A Dangerous Method: Drama over gevaarlijke geesten

David Cronenberg houdt de monsters verborgen in zijn freudiaanse – of is het jungiaanse? – psychodrama ‘A Dangerous Method’.

De titel van David Cronenbergs nieuwe film – een semifictieve vertelling over de geboorte van de psychoanalyse – kan tellen als understatement. Freuds ‘gevaarlijke methode’ veroorzaakte begin vorige eeuw immers niets minder dan een aardschok, en dat niet alleen op wetenschappelijk, maar ook op politiek, sociaal en religieus vlak.

Die clash der geesten, klassen en religies brengt Cronenberg samen in een intelligent geschreven en puik geacteerde romance – een driehoeksverhouding met Carl Jung (Michael Fassbender), Sigmund Freud (Viggo Mortensen) en Sabina Spielrein (Keira Knightley) als antagonisten. De eerste is een protestantse psycholoog en plichtsbewust huisvader, de tweede diens Joodse mentor met wie hij in de clinch komt en de derde diens krankzinnig verklaarde patiënte die voor hem meer dan een studieobject blijkt.

Cronenberg, die zich baseerde op Christopher Hamptons toneelstuk The Talking Cure, loert niet alleen over de wieg van de psychoanalyse, in de tijd dat termen als ‘ego’, ‘oedipuscomplex’ en ‘verdringing’ nog onbekend waren. Op een metaniveau lijkt het alsof hij tegelijk zijn hypercerebrale filmstijl op de sofa legt, waarbij hij zijn sessie opent als een Victoriaanse gothic novel met Keira Knightley die zich als mesjogge Jodin in allerlei spastische poses wurmt.

Zoals steeds bij Cronenberg liggen grap en gruwel dicht bij elkaar, wat geïllustreerd wordt door de manier waarop Viggo Mortensen Freud mild ironisch neerzet als een paranoïde brompot die overal seksuele deviaties bespeurt. Hoewel de verpakking er keurig en kreukvrij uitziet – bijna op het pathologische af – is A Dangerous Method een archetypische Cronenbergfilm. Enige verschil: de monsters zijn deze keer ingebeeld, maar daarom niet minder angstaanjagend.

Bovendien wordt het sluimerende geweld, dat onder de repressieve kostuums en korsetten verborgen zit, toch af en toe genadeloos ontbloot. Soms gaat het om fysieke agressie, wanneer Jung toegeeft aan Sabina’s sadomasochistische fantasieën bijvoorbeeld. Maar vaker betreft het verbaal geweld, aangezien de conflicten tussen Jung, Freud en Spielrein in een pervers psychologisch steekspel uitmonden.

Misschien is A Dangerous Method niet Cronenbergs beste film, het gaat wel om een rigide gemaakt, scherp geschreven en zowaar discreet ontroerend drama over gevaarlijke geesten met gevaarlijke ideeën.

Dave Mestdach