‘Ik heb geen idee waar mijn favoriete roman precies over gaat’

Tobias Cobbaert schrijft wekelijks over wat hem wakker houdt. Of net niet.

Als je me naar mijn favoriete boek vraagt, antwoord ik zonder verpinken: Gravity’s Rainbow van Thomas Pynchon. Vraag je me waar dat boek precies over gaat, sta ik met mijn mond vol tanden.

Gravity’s Rainbow is goed voor bijna duizend pagina’s postmoderne waanzin. Er passeren meer dan vierhonderd personages de revue, die vaak even plots verdwijnen als ze zijn opgedoken. De roman speelt zich af op het einde van de Tweede Wereldoorlog, en hangt samen van allerlei van de pot gerukte samenzweringstheorieën, waarbij de ene nog verwarrender is dan de andere. Het boek verandert constant van toon en vertelstandpunt, en platte seksmoppen en namen als ‘Ronald Cherrycoke’ gaan hand in hand met complexe filosofie en zware overpeinzingen over sterfelijkheid en de waanzin van een wereld in oorlog. Gravity’s Rainbow is pakkend, hilarisch, hersenbrekend, en vooral niet te volgen.

In die zin staat mijn favoriete roman haaks op wat velen in een leeservaring zoeken. Wanneer mensen over hun lievelingsboeken praten, prijzen ze verhalen waarin het hoofdpersonage toch zo herkenbaar is, of waar de vertelling aansluit bij wat ze zelf hebben meegemaakt. Essaybundels worden vooral als goed beoordeeld als de lezer van begin tot einde kan meeknikken en zijn eigen visies bevestigd ziet. Onsympathieke vertellers, onnavolgbare verhaallijnen of radicale, tegendraadse meningen worden doorgaans als ‘onherkenbaar’ ervaren, en daarom ‘te moeilijk’ of simpelweg ‘oninteressant’ gevonden.

Mijn bedoeling is niet te zeggen dat je moet stoppen met zulke boeken te lezen. Ook ik kan genieten van een makkelijk verteerbaar, geweldig verwoord verhaal. Of van iemand die mijn visie op de wereld deelt, en ze net iets prikkelender weet te verwoorden. Maar de neiging om alles dat buiten die parameters valt af te schrijven, vind ik spijtig.

Ik zal nooit beweren dat ik Gravity’s Rainbow 100 procent begrepen heb. Voor sommigen is dat waarschijnlijk genoeg om mij pretentieus te vinden en ervan uit te gaan dat ik een notoir complex boek als favoriet aanduid om intellectueel over te komen. Zelf wil ik eerder een pleidooi houden om moeilijkheid niet als minpunt, maar net als kwaliteit te omarmen. Een groot deel van de fun aan Pynchons meesterwerk komt net door de verbijstering die je tijdens het lezen overspoelt, en uit het proberen connecties te leggen tussen de absurde fragmenten. Lezen is dan niet langer passief opgeslorpt worden door een verhaal, maar een actieve, verwilderende, uitputtende, maar uiteindelijk bevredigende activiteit. Het boek forceert je om out of the box te denken, maar ook om te aanvaarden dat je niet alles zult vatten. Net zoals de wereld, die zit ook zo complex in elkaar dat je nooit alles zult snappen.

Daarom deze oproep: lees eens een boek dat zo onherkenbaar mogelijk is.