Het duister realisme van William Friedkin in tien films

William Friedkin, telg van de ‘New Hollywood’-generatie uit de jaren ’70 en eeuwig enfant terrible, wordt op het BIFF geridderd in de Orde Van de Raaf. 10 redenen waarom Friedkin tot je parate kennis moet behoren.

De ‘swinging sixties’ van vorige eeuw stonden symbool voor constante en cruciale veranderingen. In het sprookjesland genaamd Hollywood was dat niet anders. Eind jaren ’60 lag het traditionele Amerikaanse studiosysteem zo goed als volledig op zijn royaal achterste. De nieuwe generatie aan jongeren vond geen heil meer in traditionele film en had meer aandacht voor de instroom aan innovatieve Europese en Japanse film.

Het antwoord van Hollywood bestond erin om een heleboel vers vlees aan te trekken, jonge vlegels die vers van de filmschool kwamen met een gezonde dosis aan talent, durf en verbondenheid met de verlangens van het toenmalige filmpubliek. Naast klinkende namen als Francis Ford Coppola en Martin Scorsese begaf ook een zekere William Friedkin zich naar The Hollywood Hills. Zijn films zouden getekend worden door een rauw realisme, een duister mensbeeld en een confronterende cinéma vérité stijl.

The Boys In The Band (1970) Friedkin baseerde zich voor deze film op een Broadwaystuk van Matt Crowley. De film draait rond Michael, een homoseksueel die een verjaardagsfeestje organiseert op zijn appartement in New York. Het feestje rondt al snel uit op een dans van confrontaties door de komst van Alan, een heteroseksuele kennis van Michael. ‘The Boys In The Band’ was een van de eerste belangrijke Hollywoodfilms die homoseksualiteit als thematiek had en een vroeg symbool van de zogenaamde Queer Cinema.

The French Connection (1971) De film waarmee Friedkin zijn eerst en enigste Oscar won. ‘The French Connection’ is een beenharde flikkenfilm die de naam van Gene Hackman voorgoed vestigde als de ongeleide detective Popeye Doyle. Allesbehalve een koene en heldhaftige Steve McQueen, maar een geobsedeerd individu wiens menselijke gebreken niet worden gemaskeerd. De straten van New York zijn grimmig en baden in de criminaliteit. Hoogtepunt is de onvergetelijke autoachtervolging.

The Exorcist (1973) Of ‘The French Connection’ nog niet genoeg was ging de ster van Friedkin helemaal fonkelen met ‘The Exorcist’. Friedkin herdefinieerde bijna eigenhandig het horrorgenre met dit religieus geïnspireerd duivelsverhaal. Mensen kregen kotszakjes in de bioscopen mee om de film heelhuids door te komen. Protest kwam uit allerlei hoeken omwille van de shockerende scènes met de toen twaalfjarige Linda Blair. De vergedreven regie van Friedkin leverde Ellen Burstyn levenslange rugklachten op. Het werd Friedkins grootste succes.

Sorcerer (1977) Met ‘Sorcerer’ bracht Friedkin zijn eigen interpretatie van ‘Le Salaire de la Peur’, een film die 24 jaar eerder meesterlijk werd verfilmd door Henri-Georges Clouzot. ‘Sorcerer’ was een passieproject van Friedkin, een exploratie in het niet kunnen controleren van ons eigen lot. Het lot zat ‘Sorcerer’ uiteindelijk niet mee, want faalde aan de kassa door de komst van ‘Star Wars’.

Cruising (1980) ‘Cruising’ is misschien wel Friedkins meest gewaagde nummer. Al Pacino begeeft zich als undercoverdetective in de ondergrondse gayscene van New York, een private wereld van mannenliefde, sadomasochisme en onbezonnen seks. Die wereld is de achtergrond voor enkele brutale homofobe moorden. Vanuit de homogemeenschap kon de film op heel wat tegenwind rekenen omdat de film niet representatief zou zijn.

To Live and Die in L.A. (1985) In deze noir-thriller die zich wentelt in de schaamteloze setting van het Los Angeles uit de jaren tachtig richt Friedkin zijn camera weer op de dualiteit van de arm der wet. William Petersen speelt een jonge en vitale agent die koste wat het kost de valsmunter Eric Masters (Willem Dafoe) zal pakken. Al moet hij er voor moorden. Friedkin regisseert met panache en levert weer enkele memorabele scènes af.

Rampage (1987) Friedkin behandelt krankzinnigheid en de doodstraf als centrale thema’s in deze thriller over een seriemoordenaar die de gewoonte heeft om het bloed van zijn slachtoffers te drinken. ‘Rampage’ was de eerste in een reeks films die niet zo goed werden onthaald door de critici.

Rules of Engagement (2000) ‘Rules of Engagement’ belicht de menselijke implicaties van oorlog in de rechtszaal. Samuel L. Jackson moet als Kolonel voor de krijgsraad komen om zich te verantwoorden voor de moord op enkele burgers in Yemen. Het Amerikaans-Arabische Anti-Discriminatie Commitee bestempelde de film als de meest anti-Arabische film ooit gemaakt.

Bug (2006) De eerste samenwerking van Friedkin met toneelschrijver Tracy Letts en tevens Friedkins revival. ‘Bug’ dient als metafoor voor de Amerikaanse desillusie en paranoia. Michael Shannon en Ashley Judd spelen een amoureus koppel dat zich opsluit in een kleine hotelkamer en ten onder gaat aan psychoses en angsten.

Killer Joe (2012) Nieuwste telg van Friedkin en eveneens gebaseerd op een toneelstuk van Tracy Letts. Matthew McConaughey en Emile Hirsch schitteren in deze grijnzende comedy noir die zowel entertainend als absurdistisch is. Het personage van Hirsch contacteert omwille van een grote som geld huurmoordenaar Killer Joe om zijn moeder uit de weg te ruimen. Nu te bekijken op het BIFFF, vanaf 13 juni officieel in de zalen.

(JVDV)