‘Temblores’: keiharde queer cinema zet Guatemala op de kaart

Jayro Bustamante’s Temblores is een compromisloos portret van een diepgelovige, homoseksuele vader, dat durft te pijnigen en de tolerantie van religie in vraag stelt.

De Guatemalteekse filmmaker Jayro Bustamante maakt van de krachten van Moeder Aarde graag het symbool voor de gevechten die zijn protagonisten leveren. Vier jaar geleden debuteerde en imponeerde hij met het mystieke Ixcanul, een betoverende ode aan de bedreigde hedendaagse Mayacultuur in zijn land van oorsprong die zich afspeelt tegen de achtergrond van een machtige vulkaan. Ditmaal laat hij de grond daveren in een heftig pamflet tegen homofobie in de nog altijd conservatieve Guatemalteekse cultuur. Uiterlijk met aardschokken, innerlijk met de twijfels, de haat en het onbegrip van zijn personages.

In dezelfde herkenbare, serene stijl van zijn debuut portretteert hij Pablo, een goede evangelische huisvader die, nog voor het eerste beeld te zien is, verliefd wordt op een man. De ontdekking van zijn geaardheid door hemzelf, zijn vrouw en familie zet zijn status als witte, gelovige en gegoede Guatemalteek op de helling. Volgens zijn familie verloochent hij zo de strikte morele codes die zijn geloof voorschrijft. ‘Tijd heelt alles’, zegt de vader van Pablo met goede intenties. Intenties die vastgeroest zijn door de sterk normaliserende patriarchale maatschappij. Pablo’s vrouw en ouders zien homofilie als een ziekte. Zijn eigen kinderen blijven verward achter, terwijl de publieke opinie hem afschildert als een potentiële pedofiel.

Cameraman Luis Armando Arteaga etaleert met een steeds grauwer wordend kleurenpalet en elegante kaders – die even vaak esthetisch als benauwd aandoen – zijn talent om melancholie en frustratie naar beelden te vertalen. Bustamante is een intelligente cineast die sentiment nooit opdringt maar het laat sudderen tot het explodeert. Hij toont de hypocrisie in een gemeenschap die nog niet klaar lijkt om ieders verlangen en geaardheid te omhelzen.

Ixcanul was visueel en vooral spiritueel meer uitgepuurd, maar Temblores bevat dezelfde indrukwekkende nuance. Zelfs wanneer de actie zich verplaatst naar een plek waar Pablo een strenge conversietherapie ondergaat en diepgelovigen hem via handopleggingen willen ‘bekeren’ onder het waakzame oog van een ontzagwekkende vrouwelijke priester, weigert de regisseur pasklare antwoorden te geven op het dilemma waarmee zijn personage wordt geconfronteerd: is ware liefde het verliezen van je gezin waard? Het levert gelaagde, relevante karaktercinema op die durft te pijnigen en de tolerantie van religie in vraag stelt.

Hoewel hij al een hele tijd in Europa woont, is Jayro Bustamante op weg om Guatemala op de cinemakaart te zetten. Onthoud zijn naam.