The Prisoner: het origineel

Het is de grootste cultreeks aller tijden, een bron van inspiratie voor series als ‘Battlestar Galactica’ en ‘Lost’, en ruim veertig jaar nadat ze voor het eerst op tv te zien was, is ze uit op dvd. Een portret van ‘The Prisoner’.

Number 6: Where am I?

Number 2: In the Village.

Number 6: What do you want?

Number 2: Information.

Number 6: Whose side are you on?

Number 2: That would be telling…. We want information. Information! INFORMATION!

Number 6: Who are you?

Number 2: The new Number Two.

Number 6: Who is Number One?

Number 2: You are Number Six.

Number 6: I am not a number. I am a free man!

Met die dialoog begint elke aflevering van The Prisoner, een spionagereeks die in 1967 te zien was op de tv-schermen van Groot-Brittannië en even later ook op die van de Verenigde Staten. Als u het tekstfragment al verwarrend vindt, bedenk dan dat u nergens in de serie de naam van de twee gesprekspartners te weten komt – ze worden altijd aangesproken met hun nummer – én dat die ‘Number 2’ in zowat iedere aflevering door iemand anders wordt gespeeld. Niet verwonderlijk dus dat The Prisoner bekend staat als een van de meest gedurfde series ooit gemaakt.

The Prisoner werd bedacht door Patrick McGoohan, een bij ons vrij onbekende, maar desalniettemin erg intrigerende figuur uit de tv-geschiedenis. McGoohan werd begin jaren 60 wereldberoemd – enfin, toch in Groot-Brittannië en de VS – dankzij zijn hoofdrol in de spionagereeks Danger Man. Die serie was zo populair dat McGoohan als allereerste de rol van James Bond kreeg aangeboden toen er plannen werden gesmeed om Ian Flemings boeken te verfilmen. McGoohan weigerde echter – hij raadde de producenten ene Sean Connery aan – omdat hij het ondertussen beu was om een spion te spelen.

Dat gevoel vast te zitten in zijn rol lag ook aan de basis van The Prisoner. Na vier seizoenen Danger Man klopte McGoohan bij de tv-zender op tafel en eiste hij carte blanche voor een nieuwe serie. The Prisoner dus, over een spion die ontslag neemt en daarna naar een mysterieus dorpje ontvoerd wordt. Daar krijgt hij een nummer opgekleefd en proberen de machthebbers te achterhalen waarom hij de geheime dienst heeft verlaten. Het idee haalde McGoohan in het echte leven: tijdens WO II was er in Schotland effectief een gevangenis waar spionnen ‘hergeprogrammeerd’ werden.

Het plaatsje waar de rebelse spion in The Prisoner wordt heengevoerd, ‘The Village’, is allerminst alledaags. Het dorpje vol pseudo-Italiaanse huisjes – dat trouwens echt bestaat: het is een hotel in Wales dat voor fans ondertussen een bedevaartsoord is geworden – lijkt zo uit een sprookje te komen. De inwoners hebben er geen naam, maar enkel een nummer, en worden overal gevolgd door een systeem van camera’s. Niemand lijkt te weten hoe je er weg kunt komen, en wie zich verzet of probeert te vluchten, krijgt enkele mysterieuze witte ballonnen achter zich aan. Wie er precies aan het hoofd van ‘The Village’ staat, is evenmin duidelijk. Je ziet in elke aflevering wel een ‘Number 2’ opduiken, maar van een ‘Number 1’ is er nooit enig spoor.

De gevangen ‘Number 6’ – van wie ook nooit verteld wordt waarom hij precies dat nummer heeft gekregen – probeert dan ook zeventien afleveringen lang te achterhalen waarom hij naar ‘The Village’ gebracht is, hoe hij er weg kan komen en wie ‘ Number 1’ is. Af en toe is er een – naar onze maatstaven heel amateuristische – actiescène te zien, maar The Prisoner is natuurlijk veel meer dan een doordeweekse spionagereeks. Eigenlijk is het een allegorie vol dubbelzinnige dialogen, vreemde symbolische scènes en bizarre zijsprongetjes, en het verhaal staat open voor allerlei interpretaties.

Je kunt er een afrekening in lezen van McGoohan met zijn bazen bij de tv-zender, die hem het liefst voor altijd in Danger Man hadden gezien. Tegelijk levert de serie ook commentaar op de paranoïde sfeer tijdens de Koude Oorlog, toen iedereen een vijand kon zijn en het lot van de gewone burgers bepaald werd door onzichtbare en bedreigende krachten. Het verzet van ‘ Number 6’ staat dan symbool voor de tegencultuur in de jaren 60, die de kracht van het individu propageerde.

Dat klinkt allemaal heel zwaar op de hand en hermetisch, maar eigenlijk is The Prisoner vandaag erg bezienswaardig, en niet enkel als curiosum. Het is immers verbazend hoe gewaagd de serie – die tenslotte al vier decennia oud is – nog altijd overkomt. De surrealistische dialogen en de manier waarop je als kijker in verwarring wordt gebracht en op het verkeerde been wordt gezet zijn dingen die eigenlijk pas met Twin Peaks opnieuw op televisie konden. In een tijd dat televisie vooral ter ontspanning gemaakt werd, creëerde McGoohan het eerste echte tv-kunstwerk, en veertig jaar na dato heeft The Prisoner dan ook een trouwe schare volgelingen. Er worden nog altijd tijdschriften rond de serie gemaakt, op het internet zijn talloze websites vol theorieën te vinden en vorig jaar kwamen honderden fans samen in Portmeiron in Wales, waar de serie opgenomen werd, om scènes na te spelen.

Ook onder tv-makers heeft de serie een legendarische status. Joss Whedon, de bedenker van Buffy The Vampire Slayer, zette de spion uit The Prisoner onlangs bovenaan in zijn lijstje ‘beste tv-personages aller tijden’, en The Simpsons wijdde ooit een hele aflevering aan de reeks. En dat de blonde Cylon in Battlestar Galactica als ‘Number 6’ door het leven gaat, is ook een eerbetoon aan McGoohans geesteskind. Maar de hedendaagse serie die het meest naar The Prisoner teruggrijpt, is natuurlijk Lost. Vervang ‘The Village’ door ‘het eiland’ en ‘mysterieuze witte ballonnen’ door ‘zwart rookmonster’ en het is duidelijk waar JJ Abrams – een zelfverklaarde The Prisoner-fan – de mosterd haalde.

Net zoals bij Lost ontstond er rond The Prisoner in de jaren 60 ook een echte hype, en toen de reeks er na zeventien afleveringen mee ophield, zaten er in Groot-Brittannië miljoenen mensen voor hun tv om te weten te komen wie ‘Number 1’ nu eigenlijk was. Onder invloed van de eerste Bondfilms verwachtte iedereen een soort criminele mastermind, maar zo gemakkelijk maakte McGoohan het de kijkers niet. In de finale van The Prisoner, een van de meest surrealistische uurtjes televisie ooit gemaakt, wordt wel onthuld wie ‘Number 1’ is, maar die ontknoping – die we hier niet zullen verklappen – is veeleer filosofisch en zet de deur open voor nog veel méér interpretaties. Veel tv-kijkers voelden zich achteraf danig bedrogen, en Patrick McGoohan moest na de finale zelfs twee weken lang onderduiken, op de vlucht voor boze fans. De schrijvers van Lost zijn gewaarschuwd.