The Master: Briljante odyssee door de geest

Acteurs Philip Seymour Hoffman en Joaquin Phoenix duelleren als mentor en pupil in het bezwerende psychodrama The Master, met Paul Thomas Anderson als ringmeester – en toeschouwer.

The Master *****Paul Thomas Anderson met Joaquin Phoenix, Philip Seymour Hoffman, Amy Adams, Laura Dern, Jesse Plymons

Er is onderhand zoveel geschreven over The Master dat elke uitleg als een popcornplatitude over dreigt te komen. Maar dat krijg je met een film die zich, ondanks zijn klassieke aankleding, nauwelijks laat labelen en die naarmate de tijd verstrijkt, aanzwelt tot een schitterende, duistere monoliet; zo eentje als in 2001: A Space Odyssey (1968), die in dit geval niet alleen mensapen maar ook de homo sapiens euforisch en panisch maakt.

Of The Master straks een even klassieke status zal genieten als Kubricks ruimteopera valt uiteraard nog te bezien maar filmtechnisch vertoont hij alvast gelijkenissen, met zijn majestueuze 70 millimeterfotografie en met zijn vertelstructuur die een loopje neemt met de traditionele drieakter. Bovendien zijn er ook thematische raakvlakken, met zijn nu eens haarscherpe dan weer diffuse focus op de relatie tussen mens en omgeving, cultuur en natuur, tijd en ruimte.

Vergis u niet: Paul Thomas Anderson blijft ook in zijn zesde langspeler met beide voeten op de haast sensueel besnuffelde grond. En als er in The Master al in tijd en ruimte wordt gereisd, dan is het enkel in de geest. Spilfiguur is namelijk Lancaster Dodd, de charismatische sekteleider die zijn volgelingen aan ‘audities’ onderwerpt waarbij ze met gesloten ogen vorige levens en traumatische ervaringen herbeleven. De mens is immers al miljarden jaren oud, zo claimt Dodd, en al zijn problemen kunnen worden verholpen met de uitzinnige theorieën die hij in zijn boek The Split Saber heeft gebundeld.

Toch krijgt Dodd – die Anderson modelleerde naar Scientologystichter L. Ron Hubbard en voor wie Hoffman keek naar Orson Welles – maar geen vat op Freddie Quell, tot diens frustratie en fascinatie. Sinds hij Dodds leven toevallig binnenstrompelde, blijft Freddie, een oorlogsveteraan die kampt met posttraumatische stress, zich namelijk te pletter neuken en zuipen, aan welke therapie mentor en ersatzvader Dodd hem ook onderwerpt.

Het vervolg is een intens vertolkt en dwingend in breedbeeld gezet psychologisch duel, met in de rechterhoek de vaderlijke intellectueel Lancaster Dodd, die slaaf blijkt van megalomane waanideeën, en in de linkerhoek het volwassen probleemkind Freddie Quell, dat slaaf is van zijn impulsen. The Master gaat dan ook niet over Hubbard of de begindagen van Scientology, hoewel de film in een keurig retrojasje steekt. The Master gaat over falende instituten – patriarchaat, vaderland, familie – en over de zoektocht naar vrijheid en geborgenheid, met Anderson als ontdekkingsreiziger met camera. Of zoiets.

Dat de film in de States allesbehalve een kassucces bleek, de meeste awards aan zich voorbij zag gaan en ook mindere kritieken kreeg, hoeft daarom niet te verbazen. Dit is géén hapklare, op tv-leest geschoeide verhaaltjescinema, wel een intens cinematografisch opus dat zoekt en vindt, slaat en zalft, fluistert en schreeuwt.

Wie Andersons oliedonkere vorige, There Will Be Blood (2007), al bizar vond, zal ook nu beslist weer de wenkbrauwen fronsen, al zaten velen indertijd natuurlijk op krek dezelfde manier Kubricks A Space Odyssey, Bergmans Het zwijgen (1963), Kazans Splendor in the Grass (1961) en Sirks Magnificent Obsession (1954) aan te gapen, films die hier op de een of andere manier de bezwerende – of is het indoctrinerende? – revue passeren. Zoals Mister Spock ooit zei: ‘Highly fascinating.’

Dave Mestdach

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content