Scripted reality: tussen feit en fictie

Scripted reality, waarbij waargebeurde feiten nagespeeld worden en het niet meteen duidelijk is dat het om acteurs gaat, is een hype in Nederland, en binnenkort waagt Vitaya zich aan een Vlaamse versie. Een blik op het fenomeen.

‘Achter Gesloten Deuren’, ‘Dokters’ en ‘Overspel in de liefde’ zorgen voor verwarring bij tv-kijkend Vlaanderen. Scripted reality, waarbij waargebeurde feiten nagespeeld worden en het niet meteen duidelijk is dat het om acteurs gaat, is al een tijd een hype in Nederland, en binnenkort waagt Vitaya zich aan een Vlaamse versie. Een blik op het fenomeen.

In Duitsland zijn scripted reality-series al jaren een succes en ook onze noorderburen hebben de smaak te pakken. Net5 was de eerste zender die het genre durfde programmeren, en de reeksen die daar een succes werden, komen ondertussen ook bij ons op tv: Vitaya zendt ‘Achter Gesloten Deuren’ en ‘Overspel in de liefde’ uit, vtm brengt ‘Dokters’ op het scherm en onlangs ging ‘Beschuldigd’ van start op VIJF.

Pittige ontboezemingen In ‘Achter Gesloten Deuren’ worden verschrikkelijke geheimen en dramatische intriges nagespeeld door acteurs. Zo is er een vrouw die in dronken toestand de vriendin van haar zoon aanreed. Fleur ontdekt dan weer dat haar vader zich inlaat met meisjes van plezier en Danielle betrapte haar moeder in bed met een andere man. Echte geheimen van echte mensen dus. Vooral als je weet dat de programmamakers het internet afschuimden op zoek naar pittige ontboezemingen. De geloofwaardigheid van wat internetgebruikers op het wereldwijde web posten stelden ze blijkbaar niet in vraag.

‘Dokters’ doet het schijnbaar beter. Elke aflevering worden twee bijzondere medische verhalen belicht. De acteurs zijn dikwijls voormalige patiënten en de meeste dokters hebben ook in het echte leven een medische achtergrond. Of geneeskunde te combineren is met acteren, is een andere vraag. Voor het grote geld moeten ze het niet doen, want scripted reality-series werken met B-acteurs, om de kosten te drukken.

Tarzan en pornoscènes Productiegewijs is het genre over de hele lijn low cost. Voor de camera staan acteurs die gerecycleerd werden uit reclamespotjes en ook achter de schermen zijn de middelen eerder beperkt. De camera moet niet altijd aanwezig zijn, want dat is bij reality ook niet het geval. Een brand, ontploffing of verkrachting nabootsen is niet nodig. Bepaalde scènes kunnen gemakkelijk vervangen worden door dagboekfragmenten en getuigenissen.

Ook de discussie rond privacy, die in het ‘Big Brother’-tijdperk hoog opliep, is hier niet van toepassing. Denk aan Betty die haar vibrerende vriend Tarzan bovenhaalde en de pornoscènes van Bart en Katrijn. Bij scripted reality moeten mensen niet tegen zichzelf beschermd worden. Het genre is dus vrij risicoloos, zowel voor de productiehuizen als voor de zenders.

Extreme aambeien
Scripted reality is een oplossing om extreme verhalen toch visueel te maken zonder dat de kijker voortdurend naar talking heads moet staren. De buurman met extreme aambeien staat er natuurlijk niet voor te springen om met zijn blote kont op televisie te komen. Terwijl dat vroeger opgelost werd met een anonieme getuigenis en de mening van een expert, kijken we nu naar de behaarde kont van een of andere slecht betaalde acteur.

Voyeurisme is geen nieuw verschijnsel. Ten tijde van ‘Big Brother’ geilde mannelijk Vlaanderen dagelijks op de borsten van Betty en de relatie van Gringo en Ciska in ‘Temptation Island’ werd in menig huiskamer tot in de details geanalyseerd. Maar bevallende vrouwen die een heel ziekenhuis bij elkaar krijsen en boerenjongens op zoek naar een lief klaren de klus niet meer.

Bastaardkind, minnaar of misdaad De kijker wil meer dan alleen plat vermaak. Televisie wordt steeds intiemer en emotioneler. En wat is er beter dan het privéleven van Jan en Piet voorgeschoteld te krijgen in je living. De verborgen, donkere kantjes van de mens, daar kicken we op, omdat we weten dat ze in elk van ons aanwezig zijn. Ieder huisje heeft zijn kruisje: of dat nu in de vorm is van een bastaardkind, minnaar of misdaad, herkenbaar is het wel.

Soaps boden ook al het bovenstaande aan, alleen was de verpakking te gekunsteld. Laten we eerlijk zijn, Frank uit Thuis die opeens een dubbelganger blijkt te hebben en Mooi & Meedogenloos-schurk Massimo die voor de driehonderdste keer op magische wijze uit de dood herrijst, het begint te vervelen. Die bij de haren getrokken verhaallijnen hoeven we niet meer. Programmamakers moesten op zoek naar een nieuwe formule: sensatie die toch echt en persoonlijk overkomt.

Erotische fantasieën

Fictie en realiteit samen in de mixer gooien, bleek de oplossing. Scripted reality is zeker geen nieuw verschijnsel. National Geographic gebruikte de techniek al in informatieve programma’s zoals ‘Breakout’ en ‘Locked Up Abroad’. Ook in Vlaanderen werd er geëxperimenteerd. Denk maar aan ‘Het Geslacht De Pauw’ en ‘Kaat & Co’, waarvan kijkers in het begin niet wisten wat ze ervan moest maken. Een ander voorbeeld is infotainment, waarbij feiten gepresenteerd worden op een bedje van licht entertainment.

Die onduidelijkheid stoort de kijker van scripted reality blijkbaar niet. ‘Dokters’ is momenteel een van de meest bekeken programma’s op Vitaya, en vanaf 25 maart zal de zender zelfs de allereerste Vlaamse scripted reality-reeks uitzenden. TV Bastards, het interne productiehuis van de VMMa, maakt vijf afleveringen over de erotische fantasieën van vrouwen: die worden als test uitgezonden in de Vijftig Tinten Vitaya-week en zouden eventueel een vervolg krijgen. De vraag of ‘scripted reality made in Vlaanderen’ even hogen toppen zal scheren als de Nederlandse reeksen, wordt dus binnenkort beantwoord.

Charlotte Schreurs