Zes voorgangers van Benedict Cumberbatch als Sherlock Holmes

Benedict Cumberbatch weer te zien als Sherlock Holmes in het derde seizoen van ‘Sherlock’. Die rol maakte hem wereldberoemd, maar de Brit is natuurlijk niet de eerste die de detective speelt.

Vanaf zaterdag maakt Benedict Cumberbatch in het derde seizoen van Sherlock weer als Sherlock Holmes zijn opwachting op het tv-scherm. Die rol maakte hem wereldberoemd, maar de Brit is natuurlijk niet de eerste die de detective speelt, of iemand die er goed op lijkt. Zes min of meer illustere voorgangers. De stilste: Buster Keaton

An sich niet echt een Sherlockvertolking, want de beroemde stille komiek speelt in Sherlock, Jr. niet het personage dat bedacht werd door Arthur Conan Doyle maar een filmprojectionist die droomt dat hij een detective is. De man wordt ten onrechte beschuldigd van diefstal en daarom vlucht hij in een fantasiewereld waar hij in staat is om zijn naam te zuiveren. Sherlock, Jr. is vooral bekend geworden omdat Keaton in de film jongleert met waarheid en illusie, met werkelijkheid en droom. Zijn alter ego stapt namelijk in het bioscoopscherm – een special effect dat Keaton bereikte door de film live te laten naspelen op het podium – en de wereld daar is een droomuniversum waar alles kan – een trap verandert zomaar in een bank en het decor switcht heen en weer. Toen Sherlock, Jr. in 1924 uitkwam, werden Keatons experimenten niet echt laaiend enthousiast onthaald, ondertussen is de kortfilm opgenomen in de bibliotheek van het Amerikaanse Congres.


De meest iconische: Basil Rathbone

De bekendste Sherlock Holmes uit de geschiedenis was er bijna nooit geweest. In 1939, net nadat het Verenigd Koninkrijk de oorlog had verklaard aan Duitsland, meldde Basil Rathbone zich aan bij het Britse leger om mee te helpen in de strijd tegen de nazi’s. Maar vanwege zijn leeftijd – Rathbone was al 47 – werd hij afgekeurd en hij moest zich tijdens de oorlogsjaren vooral toeleggen op vrijwilligerswerk en goede doelen. En op zijn filmcarrière, die tot dan voornamelijk had bestaan uit rollen als slechterik in kostuumdrama’s en swashbucklers. In 1939 was hij voor het eerst te zien als Sherlock Holmes in The Hound of the Baskervilles, die zoveel succes had dat er uiteindelijk 14 Sherlock-films werden gemaakt. Tot Rathbone zelf zijn buik vol had van de detective, met zijn – zoals hij in zijn memoires schreef – ‘eeuwigdurende onfeilbaarheid, zijn oneindige succes – waarom kan hij niet eens falen en een mens worden zoals iedereen!’


De foutste: Roger Moore

Roger Moore heeft de bedenkelijke eer om twee iconische personages te hebben gespeeld, en in beide gevallen meestal bovenaan te staan als er een lijstje wordt opgemaakt met de slechtste vertolkingen van die personages. James Bond natuurlijk, en Sherlock Holmes. Moore kroop in de huid van de detective in Sherlock Holmes in New York, een tv-film uit 1976 die werd opgenomen toen de acteur een lange tijd vrij had tussen twee Bond-vertolkingen. In de film reist de speurder naar de VS na de ontvoering van de zoon van Irene Adler (Charlotte Rampling), en op dat moment wordt ook de New York Gold Depository leeggeroofd. Twee misdaden die uiteraard het werk zijn van zijn nemesis Dr. Moriarty, hier gespeeld door de legendarische regisseur John Huston. Aan grote namen geen gebrek maar de suggestie dat Sherlock de vader zou zijn van Alders zoon was voor de fans zo blasfemisch dat Sherlock Holmes in New York voor altijd te boek staat als de slechtste Sherlock-film ooit.


De grappigste: John Cleese

‘Few people know that when the legendary Sherlock Holmes ended his life, the Holmes family tree continued and produced, in time, a grandson named Arthur.’ Zo begint The Strange Case of the End of Civilisation as We Know It, een lowbudgetparodie op de Sherlock Holmes-verhalen die John Cleese samen met zijn vrouw Connie Booth maakte na afloop van het eerste seizoen van Fawlty Towers, en waarin de komiek de kleinzoon van de detective speelt. De iets minder briljante kleinzoon weliswaar, die wanneer hij geconfronteerd wordt met een plan van Dr. Moriarty om de wereld te veroveren er niets beters op vindt dan een feest te organiseren waarop alle beroemde rechercheurs uitgenodigd worden. Als lokmiddel voor Moriarty, uiteraard, die de uitdaging ook aangaat en de detectives allemaal om het leven brengt.


De duidelijkste kopie: Hugh Laurie

Alias Dr. Gregory House in House M.D., een ziekenhuisserie waarvoor de makers wel heel duidelijk de mosterd gingen halen bij de verhalen van Doyle. Er is het woordspelletje in de namen (House versus Holmes, dat uitgesproken wordt als ‘Homes’), de drugsverslaving (Vicodin tegenover cocaïne), de trouwe sidekick Wilson / Watson, het adres van zijn appartement (221B, hetzelfde nummer als dat van Holmes in Baker Street), het muzikale talent (gitaar en piano versus viool) en natuurlijk het briljante deductievermogen en de koppigheid om de eigen oplossing als de enige juiste te zien. Doyle haalde trouwens zijn inspiratie voor Sherlock bij Joseph Bell, een dokter met wie hij had samengewerkt in het ziekenhuis van Edinburgh en een man die een zaal vol patiënten binnen kon stappen en op basis van de kleinste symptomen een diagnose kon stellen. Een beetje zoals Gregory House, jawel.


De bizarste: Robert Downey Jr.

Voor Benedict Cumberbatch erbij kwam, was de bekendste Sherlock ter wereld die van Robert Downey Jr., die de hoofdrol speelde in Sherlock Holmes, een film uit 2009 van Guy Ritchie, die van de speurder een actieheld moest maken – ‘James Bond in 1891’, zoals Ritchie in een interview zei toen hij aan de eerste blockbuster begon. Die eerste blockbuster – met ook nog Jude Law, in de rol van Watson – werd een succes en leverde Downey een Golden Globe op, en ondertussen wordt er al aan een derde deel geschreven. En toch: als we Benedict Cumberbatch en Sherlock voor één ding dankbaar moeten zijn, dan toch voor het feit dat Sherlock Holmes dankzij hem en de serie weer Sherlock Holmes mag zijn: het snel denkende, snel pratende en ietwat arrogante genie dat de rest van de wereld altijd twee stappen voor is.

Stefaan Werbrouck