterday hebben zij hun drie grootste albums opgenomen. In plaats van alles kapot te analyseren ging ze er keihard tegenaan.

Jack speelt in je film dolenthousiast Yesterday voor zijn vrienden, maar die zijn niet onder de indruk. ‘It’s not Coldplay, it’s not Fix You‘, zegt iemand.

Curtis: Ik maak me een beetje zorgen om die grap. Chris Martin is een vriend van mij. Ik hoop dat de mensen bij die scène hard lachen en dat hij zich niet beledigd voelt.

Ligt beledigende humor vandaag gevoeliger dan in de hoogdagen van Blackadder, dertig jaar geleden?

Curtis: Ik vermoed van wel. Toen ik jong was, kon je mensen nog plagen met hun overgewicht. Vandaag vindt mijn dochter dat even erg als racisme. Onze gevoeligheden veranderen. Maar daar zou ik niet té zwaar aan tillen. Het is waar dat je je sommige grappen vandaag niet meer kunt veroorloven maar daar staan heel wat nieuwe grappen en humorvormen tegenover.

Je filmscenario’s zijn samen te vatten in één Beatlesnummer: All You Need Is Love. Kies je doelbewust en uit volle overtuiging voor feelgoodentertainment of heb je daar gewoon meer aanleg voor?

Curtis: Zelfs als The Beatles ernstig waren, zelfs toen John Lennon You’ve Got to Hide Your Love Away en Help! zong, waakten ze erover te entertainen. Ik zou dus zeggen dat ik dat van The Beatles heb geleerd maar ik volg gewoon mijn instinct. Dat zit in mij.

(stilte) Ik schaam me daar niet voor. Zoals ik me er ook niet voor schaam dat ik een gelukkig leven heb geleid, met hier en daar een paar tegenslagen, zoals iedereen. Ik maak me veeleer zorgen om mensen die verdriet romantiseren. Het is heerlijk om na te denken over alle wonderlijke zaken in de wereld en niet altijd te somberen over de harde dingen des levens.

Vormt een feelgoodfilm een tegengewicht voor het afbranden van de Notre-Dame, de leugens van Trump en het geknoei van de brexit?

Curtis: Weet je wat er bij mij niet in gaat? Een film over pakweg een vrouw die wordt gevangengenomen en onthoofd, wordt geprezen om zijn realisme of gezien als een sterk drama ‘over de inzinking van de samenleving’. Hoeveel ontvoerde en onthoofde vrouwen ken jij? Elke dag worden miljoenen mensen op elkaar verliefd maar draai daar een film over en men verwijt je sentiment en escapisme.

Ik snap dat het niet de job van de nieuwslezers is om te vertellen wat er vandaag allemaal goed is gegaan. Maar ik geloof oprecht dat de wereld véél gelukkiger is dan hij wordt voorgesteld. Ik volg Barack Obama, die zegt dat van alle dagen in de geschiedenis vandaag de beste is om geboren te worden.

Ob-la-di, ob-la-da.