‘De testamenten’: het vervolg op ‘The Handmaid’s Tale’ waar u om vroeg

© GF
Roderik Six
Roderik Six Journalist voor Knack

Vijfendertig jaar na de oorspronkelijke roman stuurt Margaret Atwood een vervolg op The Handmaid’s Tale de wereld in. The Testaments leest als flessenpost uit een mogelijke toekomst.

Vooral hun stilte maakte indruk. Begin september vorig jaar vonden in de Amerikaanse Senaat de hoorzittingen plaats die rechter Brett Kavanaugh het Hooggerechtshof in moesten loodsen. Zijn voordracht was omstreden, en niet alleen omdat president Trump hem steunde. Kavanaugh staat bekend als ethisch conservatief en een pro-lifer die ijvert voor strenge abortuswetten. Later die maand zou hij door verschillende vrouwen van aanranding beschuldigd worden maar op het moment van die tumultueuze hoorzitting lokte vooral zijn standpunt over abortus fel protest uit. Meerdere betogers werden hardhandig uit de zaal verwijderd. Buiten die zaal stonden de camera’s gericht op een rij stilzwijgende vrouwen, gehuld in rode gewaden, hun hoofden omkranst met witte nonnenkappen. Iedereen snapte de verwijzing naar The Handmaid’s Tale, de Hulu-reeks naar de gelijknamige roman van Margaret Atwood – bij het zien van die gaanderij vol Dienstmaagden, zoals in de reeks, mompelde je spontaan ‘Under his Eye’.

Zonder tierlantijnen dirigeert Margaret Atwood haar plot richting een oplossing die veel lezersvragen zal beantwoorden.

In The Handmaid’s Tale (1985), vertaald als Het verhaal van de dienstmaagd, schetst Atwood een gruwelijk portret van Gilead, een tirannieke maatschappij waar lijfstraffen en openbare stenigingen het nieuwe normaal zijn, mannen als vanouds de kastemaatschappij bestieren en de weinige vruchtbare vrouwen die er nog resten, gedwee geritualiseerde verkrachtingen moeten ondergaan. Eenmaal zwanger worden die Dienstmaagden als godenkinderen behandeld, eenmaal bevallen worden ze doorgeven aan andere gezagdragers om inteelt te vermijden. Geen pretje, vrouw zijn in Gilead.

Vooralsnog leven we niet in een religieuze, misogyne dictatuur maar Het verhaal van de dienstmaagd hekelt wel ons impliciete patriarchaat. Ook in onze open, verlichte maatschappij zijn verkrachtingscijfers hemeltergend hoog en elke vrouw zal je kunnen vertellen over het straffeloze seksisme dat ze dagelijks moet slikken in de vorm van misplaatste grappen, verwensingen, handtastelijkheden en een streng bewaakt glazen plafond. De Dienstmaagden in Gilead dragen bloedrode mantels, maar ‘onze’ vrouwen worden elke dag opnieuw inwendig gebrandmerkt.

Het waren haar lezers die Atwood aanporden om een vervolg te schrijven op Het verhaal van de dienstmaagd, zo bekent ze in het nawoord van De testamenten. ‘Hoe is Gilead ten val gekomen?’ was een vaak voorkomende vraag en Atwood toont nu hoe het kleine verzet van individuen kan leiden tot grootse resultaten. In haar nieuwe roman zijn dat drie dappere vrouwen. Daarbij speelt de zo gehate Tante Lydia een beslissende rol. In het geheim bekokstooft ze een plan om Gilead omver te werpen. De spil in dat complot is Baby Nicole, een kind dat door de Canadese verzetsbeweging MayDay uit Gilead is gesmokkeld. Met de jaren is Baby Nicole uitgegroeid tot een symbool: de ene zijde ziet in haar een levende verzetsdaad, de andere eist de teruggave van het geroofde kind. En symbolen zijn belangrijk: steek een vlag in brand en een natie kan in vlammen opgaan.

'De testamenten': het vervolg op 'The Handmaid's Tale' waar u om vroeg
© GF

Atwood laat haar drie protagonisten uitgebreid aan het woord in de vorm van getuigenverklaringen en verborgen dagboeken. Daarbij veronderstelt ze enige voorkennis van Gilead: als je wilt begrijpen wie de Parelmeisjes zijn of welke rol de Grondlegsters hebben gespeeld, zul je je huiswerk moeten doen.

Stilistisch hoef je geen stuntwerk te verwachten. Zonder tierlantijnen dirigeert Atwood haar plot netjes richting een oplossing die veel lezersvragen zal beantwoorden. Soms leest De testamenten zelfs als een toegift aan de scenaristen van de tv-serie: hier kunnen jullie nog een nieuw seizoen uit puren.

Het echte venijn zit in de subtiele knipogen. Zo baalt een tienermeisje in het vrije Canada ervan dat ze dagelijks een schooluniform aan moet en verbieden haar ouders haar om mee te protesteren tegen Gilead – meisjes moeten beschermd worden tegen de boze buitenwereld en de kwaadaardige mannen die daarin rondlopen. Het resultaat van die ouderlijke beschermdrang: een gemuilkorfde vrouw. Of die alinea waarin Atwood naar het wereldtoneel verwijst: vluchtelingen die in Europa in opstand komen tegen hun mensonterende behandeling en een laf Canada dat liever op goede voet met Gilead leeft dan zijn vrouwenhatende leiders moreel te veroordelen.

Atwood legt opnieuw de vinger op de wonde: verschillen onze Europese vluchtelingenkampen dan zoveel van de vrouwengevangenissen in Gilead, en moeten we misogyne wereldleiders à la Trump niet véél strenger veroordelen, desnoods met een economische boycot? Altijd knap wanneer fictie je tot nederige introspectie dwingt.

De testamenten

Margaret Atwood, Prometheus (oorspronkelijke titel: The Testaments), 448 blz., 19,99 euro.

Margaret Atwood

Geboren in 1939 in Ottawa.

Wordt beschouwd als de grande dame van Canadese literatuur.

Genderpolitiek en milieu zijn vaak weerkerende thema’s in haar werk.

The Testaments is genomineerd voor de Booker Prize, die ze in 2000 al won voor The Blind Assassin.

The Handmaid’s Tale (1985) is door Hulu bewerkt tot een succesvolle tv-reeks. De tv-rechten van haar debuutroman The Edible Woman (1969) zijn recent verkocht en er is al meer dan een jaar opnieuw sprake van een reeks naar haar eveneens dystopische Maddaddam-trilogie (2003-2013).

Wat nog niet wil zeggen dat die reeksen er ooit zullen komen: eerder schrapte HBO al plannen voor een Maddaddam-adaptatie van Black Swan-regisseur Darren Aronofsky.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content