De makers van ‘Meneer de Burgemeester’ en ‘Drie generaties’ pakken uit met ‘100 jaar Vooruit’.
Naar aanleiding van de honderdste verjaardag van het cultuurhuis presenteert Canvas vanaf 16 april de driedelige documentaire ‘100 jaar Vooruit’. De reeks is gemaakt door De Raconteurs, het productiehuis dat eerder al tekende voor de series ‘Drie Generaties’ en ‘Meneer de Burgemeester’.
De Gentse Vooruit staat vandaag bekend als gewaardeerd kunstencentrum. Jarenlang was het echter vooral de ankerplaats voor het gemeenschapsleven van de socialistische zuil in de stad. Het ‘Feestlokaal van Vooruit’ werd geopend in 1913, het jaar dat de Wereldtentoonstelling in Gent werd gehouden. Het initiatief kwam van de socialistische coöperatieve Vooruit, die er een ‘opera voor de werkmens’ van wilde maken.
Vurige getuigenissen
De documentaire laat militanten van het eerste uur aan het woord, die met vuur herinneringen ophalen uit de glorietijd. Zo laat Julien Ingelrist, al vijftig jaar de organisator van de 1 meistoet, de tranen de vrije loop wanneer hij over ‘zijn’ stoet spreekt. Marguerite Desmet beklemtoont dat de Vooruit er voor de eenvoudige mensen was: ‘Ons Huis, op de Vrijdagmarkt, was niet feestelijk ingericht. In de Vooruit kon iedereen goedkoop naar de cinema gaan. Ook het café was niet duur.’ De getuigen herinneren zich de Vooruit echt als hun feestlokaal.
Overleden ereburgemeester Gilbert Temmerman krijgt een speciale plaats. De Raconteurs hadden het geluk hem te kunnen spreken voor hij vorig jaar op 19 januari overleed. Temmerman vertelt over de rol van Edward Anseele in de opkomst van de arbeidersbeweging. ‘Vadertje’ Anseele was de stuwende kracht achter het feestlokaal. ‘Hij wilde aan volksverheffing doen. Het moest de opera van de werkman worden. Het doel was de intellectuele verbetering van de arbeidersklasse.’
De documentaire wisselt getuigenissen af met archiefbeelden. Daarop is bijvoorbeeld te zien hoe Spaanse kinderen die op de vlucht zijn voor de burgeroorlog in hun land, op het podium worden verdeeld over de aanwezigen die hen willen opvangen.
Van symbool voor verzuiling tot progressief kunstencentrum
De geschiedenis van de Vooruit is ook een verhaal over verregaande verzuiling. Wie voor socialisme koos, leefde socialisme. Als socialist winkelde je in het warenhuis van de coöperatieve, plaatste je je spaargeld op hun bank, waren de Rode Valken je jeugdbeweging en dronk je een pint in de Vooruit. Oud-burgemeester Temmerman vertelt hoe dit niet enkel voor de socialisten gold, maar ook christenen en liberalen op die manier in een cocon leefden.
De Tweede Wereldoorlog en de achteruitgang van de coöperatieve deden het feestlokaal geen goed. Vanaf de jaren zeventig verliest het Gentse symbool van de verzuiling zijn voeling met de nieuwe generatie. De getuigen vertellen met veel spijt hoe de ooit zo hechte gemeenschap plaats maakt voor de individuele moderne maatschappij. Uiteindelijk wordt het bijna vervallen feesthuis van de sloop gered. In 1982 neemt Eric Temmerman samen met enkele anderen het initiatief om er een kunstencentrum te vestigen.
De Vooruit vanuit de lucht
De documentaire is klassiek opgebouwd, maar bevat wel een uniek visueel element. In de begingeneriek wordt het gebouw van de Vooruit vanuit bijzondere hoeken in beeld gebracht, onder meer van hoog in de lucht. Dat levert een nooit eerder getoond beeld op van het kunstencentrum. Het is, net als de rest van de trilogie, een mooi eerbetoon voor een 100-jarige. (JB)
