Licht, camera, politieactie: vier waargebeurde misdaadreeksen die u niet kan verzinnen

© iStock
Joost Devriesere
Joost Devriesere Auteur en journalist bij Knack Focus en Knack

Als de zoektocht naar de Reus van de Bende van Nijvel uw innerlijke speurhond heeft gewekt, weet dan dat 2018 een topjaar is voor het naar koffie en donuts geurende non-fictiegenre dat true crime heet. Voor u onderzocht: vier zaken die je niet verzint.

True crime is de glasheldere verzamelnaam voor boeken of documentaires over echte misdaden en hun nasleep. De populariteit van het genre is te verklaren doordat het voor spanningzoekers een dubbele attractie herbergt: het waargebeurde aspect zadelt hen op met een onbehagen dat langer blijft hangen dan de beste fictie, terwijl het onderwerp de werkelijkheid een filmische glamour bezorgt die andere docu’s moeten missen. We zijn nu eenmaal al door moord gefascineerd sinds Kaïn zijn knuppel in Abels schedel parkeerde.

True crime gaat al heel lang mee: Jack the Ripper dankt zijn plaats in het collectieve geheugen in de eerste plaats aan de eindeloze stroom krantenberichten die Londen anno 1888 in vuur en vlam zetten en aanleiding gaven tot duizend-en-een theorieën over zijn geboortenaam. Maar een officieel genre werd het pas nadat Truman Capote in 1966 het boek In Cold Blood had uitgebracht, waarin hij inzoomde op een viervoudige moord uit 1959 en uitgebreid ging praten met de twee daders. Samen met Helter Skelter (1974) van Vincent Bugliosi, de openbare aanklager op het proces van de Manson Family, en Norman Mailers The Executioner’s Song (1979) vormt In Cold Blood het eerste triumviraat van de true crime. Die drie mijlpalen maakten meteen duidelijk dat massa- en seriemoordenaars binnen het genre een vooraanstaande plaats zouden gaan innemen, al zijn er ook genoeg boeken en documentaires over vliegtuigkapingen, bankovervallen, religieuze sektes, motorbendes en fraudezaken te vinden.

Licht, camera, politieactie: vier waargebeurde misdaadreeksen die u niet kan verzinnen
© .

Minstens even leuk als true crime lezen is true crime kijken. Paradise Lost: The Child Murders at Robin Hood Hills (1996) van Joe Berlinger en Bruce Sinofsky (en de twee vervolgen daarop), Capturing the Friedmans (2003) van Andrew Jarecki en Into the Abyss (2011) van Werner Herzog zijn maar een paar van de essentiële documentaires die u, bij voorkeur in de kleine uurtjes, met een steen op het hart naar bed zullen sturen. Toch heeft het genre op televisie eigenlijk pas de laatste jaren een hoge vlucht genomen. Netflix en aanverwanten vervangen de klassieke docu daarbij steeds vaker door documentairereeksen, die toelaten de sensatie van het beeld te koppelen aan de gedetailleerdheid van een boek. Op HBO leidde The Jinx van alweer Andrew Jarecki in 2015 zowaar tot de arrestatie van hoofdrolspeler Robert Durst. Het jaar daarop hield de tiendelige Netflix-reeks Making a Murderer de halve wereld in de ban. Sindsdien regent het documentaires en gefictionaliseerde reeksen over al dan niet befaamde moordenaars en slachtoffers, van de dik aangezette American Crime Stories over O.J. Simpson en Gianni Versace tot indieparels als Casting JonBenét en Strong Island. Wij hebben voor u enkele verhalen (drie in bingebare brokken televisie, eentje in een nabije toekomst ongetwijfeld ook) geselecteerd die van 2018 stilaan een boerenjaar voor de passieve speurder maken.

1. WILD WILD COUNTRY

De pitch

De duivel draagt rood.

De verdachten

De Indiase goeroe Bhagwan Shree Rajneesh en Ma Anand Sheela, zijn net iets te toegewijde secretaresse.

De plaatsen delict

1981. In Antelope, Oregon – 40 zielen – schrikken ze zich rot wanneer de straten worden ingepalmd door de in rode kleren gehulde sannyasins, volgelingen van Bhagwan. Die is in onmin geraakt met de Indiase regering en heeft zijn lucratieve commune in Poona in allerijl verlaten. Zijn hondstrouwe secretaresse Ma Anand Sheela kreeg de opdracht een nieuwe locatie buiten India te vinden. Ze liet haar oog vallen op The Big Muddy, een lap grond van 26.000 hectare die de sekteleden in drie jaar tijd ombouwden tot Rasjneeshpuram, een zelfbedruipende stad voor meer dan zevenduizend gelovigen.

Licht, camera, politieactie: vier waargebeurde misdaadreeksen die u niet kan verzinnen

De methode

De inwoners van Antelope, goeddeels godvrezende ouden van dagen, zien met lede ogen aan hoe hun nieuwe buren, met hun losse zeden en ‘satanische’ leer, willen uitbreiden. Ze kopen massaal gebouwen in het stadje en stemmen de locals tijdens de verkiezingen weg. De tactiek: na Antelope ook Wasco County rood kleuren, daarna de volledige staat Oregon en als het even kan de VS.

De misdaden

Terwijl de inwoners van Antelope al snel het hoofd bogen voor de intimidaties, willen ze in Wasco ver gaan om Rasjneeshpuram te ontmantelen. De grofgebekte Sheela wil ondertussen ook bij de countyverkiezingen de meerderheid halen. Ze ronselt overal in de States daklozen en geeft hun een thuis in Rasjneeshpuram, waardoor ze plots kiesvee worden. Intussen lopen in het stadje The Dalles zevenhonderd inwoners een salmonellavergiftiging op. De situatie loopt compleet uit de hand.

Het gerechtelijk rapport

‘Ik wilde iets doen wat de wereld nog nooit had meegemaakt’, glimlacht Ma Anand Sheela in een van de vele interviews die regisseurs Maclain en Chapman Way kundig mixen met homevideo’s, archiefbeelden en prachtige opnamen van Oregons heartland.

Net zoals de beste true-crimedocu’s telt Wild Wild West meerdere lagen en is het moeilijk de ware schuldigen aan te duiden. Het gerecht en de sannyasins schuiven de schuld voor het Rasjneeshpuram-fiasco in Sheela’s schoenen. Gaan evenwel niet vrijuit: de bible-thumping locals die de aanvankelijk vredelievende sekteleden nooit een kans hebben gegeven, plus de openbaar aanklager, die in Bhagwan een baarlijke duivel ontwaarde. Terwijl die gewoon een zonderling was. In een vreemde outfit. Met een merkwaardige leer en een voorliefde voor Rolls-Royces.

Als Wild Wild West – ondanks de welbekende afloop een ware thriller in zes delen – één ding bewijst, is het dat geloof, machtswellust en vooral jaloezie vieze beestjes zijn.

Procedure te volgen op …

Netflix.

2. IT WAS HIM: THE MANY MURDERS OF ED EDWARDS (2018)

De pitch

De man die iedereen vermoord heeft.

De verdachte

Edward Wayne Edwards (1933-2011) was een Amerikaanse seriemoordenaar die veroordeeld werd voor vijf moorden en een natuurlijke dood stierf terwijl hij op zijn executie aan het wachten was. Hij is geenszins zo bekend als Ted Bundy of Jeffrey Dahmer, maar de man had zeker zijn fans.

De daders

John Cameron is een gepensioneerde flik en fulltime paranoïcus die gelooft dat Ed Edwards achter zowat alle befaamde cold cases van de afgelopen zestig jaar zit. Van de Black Dahlia in 1947 over de verdwijning van vakbondsleider Jimmy Hoffa in 1975 tot het zesjarige schoonheidsprinsesje JonBenét Ramsey, dat in 1996 dood werd aangetroffen in de kelder van haar ouderlijke woning? Allemaal het werk van één man, zegt Cameron, die er ook van overtuigd is dat Edwards de Zodiac Killer was én achter de Atlanta Child Murders zat. Hij acht hem zelfs verantwoordelijk voor de dood van Teresa Halbach, het zogezegde moordslachtoffer van de onfortuinlijke Steven Avery uit Making a Murderer. Mocht hij in de laatste aflevering van It Was Him: The Many Murders of Ed Edwards ineens verklaren dat zijn idool achter de stuurknuppel zat van een van de vliegtuigen die op 9/11 in de WTC-torens zijn gevlogen, je zou er niet eens van opkijken. ‘Iemand anders laten opdraaien voor zijn moorden maakt deel uit van Edwards’ modus operandi.’

Licht, camera, politieactie: vier waargebeurde misdaadreeksen die u niet kan verzinnen

Wayne Wolfe Jr. is de naïeve kleinzoon van Edward Edwards, die zijn opa nooit gekend heeft. Hij hoopt via Cameron zijn schade in te halen en vraagt aan iedereen die hij tegenkomt of hij volgens hen het moordenaarsgen van zijn grootvader geërfd heeft.

De plaatsen delict

It Was Him is een roadmovie met twee mannen in een nadrukkelijke hoofdrol: Cameron en Wayne Jr. Terwijl ze samen de States doorkruisen, voeren ze in de auto aldoor ongedwongen (maar duidelijk gerepeteerde) gesprekken die hun volgende stop moeten inleiden.

Het gerechtelijk rapport

De vele van de pot gerukte theorieën van Cameron, die aan een doorgedreven vorm van tunnelvisie lijdt, vormen de voornaamste hoofdattractie van de reeks. Aflevering één gaat over een moord die Edwards bekend heeft. In de tweede, over de nooit ontmaskerde Zodiac Killer, denk je nog: ‘Mja, misschien.’ Daarna wordt het almaar vreemder, tot het zelfs voor Wayne Jr. te gek wordt.

Wat van It Was Him helemaal een middernachtelijk smulfestijn maakt, is de dikke laag americana die eroverheen gesmeerd is. De twee mannen in de auto, de vele gesprekken met nabestaanden, het geilogen naar de camera en de tranen van Wolfe, die naast ietwat suf ook enorm emotioneel is. Op verschillende momenten onderbreekt Cameron de actie om met overdreven ernst een potje piano te spelen. Waarna hij een nieuwe theorie aansnijdt.

Het strafblad

Making a Murderer en Casting JonBenét zijn twee docu’s over moorden die aan Edward Edwards worden toegeschreven. It’s Me. Edward Wayne Edwards, The Serial Killer You’ve Never Heard of (2014) is het boek van John Cameron waarvan de reeks een uitvloeisel is. Maar interessanter is dat Edwards zélf een true-crimeboek geschreven heeft: The Metamorphosis of a Criminal: The True Life Story of Ed Edwards (1972) dateert uit de periode dat hij als gereformeerde crimineel een bescheiden beroemdheid werd en mocht opdraven in panelshows op de Amerikaanse tv. Het is in dat boek, over Edwards jonge jaren als kruimeldief en bankovervaller, dat Cameron de tijdstippen en plaatsen vond die hij bij zijn theorieën zou doen passen.

Procedure te volgen op …

De Amerikanen krijgen terwijl u dit leest van Paramount wekelijks één nieuwe aflevering voorgeschoteld. Wij voorspellen een spoedige overtocht naar onze contreien op de rug van Netflix.

3. COLD BLOODED: THE CLUTTER FAMILY MURDERS

De pitch

Wat Truman Capote niet vertelde.

De verdachten

De twee moordenaars die eind 1959 vier leden van de familie Clutter om het leven brachten, werden wereldberoemd dankzij schrijver Truman Capote, die Dick Hickock en vooral Perry Smith het kloppende heart of darkness van zijn meesterwerk In Cold Blood maakte. De docureeks Cold Blooded: The Clutter Family Murders stelt de slachtoffers en hun omgeving centraal. En de waarheid.

Licht, camera, politieactie: vier waargebeurde misdaadreeksen die u niet kan verzinnen

De plaats delict

Holcomb, Texas lijkt nog altijd het rustige plaatsje van zestig jaar geleden, ook al hebben Hickock en Smith het in de nacht van 15 november 1959 van zijn onschuld beroofd. De mensen worden er oud: Cold Blooded wordt bevolkt door kranige zeventigers en tachtigers die het verhaal feilloos uit hun geheugen opdiepen, alsof het gisteren gebeurd is. Bijzonder aangrijpend is de getuigenis van Bob Rupp, indertijd het vriendje van een van de Clutter-dochters. Je hoort zijn trieste stem terwijl je hem in de tuin ziet werken.

Het gerechtelijk rapport

In Cold Blood wordt weleens de eerste non-fiction novel genoemd, en de inhoud van het boek is van die schijnbare tegenstelling doordrongen. Kort na het verschijnen in 1966 begon het gerucht de ronde te doen dat de homoseksuele Truman Capote verliefd was op Perry Smith, de ‘gevoeligste’ van de twee moordenaars. Er wordt zelfs beweerd dat de schrijver en zijn onderwerp er in de dodencellen – Smith en Hickock werden op 14 april 1965 geëxecuteerd – een fysieke relatie opna hielden. Wat er van die en de vele andere roddelverhalen omtrent het ontstaan van zijn meesterwerk waar is, weten we niet. Maar Capote was een romancier, verzinnen was zijn job. Hij schoof met getuigen en verwisselde getuigenissen, voegde een snufje drama toe waar nodig en verkocht In Cold Blood vervolgens met de belofte dat ‘elk woord waar’ was. Waardoor true crime al sinds zijn ontstaan een wankele relatie met de waarheid onderhoudt.

Cold Blooded: The Clutter Family Murders is al bij al een tamelijk klassieke documentaire, die u geenszins van de verplichting ontslaat het boek van Capote te lezen. Maar ze heeft drie niet geringe verdiensten: menselijkheid, waarachtigheid, en het feit dat ze ons toelaat het genre zelf aan een onderzoek te onderwerpen.

Procedure te volgen op …

De reeks werd eerder dit jaar op Canvas uitgezonden, en is integraal en gratis te bekijken op dailymotion.com.

4. I’LL BE GONE IN THE DARK

De pitch

De man die zij nooit te pakken kreeg.

De verdachte

Vorige maand werd in Sacramento, Californië de 72-jarige Joseph DeAngelo opgepakt, die verdacht wordt van 12 moorden en meer dan 50 verkrachtingen, allemaal gepleegd tussen 1976 en 1986. Geen kleine jongen. (Ter vergelijking: de veel bekendere Richard Ramirez werd voor 13 moorden en 11 verkrachtingen veroordeeld.) Als DeAngelo de man is die men zocht, stond hij achtereenvolgens bekend als de East Area Rapist, de Original Night Stalker en de Golden State Killer.

De dader

Die laatste bijnaam werd hem gegeven door true-crimeschrijfster Michelle McNamara, wier boek I’ll Be Gone in the Dark eerder dit jaar de eerste plaats haalde in de New York Times Best Seller List. Alleen jammer dat het pas toen, twee jaar na haar dood, verscheen.

Licht, camera, politieactie: vier waargebeurde misdaadreeksen die u niet kan verzinnen

De plaats delict

Het actieterrein van de Golden State Killer is tweeledig. In zijn vroege dagen, toen hij nog niet aan moord was toegekomen en bekendstond als de East Area Rapist, opereerde hij in Sacramento, in het noorden van Californië. De krant die in 1977 al over zijn verkrachtingen berichtte, is dezelfde die nu op haar website een video toont van de hoorzitting van de oude DeAngelo, een versleten mannetje dat zich nog nauwelijks verstaanbaar kan maken: The Sacramanto Bee. Na 1979 verkaste de Rapist naar het zuiden van de staat, waar hij aan het moorden sloeg.

Het gerechtelijk rapport

De East Area Rapist behaalde in de jaren 1976, 1977 een gemiddelde van twee verkrachtingen per maand, in mei 1977 waren dat er zelfs vijf. Er werden burgerwachten opgericht, helikopters patrouilleerden boven de vaakst getroffen wijken, en op het hoogtepunt van de angst sliepen koppels in shiften. Degene die wakker bleef, zat op de bank met een geweer naar de achterdeur gericht. In één huis werden aan alle deurknoppen tamboerijnen bevestigd.

Michele McNamara beschrijft in haar boek niet alleen indringend hoe Sacramento in die dagen in de ban was van de zaak. Ze schrijft ook zo pakkend over zichzelf – haar jeugd in Chicago, de moeilijke relatie met haar moeder, haar obsessie met true crime – dat je het griezelige gevoel krijgt dat ze wist dat I’ll Be Gone in the Dark niet alleen haar eerste, maar ook haar enige boek zou worden. McNamara overleed op 21 april 2016 in haar slaap aan een hartkwaal waar ze geen weet van had, in combinatie met verschillende medicijnen (waaronder Xanax en het infame fentanyl) die ze innam tegen haar angststoornissen. Haar man, komiek en acteur Patton Oswalt, zorgde er daarna voor dat haar boek werd voltooid.

Het verdict van de jury

De ondertitel van I’ll Be Gone in the Dark luidt One Woman’s Obsessive Search for the Golden State Killer. Dat is niet overdreven. McNamara bracht jarenlang heelder nachten door in haar werkkamer – de speelkamer van haar dochtertje – waar ze, net als voor haar blog True Crime Diary, online onderzoek voerde. Op haar laptop las ze politierapporten door, scrolde ze door tientallen jaarboeken op zoek naar verdachten en spoorde ze items die de Golden State Killer veertig jaar eerder gestolen had op in pandjeshuizen. Ze kreeg haar prooi niet te pakken, maar het is niet ondenkbaar dat haar werk de politie op het goede spoor heeft gezet, of op zijn minst hun ijver na al die jaren een schop onder de kont heeft gegeven. Het heeft de lezer bovendien een fenomenaal boek opgeleverd, van een veel te vroeg gestorven schrijfster. Misschien heeft Joseph DeAngelo in zijn cel intussen de epiloog gelezen, McNamara’s brief aan een oude man.

Procedure te volgen op …

Uw onlineboekenboer zal zijn koeriers met plezier uitbuiten om I’ll Be Gone in the Dark tot bij u thuis te brengen. En voor wie niet graag leest: HBO heeft in april al laten weten dat het de rechten heeft gekocht.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content