Extreem stil en ongelooflijk dichtbij: 5 moderne stille films

Negentig jaar geleden liet de geluidsfilm voor het eerst van zich horen. Sindsdien overstemmen schreeuwerige dialogen en luide explosies de krakende eetgewoontes van menig bioscoopganger. Toch klinkt de echo van stille film ook in geluidscinema door. En niet alleen bij Todd Haynes’ Wonderstruck, dat vanaf deze week in de zalen komt.

Silent Movie (Mel Brooks, 1976)

De eerste stille film in veertig jaar tijd maken. Met die ambitie trekken Hollywood has-beens Mel, Dom en Marty de boer op in deze Mel Brooks-parodie. Hun zoektocht naar acteurs voor de film bulkt van bulderende binnenpretjes en stuntelige sterrenparades.

Brooks zet zo niet enkel de cinema van Charlie Chaplin en Buster Keaton in de bloemetjes, hij legt ook het Hollywood van de jaren ’70 even het zwijgen op. Gelukkig duikt dan de mimespeler Marcel Marceau op om die stilte te doorbreken.

Juha (Aki Kaurismäki, 1999)

Klassieke stille films uit de jaren ’20 stralen door hun veelzeggende gebaren vaak iets puurs, zelfs onschuldigs uit. Het verschil met de leugenachtige melodrama’s uit de jaren ’50 kan dan bijna ook niet groter. Toch mixt de Finse grootmeester Aki Kaurismäki dat veelzeggende minimalisme en die verleidelijke melancholie tot een stille fabel over een plattelandskoppel wiens leven door een gladde vreemdeling overhoop wordt gegooid nadat zijn sportauto stilvalt. Scheuren in stilte.

The Artist (Michel Hazanavicius, 2011)

Een stille Franse zwart-witfilm over Hollywood? Zelfs voor Mel Brooks zou dat idee te gek voor woorden zijn. Niettemin gaat Michel Hazanavicius ermee aan de haal. Zijn oogstrelende film over hoe ‘stille sterren’ uitdoven na de intrede van de talkies kreeg zelfs de Oscar voor beste film, die voor het eerst sinds 1927 weer naar een stille film ging. Als het overrompelende succes van The Artist iets leert, dan wel dat de gracieuze stijlfiguren van stille film ten tijde van 3D en CGI nog niets van hun kracht verloren hebben.

Tabu (Miguel Gomes, 2012)

Hoewel zijn inspiratiebron nog als docufictie bestempeld wordt, doopt Miguel Gomes F.W. Murnau’s laatste film in een magisch realistisch badje. Zo kruipt er in Gomes’ stille film een hongerige krokodil rond die – na het verorberen van een suïcidale ontdekkingsreiziger – de melancholische ziel van zijn snackje overerft. Klinkt bespottelijk? Zeker niet. Wie verdwaalt in de twee hoofdstukken van Tabu – het hedendaagse Lost Paradise en het historische Paradise – zal snel honger naar meer krijgen.

Blancanieves (Pablo Berger, 2012)

Dankzij hun grotesk karakter zijn sprookjes dankbaar materiaal voor stille film. Dat weet ook Pablo Berger, die voor zijn debuutfilm Sneeuwwitje herwerkte tot een Spaans volksverhaal over een jonge vrouw die in de jaren ’20 stierenvechtster wil worden. De magische spiegel uit het gebroeders Grimm-verhaal laat hij voor wat het is, maar op de magie en de dwergen beknibbelt hij gelukkig niet. Misschien is Bergers film wel de stille spiegel die ons in cynische tijden een portie betovering toont?