Maartje Wortel

‘Kunst is de enige vrije plek op aarde. Een plek waar ook de misfits zich thuis voelen’

Maartje Wortel Nederlandse auteur van onder meer Dit is jouw huis en IJstijd.

Geïnspireerd door Michaela Coels boek Misfits: een persoonlijk manifest schrijven een aantal creatieve Belgen en Nederlanders een column over hun eigen ervaringen als misfit. Vandaag: Maartje Wortel.

Lees hier onze exclusieve voorpublicatie uit Misfits.

Ooit las ik een interview met het kind van een bekende volkszanger. De jongen zei dat hij vroeger dacht dat alle kinderen een vader hadden naar wie werd getoeterd en gezwaaid en die te pas en te onpas handtekeningen moest uitdelen. Hij zag de manier waarop hij opgroeide logischerwijs als de standaard. De meeste dingen zijn heel normaal tot je je bewust wordt van de anderen. Of beter gezegd: tot de anderen zich bewust worden van jou en je het tegendeel bewijzen.

Ik was vier jaar oud en zat net op de basisschool. Mijn tante stond bij het hek naar me te schreeuwen. Ze is min of meer uitbehandeld in de psychiatrie en ik ging vaak bij haar langs om limonade te drinken. Ze maakte me aan het lachen. Nu lachten de kinderen uit mijn klas ook om haar, maar niet op een goede manier. Een jongetje uit mijn klas wees naar het hek en zei dat die gekke vrouw naar mij riep. Ik weet niet wie dat is, zei ik. Mijn tante bleef roepen, maar ik draaide me om en liep weg. Nu heb ik daar natuurlijk spijt van, maar op dat moment ervoer ik iets wat ik nooit eerder had ervaren. Ik werd bewust van wat het betekent om anders te zijn.

Kunst is de enige vrije plek op aarde. Een plek waar ook de misfits zich gekend voelen.

Ik las Misfits van Michaela Coel in een Italiaans dorp waar ik verbleef met vrienden. Toen ik het boek met hen besprak terwijl we wijn dronken aan een lange tafel, hoorde ik mezelf zeggen dat ik me maar twee keer in mijn leven anders heb gevoeld. Mijn vrienden, die in willekeurige volgorde verslaafd, gekleurd, joods, gay, queer of depressief zijn en zonder uitzondering een zware jeugd hebben gehad, keken mij vol ongeloof aan. Ze zeiden dat ze mij juist hadden uitgekozen omdat ik volgens hen (en net als hen) anders ben. Ze konden zich niet voorstellen dat ik zoiets geprivilegieerds zou zeggen. Bedoel je niet dat je je niet anders voelt bij ons, probeerde een vriend.

Dat bedoelde ik niet. Ik bedoelde effectief dat ik, met uitzondering van twee incidenten waarvan ik er zojuist een beschreven heb, me nooit anders heb gevoeld. Om ervan af te zijn: de tweede keer was op de Rietveld Academie. En daar voelde ik me net niet thuis omdat ik me zelden zo normaal had gevoeld. Misschien moet ik toch gewoon voor de klas gaan staan in plaats van kunstenaar te worden, dacht ik toen. Maar na een week voelde ik me alsnog thuis op de academie, omdat het godzijdank nog altijd bleek te gaan om wat je daar kwam doen, niet om wie je was. Al kom je als kunstenaar uiteraard soms iets doen om wie je bent. Enfin: alle mogelijkheden lagen open. En dat is uiteraard exact wat kunst vermag.

Aan die eettafel in Italië las ik een stukje uit Misfits voor aan mijn vrienden. Het was een citaat van de Amerikaanse auteur Colin Wright: ‘There are as many perspectives as there are people.‘ Dat was precies het soort waarheid dat ik met me mee droeg en waardoor ik me altijd veilig heb gevoeld, ook als ik afweek.

De meeste dingen zijn heel normaal tot je je bewust wordt van de anderen.

Maar schat, zei één van mijn vrienden. Dat is meestal juist het probleem. Iedereen denkt dat alles van hen is en laat het hoe dan ook om hun eigen perspectief draaien. Hij zei dat hij zich ergerde aan heteroseksuele acteurs die homoseksuele personages spelen. Dat kon volgens hem echt niet meer. Ik staarde naar het etiket op de wijn en zei dat een ander spelen toch de kern van het acteren is. En, zei ik, nu denk jij juist dat alles van jou is. Het gaat toch vooral om het verhaal en om dat alles verteld kan worden?

Er volgde een hevige discussie. Ik ben ook gay en mijn vriend dacht dat ik mezelf verloochende, dat ik me onderwierp aan het establishment. Het moet echt anders, zei hij. Als je iets maakt over een minderheid, moet je de minderheid ook de uitvoering laten doen.

Ik ben het met hem eens dat er veel dingen anders moeten. Ik ben het ook met hem eens dat makers, producenten en uitvoerders verantwoordelijkheid dragen voor wat ze tonen, wie ze tonen en op welke manier. Maar kunst is de enige vrije plek op aarde. Een plek waar – helaas bij uitzondering – iedereen alles kan zijn. Een plek waar ook de misfits zich thuis voelen. Waar ze zich zo normaal wanen, dat ze zichzelf kunnen overstijgen en niet bang hoeven te zijn om te laten zien wie zij werkelijk zijn.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content