Brengt regisseur Rian Johnson eindelijk nieuwe hoop voor Star Wars?

Wordt het na vier decennia niet eens tijd voor iets nieuws in dat galaxy far, far away? Dit jaar moet u het nog maar eens stellen met Luke Skywalker, maar Rian Johnson, regisseur van Episode VIII – The Last Jedi, is wel de man die een volledig nieuwe saga mag uitdenken.

Zowat alle regisseurs die niet J.J. Abrams heten, zijn door Lucasfilm-bazin Kathleen Kennedy voortijdig naar huis gestuurd (zie kader onderaan). Behalve Rian Johnson. Meer nog: nog vóór de release van zijn Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi heeft hij al een nieuwe opdracht, en niet zomaar eentje: hij mag een splinternieuwe trilogie verzinnen, zonder Skywalkers, Solo’s en Millennium Falcons.

‘Het was een groot plezier om te zien hoe Rian The Last Jedi maakte’, aldus Kennedy. ‘Hij gaat verbazingwekkende dingen met de propere lei van een nieuwe trilogie.’ En dat is meer dan het zoveelste promopraatje. Johnson liet zich al opmerken met zijn debuutfilm Brick (2005), een heerlijke film-noir-op-de-speelplaats, die hij ook zelf schreef. En u herinnert zich vast nog Looper (2012), Johnsons tijdreisthriller waarin Joseph Gordon-Levitt zijn oudere zelf (gespeeld door Bruce Willis) moest doden.

In een Parijs hotel staat Star Wars‘ Nieuwe Hoop ons te woord. Johnsons hinnikende lach verraadt een opperbest humeur maar ook enige nervositeit.

Rian Johnson: Dit is gewoon het meest zenuwslopend deel van een film maken. (lacht) De opnames van The Last Jedi waren ontzettend plezant. Ik voelde me een kind dat onbekommerd met zijn favoreite speelgoed aan de slag mag. Maar toen de film af was, begon het lange aftellen naar het moment dat we hem kunnen laten zien. Verschrikkelijk! Ik ben erg trots op The Last Jedi, dat wachten vreet aan mij. Dit soort films wordt niet eerst aan een testpubliek voorgelegd. Ik moet wachten tot de première om te zien hoe de mensen reageren.

Fans én journalisten nemen Star Wars zeer ernstig. Teasers, trailers, affiches: het wordt allemaal scrupuleus uitgevlooid. Volg je dat?

Johnson: Voor mijn geestelijke gezondheid en voor mijn gemoedsrust is het allicht beter om dat allemaal niet te lezen. Maar ik kan het niet laten. Ik heb járen aan The Last Jedi gewerkt, ik ben gewoon razend benieuwd naar de reacties.

Zelf ben ik ook al veertig jaar fan, dus ik weet hoe het voelt om heel veel om Star Wars te geven. Maar elke fan heeft een ander verlanglijstje. Het enige wat ze allemaal willen, is een goeie film. Die kan ik alleen maar maken als ik mijn ingevingen vertrouw en niet beginnen te gissen naar wat de fans willen zien.

Op basis van de trailers denkt men dat jouw film zal lijken op de legendarische tweede Star Wars, The Empire Strikes Back (1980).

Johnson: The Last Jedi begint waar The Force Awakens (2015) eindigde: Rey ontmoet op een verlaten eiland de laatste Jedi-meester, Luke Skywalker. De andere protagonisten splitsen zich op. Sommigen keren terug naar het verzet, sommigen doen iets heel anders. Zulke structurele elementen herinneren aan The Empire Strikes Back maar ik verwacht niet dat mensen The Last Jedi een kopie zullen vinden. Iedereen heeft recht op zijn mening maar ik zie niet goed in hoe dat zou kunnen. (lacht) Het zou een vergissing geweest zijn om The Empire Strikes Back te kopiëren, maar het omgekeerde ware ook fout geweest: bij voorbaat creatieve keuzes uitsluiten omdat je gelijkenissen wilt vermijden. Zo was The Empire Strikes Back een visuele referentie voor de belichting.

The Last Jedi is meteen ook de laatste film met Carrie Fisher, die vorig jaar overleed, als Leia. Gaan we nu met andere ogen naar haar personage kijken?

Johnson: Uiteraard. Onvermijdelijk. De film was al klaar toen ze overleed. We hebben niets aan haar vertolking veranderd. Maar je kijkt anders naar het personage omdat je weet dat Carrie dood is. Dat heb ik zelf ondervonden.

Ik zou willen dat ik meer tijd met haar had doorgebracht maar ik ben blij dát ik tijd met haar heb doorgebracht. Het leukste moment was toen we, nog vóór de opnames, hadden afgesproken om te repeteren. Dat hebben we uiteindelijk niet gedaan, we hebben vier uur samen op haar bed gezeten en het script doorlopen. Het klikte tussen ons als schrijvers. Ik krabbelde de ene pagina na de andere vol met haar ideeën voor oneliners en woordspelingen. (lacht)

Ik kan me voorstellen dat je na de réussite van Looper, een film die je zelf ook op poten had gezet, wel wat aanbiedingen hebt gekregen voor andere sciencefictionfranchises. Waarom heb je die geweigerd en heb je wel ja gezegd tegen Star Wars?

Johnson: Ik heb altijd nee gezegd tegen franchises. Maar Star Wars is, met alle respect, een ander paar mouwen. Alleen al vanwege wat Star Wars voor mij betekent. Ik weet dat het melig klinkt maar Star Wars ís gewoon een van de eerste films die ik als kleine jongen gezien heb. Ik moet een jaar of vier, vijf geweest zijn toen mijn vader me in de auto zette om naar Star Wars te gaan. Ik vroeg waar we naartoe gingen. ‘Naar het meest wonderbaarlijke dat je ooit gezien hebt’, antwoordde hij. Hij was al eerder naar de film geweest. Het vreemde is dat ik me van de vertoning zelf niets herinner. Ik herinner me alleen dat ik in de auto gezet werd.

Maar het zit diep.

Johnson: Zéér diep. Mijn eerste emotionele connectie met Star Wars dank ik aan het speelgoed. In de jaren zeventig had je als kind niet zo veel kansen om een film te zien. Met wat geluk kon je hem een paar keer in de bioscoop zien. Homevideo was nog niet ingeburgerd. Maar met dat speelgoed was ik uren zoet. De eerste films die ik gemaakt heb, waren de films die ik in mijn hoofd zag terwijl ik met mijn Star Wars-speelgoed speelde. Ik had ook een Star Wars-plaat, Christmas in the Stars, die ik grijs draaide. Precies omdát ik zoveel om Star Wars geef, heb ik niet onmiddellijk toegehapt toen de vraag kwam om een film te regisseren.

Wat stond er op je lijstje met pro’s en contra’s?

Johnson: Euhm. Niets. We – ik en mijn producer Ram Bergman – hadden bedenktijd gevraagd. Ik ging ik ervan uit dat ik consciëntieus alle voors en tegens zou oplijsten. Ik wilde inschatten of de omstandigheden toelieten dat we een film maakten waar we trots op konden zijn. Maar thuis heb ik gewoon de hele nacht klaarwakker naar het plafond liggen staren. Niks afwegen. Een gevoel heeft de doorslag gegeven, het gevoel dat ik de volgende jaren nergens liever mee bezig zou zijn dan met Star Wars.

Je kon dat toen nog niet weten, maar Lucasfilm-directeur Kathleen Kennedy heeft de ene na de andere Star Wars-regisseur de laan uitgestuurd?

Johnson: Ik kan alleen maar over mijn ervaring vertellen. We zijn nooit onder druk gezet. Ze hielden van mijn scenario. Ze houden van wat ik er van gemaakt heb. Ze hebben Ram Bergman en mij nu zelfs gevraagd om nóg Star Wars-films te maken.

Jullie worden de architecten van een nieuwe trilogie die geen uitstaans meer zal hebben met de Skywalker-verhaallijn. Een bevrijding?

Johnson: Bevrijdend, maar ook intimiderend. Sinds het prille begin volgt de saga bepaalde personages en verhaallijnen. Dat achterwege kunnen laten en naar nieuwe verhalen zoeken is zéér opwindend.

Ik ging ervan uit dat ik na deze ene Star Wars-film zou terugkeren naar mijn stal, maar nu komt die trilogie daartussen. Het is een te goed idee om te laten liggen. En nee, veel meer kan ik je er nog niet over vertellen. We moeten nog uitdokteren om hoeveel jaren werk en zo het precies gaat. Ik ben van plan om er na de release van The Last Jedi meteen in te vliegen. Niks geen pauze, want ik voel me in creatieve topvorm.

Hoeveel rek zit er nog op? Kun je films blijven situeren in dat galaxy far, far away?

Johnson: Bedoel je: hoeveel verhalen er nog onder de grond liggen? Dat is een rare vraag. Sinds wanneer vertellen mensen elkaar verhalen? Verouderen verhalen? Heb jij ooit gedacht: o neen, niet nog een verhaal? Nee, toch! Als een goed verhaal de motor is, zullen er nieuwe Star Wars-films blijven komen. Een verhaal dat je hart sneller doet kloppen, een verhaal dat je doet huilen, huiveren en lachen: dat zal nooit ofte nooit saai bevonden worden.

Oké, maar waarom vasthouden aan Star Wars om een verhaal te vertellen?

Johnson: Waar hangen we aan vast? (windt zich een beetje op) Aan een universum? Mij goed, hoor, ik wil gerust vasthangen aan een universum. Dat beperkt de mogelijkheden niet meteen. (lacht) De meeste filmregisseurs hangen vast aan de planeet aarde en toch slagen ze er steeds opnieuw in nieuwe verhalen te verzinnen.

Wat met verplichtingen, zoals de muziek van John Williams?

Johnson: Wie zegt dat dat moet? Rogue One (2016) deed het zonder. We zijn nergens toe verplicht.

Er is geen legacy die je moet respecteren?

Johnson: Natuurlijk moet je die hele erfenis respecteren, maar wat houdt dat concreet in? De verplichting om een goeie film te maken! Niet meer, niet minder. De originele trilogie probeerde helemaal geen erfenis te respecteren. Die probeerde de kijker te entertainen en te verbazen. Dat lijkt me ruimschoots voldoende. De beste manier om Star Wars te respecteren is om dat opnieuw te doen.

Wat maakt het Star Wars-universum volgens jou zo bijzonder?

Johnson: Het ziet er cool uit, maar dat is niet de reden waarom Star Wars al zo lang meegaat. Ik zoek het antwoord in mijn jeugd. Als kind had ik een boontje voor Luke Skywalker, niet voor Han Solo. Solo was namelijk cool, ik was dat helemaal niet. (lacht) Ik ben opgegroeid in Colorado, midden in de Verenigde Staten. Luke kwam ook uit the middle of nowhere en toch belandde hij in een groots avontuur. Dat gaf me hoop. Je gaat volwassen worden, je gaat je staande moeten houden in die grote, angstaanjagende grotemensenwereld. Die reis naar volwassenheid is heel belangrijk in wat Star Wars tot Star Wars maakt, belangrijker dan hoe de Millennium Falcon eruitziet. Begrijp me niet verkeerd: de Millennium Falcon of de lichtzwaarden: wonderlijke vondsten die een integraal onderdeel zijn van Star Wars, maar ze zijn niet de reden waarom zo veel volwassenen zo emotioneel verknocht blijven aan een space opera die ze gezien hebben toen ze nog een kind waren.

Hoe verliep de samenwerking met Mark Hamill, de man die gestalte gaf aan je jeugdheld?

Johnson: Wonderbaarlijk, maar het was ook vreemd. Om de vijf seconden flitste het door mijn hoofd dat ik met Luke Skywalker aan het praten was. Het kleine jongetje in mij wilde over vroeger babbelen, maar er moest een film gemaakt worden. Ik kan me niet voorstellen hoe bizar het voor Mark zelf moet zijn. Hij valt voor een groot deel samen met Luke Skywalker. Op het einde van The Force Awakens trekt Rey zijn personage terug in het verhaal en nu doet Mark, na al die jaren, weer mee. En plots staat er dan een jonge eikel met een script voor je deur. Nu, Mark had veel ideeën. We hebben uitgebreid gepraat over de backstory van Luke Skywalker. Hoe is het hem in de tussentijd vergaan? Hoe is hij op dat eiland verzeild? Dat is Marks verhaal.

Heb je ook met George Lucas over The Last Jedi gesproken?

Johnson: We hebben elkaar ontmoet maar het was een algemeen gesprek. Lucas was een held van me. Ik wilde per se naar de USC School of Cinematic Arts omdat hij daar gestudeerd had. Maar hij was niet betrokken bij de ontwikkeling van The Last Jedi. Hij heeft een stap opzij gezet toen hij Lucasfilm aan Disney verkocht.

Je had het daarnet over hoe Star Wars een stap is naar volwassenwording. Lucas heeft ooit gezegd dat de films voor kinderen bedoeld zijn.

Johnson: En die uitspraak is vaak verkeerd geïnterpreteerd. Hij bedoelde volgens mij niet dat het films voor kleine kinderen zijn, het zijn – zoals ik net eigenlijk al aangaf – films voor kinderen die op de rand van de adolescentie staan, kinderen die beginnen aan hun reis naar de volwassenheid. Ze gaan hun plaats in de wereld moeten zoeken en die films reiken hen belangrijke hulpmiddelen aan: een mythologische wegenkaart en de verzekering dat de reis wel angstaanjagend is maar dat het uiteindelijk wel goed komt.

Amen.