Hoe Disney zichzelf in de voet schoot met ‘Mulan’

Een live-actionversie van een populaire animatiefilm rond een historische Chinese actieheldin, zo Chinavriendelijk als maar kan. Met Mulan leek het voor Disney niet te kunnen mislopen. Het is wel misgelopen. Lelijk misgelopen.

Het was niet eens hoogmoedig van Disney om zich likkebaardend af te vragen hoeveel honderden miljoen dollars Mulan zou opbrengen, de live-actionremake van de gelijknamige animatiefilm uit 1998 over een jonge vrouw die vermomd als soldaat het Chinese keizerrijk redt van de ondergang.

Er was geen vuiltje aan de lucht.

Het kon niet fout gaan. De commerciële triomfen van The Jungle Book, Dumbo, Aladdin en The Lion King bewijzen dat families verzot zijn op fotorealistische of live-actionherwerkingen van Disneys populaire animatiefilms. Zelfs als de pers lauwtjes reageert of wat kritische bedenkingen formuleert. Voor het Huis van de Muis is het de kip met de gouden eieren: poen scheppen en tegelijk het eigen erfgoed opwaarderen. Nieuwe versies van onder meer 101 Dalmatiërs, Sneeuwwitje, Bambi en De kleine zeemeermin staan ons dan ook de volgende jaren te wachten. 2020 was voor Mulan gereserveerd.

Op de aftiteling bedankt Disney een overheidsinstantie die in het noordwesten van China de Oeigoeren vervolgt en in kampen stopt.

Mulan was om twee redenen bijzonder veelbelovend voor Disney. Met de aan een 1500 jaar oude Chinese ballade ontleende actieheldin kon gesurft worden op het enthousiasme voor vrouwelijke superhelden als Wonder Woman. En er was de gouden kans om met een Chinese legende en een Chinese topcast een hit te scoren in China, tegenwoordig een al even grote filmmarkt als Noord-Amerika.

Niets werd aan het toeval overgelaten. Mulan mocht tijd en geld kosten, vijf jaar en 200 miljoen om precies te zijn. Aan whitewashing wilde Disney zich dit keer niet bezondigen. De in Wuhan geboren Amerikaanse hoofdrolspeelster Liu Yifei werd omringd door internationaal befaamde Chinese sterren als Gong Li uit Het rode korenveld en Miami Vice, Donnie Yen uit Ip Man en Rogue One: A Star Wars Story en Jet Li uit Hero en The Expendables. Rampspoed tijdens de opnames leek zo goed als het enige risico te zijn en die bleef uit. Regisseuse Niki Caro serveert op het eerste gezicht een kijkstuk op maat van Disneys familiepubliek, weliswaar zonder liedjes en zonder de grappende draak Mushu, maar wel met epische veldslagen, een vleugje acrobatische wuxia, een toefje heroïsche geschiedenis en een snuif superheldenshit (Mulan ontleent aan het mystieke Qi bovenmenselijke kracht). Missie volbracht, hier met die miljoenen, dachten ze op het Disney-hoofdkwartier in Burbank. En toen liep het alsnog lelijk mis.

#SupportMulan

In de zomer van vorig jaar vond Mulan-vertolkster Liu Yifei het nodig om op het Chinese socialmediaplatform Weibo haar steun te betuigen aan de politie van Hongkong. Die schuwt zoals bekend het geweld niet in haar ijdele pogingen om demonstranten voor meer democratie te ontmoedigen. Op slag riepen prominente betogers op om Mulan te boycotten. Disney liet betijen, maar de Chinese staatsmedia gingen wel in de tegenaanval. Ze ondersteunden voluit de #SupportMulan-campagne die zowel op de Chinese sociale media als op de Amerikaanse trending werd. Twitter en Facebook moesten ingrijpen omdat een deel van de tweets en posts afkomstig waren van bots en Chinese trolaccounts.

Hoofdrolspeelster Liu Yifei kreeg veel kritiek te slikken toen ze op social media de politie van Hongkong steunde.
Hoofdrolspeelster Liu Yifei kreeg veel kritiek te slikken toen ze op social media de politie van Hongkong steunde.

De oproep tot een boycot en de #SupportMulan-reacties waren best vervelend voor Disney, maar niets dat niet platgewalst kon worden door de promomachine van de filmfabriek. De peperdure promotiecampagne was op kruissnelheid en de wereldpremière had al plaatsgevonden toen Disney zich in maart verplicht zag om de wereldwijde bioscooprelease tot de zomer uit te stellen door de problemen die de uitbraak van het in Wuhan op de mens overgesprongen coronavirus veroorzaakte. Ook in de zomer moest Mulan op stal blijven, en uiteindelijk verkoos Disney om zijn paradepaardje geen bioscooprit te gunnen maar voor de kar van zijn streamingdienst Disney+ te spannen. Bioscoopuitbaters voelden zich zwaar in de steek gelaten door die beslissing. Ze hadden op Mulan gerekend om een deel van de opgestapelde verliezen goed te maken en reageerden in druk gedeelde filmpjes hun woede af op de Mulan-pancartes die al maanden in hun bioscoop stonden.

Het bleef echter niet bij boze demonstranten in Hongkong en razende bioscoopuitbaters.

Mulan joeg nog meer mensen tegen zich in het harnas. In de landen waar Disney+ al verkrijgbaar was, kon de film begin september bekeken worden door abonnees die bereid waren om een extra bijdrage van meer dan twintig euro neer te tellen. Premium video on demand heet die grap. Over het twijfelachtige succes van die operatie kan, door gebrek aan cijfers van Disney, voorlopig alleen nog maar gespeculeerd worden. België werd tot wachten veroordeeld. Hier zijn de heldendaden van de crossdressende krijger pas vanaf 4 december te bewonderen via Disney+, weliswaar zonder extra kost voor abonnees.

Enkele van die eerste kijkers ontdekten in de voorlaatste minuut van de tien minuten lange aftiteling een dankjewel aan een achttal overheidsinstanties uit Xinjiang, een provincie in het noordwesten van China, waaronder het Bureau voor Openbare Veiligheid in Turpan. Zoals Disney terecht opmerkt, is het gebruikelijk om lokale instanties te bedanken voor hun hulp of hun toestemming om ergens te draaien. Minder gebruikelijk is Disney-films draaien in een regio met bijna vierhonderd ‘heropvoedingskampen’, waar meer dan een miljoen Oeigoeren dwangarbeid verrichten en worden gehersenspoeld. De Koran bezitten of weigeren om varkensvlees te eten zou volstaan om in zo’n kamp te worden opgesloten. Rapporten over de behandeling van de moslimminderheid vermelden zware mensenrechtenschendingen, de verwoesting van duizenden moskeeën en verplichte geboortebeperking. Het Bureau voor Openbare Veiligheid in Turpan zou rechtstreeks betrokken zijn bij de organisatie van de strafkampen en werd door de VS op een zwarte lijst gezet.

MULAN: te westers voor de Chinezen, te Chinees voor het Westen.
MULAN: te westers voor de Chinezen, te Chinees voor het Westen.© Jasin Boland

Het bleef niet onder de radar. Onder meer in Taiwan, Thailand en Zuid-Korea werd de #BoycottMulan van Hongkong opgevist. Naast Amnesty International en Human Rights Watch riepen ook meerdere Amerikaanse senatoren Disney ter verantwoording. De wereldleider in familievertier kwam niet veel verder dan de weinig pertinente verdediging dat er amper (vier van de 143 opnamedagen, om precies te zijn) in Xinjiang was gefilmd. Mulan is vrijwel volledig in Nieuw-Zeeland opgenomen. Van de gecontesteerde Chinese opnames haalden slechts 78 seconden de net geen twee uur lange film. Het was met andere woorden allicht perfect mogelijk geweest om helemaal niet tussen de onderdrukte en gemartelde Oeigoeren te filmen.

Liefdesbrief

De Xinjiang-kwestie veranderde het narratief. Regisseur Niki Caro’s quote dat Mulan ‘in vele opzichten een liefdesbrief aan China is’, klonk ineens wrang. Mulan was niet langer het verhaal van Disney dat vrouwelijke krijgers naar voren schuift en zich openstelt voor de Chinese cultuur, maar van Disney dat zijn tengels verbrandt aan de volksrepubliek van president Xi Jinping. De vraag werd hoeveel waarden en principes Disney wil opzijschuiven om te kunnen verdienen aan de Chinese markt en hoe nauw het samenwerkte met de Chinese overheid. Disney deelt alvast het eigendom van het in 2016 in Shanghai geopende pretpark Disneyland met een consortium van Chinese staatsbedrijven. Het gaf overheidsinstanties ook inzage in het scenario van Mulan en zou na een Chinese testscreening een liefdesscène hebben geknipt. Bovendien is het scenario niet boven elke verdenking van Chinees nationalisme verheven. Integendeel.

Bedoeld of niet, het Chinese patriottisme in Mulan valt niet te loochenen. Ergens in het heroïsche verleden van het land wordt er gemobiliseerd om het keizerrijk te beschermen tegen een invasie van noordelijke buitenlanders, vermoedelijk Hunnen. Mulan vermomt zich als man om stiekem in plaats van haar kreupele vader toe te treden tot het leger. In de finale vecht ze op leven en dood om de keizer (niet eens het volk, dus) te beschermen. Het aanbod van haar nemesis Xianniang (Gong Li) om een koninkrijk van sterke vrouwen te stichten slaat ze af met de weinig feministische slogan ‘ik ken mijn plaats’. Als beloning voor de redding van het keizerrijk wordt er een vierde deugd gegraveerd in haar erezwaard: toewijding aan de familie. Girlpower allemaal goed en wel, maar er moet naar vader en keizer geluisterd.

MULAN: te westers voor de Chinezen, te Chinees voor het Westen.
MULAN: te westers voor de Chinezen, te Chinees voor het Westen.© Jasin Boland

Disney zit verveeld met de controverse en probeert de netelige vragen zoveel mogelijk te ontwijken. Chief creative officer Alan Horn varieert op het adagium dat Disney zich ver van politiek wenst te houden en vindt het unfair om Disney in een politieke discussie te betrekken. Maar zo eenvoudig is het niet. De Mulan-kwestie geeft net aan dat je er niet komt met het voornemen om apolitiek familie-entertainment te produceren dat zich ver van elke controverse houdt. Wie met China in bed kruipt, blijft geen maagd. Voor je het weet, bedank je op de aftiteling een bureau dat strafkampen voor Oeigoeren goedpraat.

De wrange grap is dat heulen met China niet heeft geloond voor Disney. De Chinezen lijken Mulan niet te lusten, of toch veel minder dan verhoopt. Dat is misschien nog de hardste noot om te kraken. ‘Als Mulan in China geen succes wordt, hebben we een probleem’, bekende Horn vorig jaar in The Hollywood Reporter. In september liep het in de Chinese bioscopen niet storm voor Mulan, en dat kan niet volledig toegeschreven worden aan piraterij en de pandemie. Op de Chinese equivalenten van Rotten Tomatoes en Twitter regende het lauwe reacties. De gemiddelde waardering ligt onder de helft. Velen plaatsen bedenkingen bij de Amerikaanse versie van een volkslegende die 1500 jaar geleden opdook in een ballade die vaste prik is op school en sindsdien is blijven terugkeren in talloze gedichten, theaterstukken, boeken en films. De impliciete boodschap aan Hollywood: geef ons superhelden bij de vleet, maar bemoei je niet met onze cultuur, met helden die we duizend keer beter kennen dan jullie.

Te westers voor de Chinezen, te Chinees voor het Westen: de sprookjesfabriek had zich Mulan heel anders voorgesteld. Het is nu aan Sneeuwwitje, Bambi en De kleine zeemeermin om het goed te maken.

Mulan

Vanaf 4/12 te zien via Disney+.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content