‘House of Cards’ in onze hoofdstad: ‘Brussel een bolwerk van terroristen? Politieke prietpraat!’

Johanna ter Steege als Moniek, gemodelleerd naar voormalig eurocommissaris Neelie Kroes. 'Telkens als ik een vrouw in een topfunctie zie, denk ik: die moet zó veel beter zijn dan al de mannen aan die tafel. Veel van die mannen zitten daar enkel omdat ze man zijn.' © Johan Voets

Dan draai je een fictiereeks over de machtsverhoudingen in onze hoofdstad, en ontploffen er bommen in het centrum en in de luchthaven. Arno Dierickx, regisseur van de Nederlandse serie Brussel, liet de armen niet zakken, op die noodlottige 22 maart. ‘We hebben voortgewerkt, tussen de sirenes door.’

Arno Dierickx neemt het imposante Justitiepaleis, waar een groot deel van Brussel zich afspeelt, in zich op. ‘Ik heb in de jaren negentig in Brussel gewoond, maar de stad is ontzettend veranderd’, zegt hij. ‘De tijd is hier stil blijven staan, vooral op het gebied van infrastructuur. Toen ik naar Nederland verhuisde, was dat het land van de files. Nu is de situatie omgekeerd. Brussel zit potdicht. Los daarvan is het nog altijd een fascinerende stad.’

Alvast fascinerend genoeg om er samen met de Nederlandse auteur Leon de Winter een serie over te maken voor de ondemanddienst KPN Presenteert. Met zijn internationale cast, de actuele én relevante plot en de ferme knipoog naar House of Cards heeft het beklemmende drama van Dierickx alles om hoge ogen te gooien. In het eerste seizoen waagt Brussel zich te midden van het moeras dat de Europese Unie heet. De hoofdstad – die prachtig in beeld wordt gebracht – is de as die de verschillende verhaallijnen draaiende houdt: over grenzeloos ambitieuze zakenlui, kuipende politici en gewone mensen die met drama’s worden geconfronteerd.

Brussel is entertainend maar ook kritisch: aan de hand van enkele goed uitgewerkte personages vertelt de serie een spannend verhaal, onderhuids fileert ze vooral de Europese samenleving en politiek. Ze toont een Europa waar deals worden gesloten in hotellobby’s en beslissingen die gevolgen hebben voor miljoenen mensen bij een glas wijn genomen worden. En waar wie niet bedriegt zelf bedrogen wordt.

Arno Dierickx
Arno Dierickx

De opnames voor Brussel startten op 21 maart vorig jaar. Een dag later ontploften de bommen in Zaventem en het metrostation Maalbeek. Dat lijkt heftig.

ARNO DIERICKX: Ja, en op meer dan één vlak. Er was natuurlijk de aanslag zelf, en er waren de slachtoffers. Vervolgens is de hele stad in een kramp geschoten. De politie en het leger waren alomtegenwoordig en we kregen steeds moeilijker toelating om te filmen. De burgemeester van Jette was ons wel goedgezind. Van hem mochten we acteurs met wapens in het straatbeeld filmen. We hebben in Jette een terroristische aanslag geënsceneerd. In Anderlecht draaiden we op privéterrein. Op een bepaald moment liep een acteur, verkleed als terrorist, een poort uit. Toen ik hem terugriep, kwam er geen antwoord. Plots viel de politie binnen, met getrokken pistolen. In de buurt was blijkbaar alarm geslagen en een patrouille die niet op de hoogte was van onze opnames was bij het zien van die verdachte man in actie gekomen. Ik verwijt die agenten niets, maar we mogen van geluk spreken dat daar niets is misgegaan. De sfeer was gespannen, al heb ik daar uiteraard begrip voor.

Je hebt de opnames dus niet uitgesteld?

DIERICKX: Neen. We beschouwden het als onze plicht om voort te filmen, tussen de sirenes door. Hoe wij als mensen op zulke dramatische gebeurtenissen reageren vind ik veel belangrijker dan de feiten zelf. In deze tijden van onrust en terrorisme staan mensen voor een keuze. Zie je in wat er momenteel in de wereld gebeurt een bewijs dat het allemaal de verkeerde kant opgaat? Of zie je ondanks alles toch tekenen dat het in de geschiedenis van de mensheid nog nooit zo goed is gegaan als op dit moment? Geen van beide stellingen is zomaar waar. Het gaat over een levenshouding. Laten we ons gek maken of niet? Hoe vreselijk het allemaal ook is, het leven moet verdergaan.

Niet iedereen is die mening toegedaan. België wordt een ‘failed state’ genoemd, en Donald Trump verwees naar Brussel als een ‘hellhole’.

DIERICKX: Dat Brussel een bolwerk van terrorisme zou zijn, is onzin. Dat is politieke prietpraat. Zijn er bepaalde broeihaarden? Ja, maar niet de hele stad treft schuld. Er gaat wel iets fundamenteel mis. Het gevaar in een grote agglomeratie als Brussel is dat er getto’s ontstaan, en dat de instanties op den duur geen idee meer hebben wat zich er afspeelt. In Nederland gaat men daar op een andere manier mee om. Daar brengt men bijvoorbeeld structureel alle culturen zo veel mogelijk met elkaar in contact. Een waterdichte oplossing bestaat niet, maar zorg er tenminste voor dat je jongeren die naar radicalisme neigen vroegtijdig in kaart brengt en begeleidt.

‘Ik hoop dat mensen na Brussel zullen beseffen dat simpele antwoorden op iets complex als Europa niet bestaan. En dat ze dan misschien met elkaar zullen praten en discussiëren.’

Arno Dierickx

De serie speelt in op een gevoel dat vandaag enorm leeft: we verliezen ons geloof in de politiek. Zijn series als House of Cards en Brussel, die politiek als een cynisch machtsspel voorstellen, daar mee verantwoordelijk voor?

DIERICKX: Ik wil politici niet opvoeden of de kijkers verontrusten. Ik maak gebruik van een uitgedokterd script waarvan ik weet dat het niet zomaar verzonnen is. Leon de Winter heeft diepgravend onderzoek verricht. Niets in de serie komt uit de lucht gevallen. Hij heeft veel met mensen uit de politieke wereld gepraat. Hij heeft scènes laten nalezen om te weten of ze realistisch zijn. Voor de rest hebben we geprobeerd om met die informatie ons eigen verhaal te vertellen. En op basis daarvan kun je de mensen een spiegel voorhouden.

De serie heeft dus iets toegevoegd aan de realiteit?

DIERICKX: Ik hou van een plot die door de vertellogica heel realistisch lijkt, maar tegelijk een soort frictie met de werkelijkheid creëert. Ik hoop dat mensen na Brussel zullen beseffen dat simpele antwoorden op iets complex als Europa niet bestaan. En dat ze dan misschien met elkaar zullen praten en discussiëren.

Hoe sta je zelf, na Brussel, tegenover de Europese Unie?

DIERICKX: Ik geloof er heel erg in. We worden vandaag geconfronteerd met problemen die zich niet door landsgrenzen laten afbakenen: de ozonlaag stopt niet aan de Frans-Belgische grens, een vluchteling hou je niet tegen. In Brussel zegt een personage op een bepaald moment: ‘Nooit meer oorlog. Daar was het ons toch om te doen?’ In de serie heeft iedereen daar een andere oplossing voor. Zo is dat ook in Europa.

Je bent een idealist, net als je vader, Groen-politicus Ludo Dierickx.

DIERICKX:(lacht) Mijn vader was inderdaad een idealist pur sang. Hij wilde zijn idealen gerealiseerd zien in de maatschappij. Daarom is hij de politiek ingegaan. Ik ben ook een idealist, maar dan op een andere manier. Ik heb wel idealen, maar wanneer ik verhalen vertel, wil ik die zo min mogelijk een rol laten spelen. Omdat ik bang ben dat ik anders een pamflet zou maken. Ik doe het liefst het tegenovergestelde van wat ik zelf denk. Als ik iets hoor waarvan ik het gevoel heb dat het niet klopt, ben ik geneigd om het te verdedigen. En dan zoek ik uit hoe ik daarin tot op het bot kan gaan. Als iemand iets heel fouts doet, dan zal ik me nog méér met die persoon identificeren. Ik zal hem niet wegzetten als een slecht iemand. Wanneer een terrorist begint te knallen, vraag ik me af: wie is die mens, waar komt dat gedrag vandaan? Wanneer een soldaat die terrorist uitschakelt, maak ik me net dezelfde bedenking. In welke mate is wat zij doen bepalend voor ons westerse denken?

'House of Cards' in onze hoofdstad: 'Brussel een bolwerk van terroristen? Politieke prietpraat!'
© Johan Voets

Dat is opvallend. Na de Amerikaanse verkiezingen hoorden we steeds vaker dat we meer moeten luisteren naar mensen die zo misnoegd zijn dat ze bereid zijn om op iemand als Trump te stemmen.

DIERICKX: We moeten inderdaad opnieuw leren te luisteren. Maar je moet daar ook mee opletten. Je ziet wat er nu gebeurt in de politiek: je scoort tegenwoordig door hetzelfde te roepen als wat boze mensen uitschreeuwen. Is dat luisteren naar het volk? Of praat je gewoon iedereen naar de mond om stemmen te halen? Onze democratie is zichzelf aan het tegenkomen.

DIERICKX: De dag na de aanslagen in Zaventem en Brussel ben ik naar de Beurs gegaan. Daar kwamen toen heel wat mensen samen. Ik móést die bloemen zien, die mensen ontmoeten. Ik wilde er een gevoel bij hebben. Wat me toen opviel, was het mediacircus dat rond die plek was opgetrokken. Ik denk dat ik meer dan vijftig schotelantennewagens heb geteld. Er stonden meer journalisten dan mensen op die trappen. Ik voelde een soort kortsluiting. Enerzijds uitten mensen daar hun verdriet, anderzijds zag je die hele media-industrie eromheen, die bijna groter was dan het verdriet zelf.

‘Als politicus scoor je tegenwoordig door hetzelfde te roepen als wat boze mensen uitschreeuwen. Is dat luisteren naar het volk? Of gewoon een manier om snel veel stemmen te winnen?’

De media staan meer dan ooit voor een ethische uitdaging. Het grote gevaar in de journalistiek is momenteel het copy paste-gedrag. De media hebben een enorme verantwoordelijkheid: ze moeten de juiste bronnen zoeken. Want er zitten gaten in onze verslaggeving, dingen die niemand precies weet. Zeker op het menselijke vlak: hoe verhouden wij ons tot elkaar? Daar kunnen storytellers mee aan de slag. Wij laten ons inspireren door de actualiteit en proberen een ander soort van waarheid te ontdekken.

Een ander personage is de harde zakenvrouw Moniek (Johanna ter Steege). In een conversatie beschuldigt ze een collega van seksisme, een pijnpunt in de politiek dat zeker het afgelopen jaar – denk maar aan de sneren aan het adres van Hillary Clinton – weer fel de kop heeft opgestoken.

DIERICKX: Heel wat vrouwen moeten nog steeds opboksen tegen een mannenbastion. Als vrouw kom je daar zo moeilijk tussen, behalve wanneer je nog beter bent in je job dan een man. We roepen dat andere culturen niet goed omgaan met vrouwen, maar we zijn er zelf nog lang niet. Moniek is gemodelleerd naar voormalig eurocommissaris Neelie Kroes, een vrouw die mij boeit. Telkens als ik een vrouw in zo’n topfunctie zie, denk ik: die moet zó veel beter zijn dan al de mannen aan die tafel. Anders zou ze daar niet zitten. En veel van die mannen zitten daar enkel omdat ze man zijn.

'House of Cards' in onze hoofdstad: 'Brussel een bolwerk van terroristen? Politieke prietpraat!'
© Johan Voets

Brussel is online te bekijken, en wordt in één keer vrijgegeven. Waarom die keuze?

DIERICKX: Het medium televisie is enorm aan het veranderen. Lineair kijken is een aflopend verhaal, met uitzondering van het journaal en sport. Dat is een goede zaak. Spelers als Netflix moeten niet meegaan in de maniakale drang naar kijkcijfers. Zij zijn uit op abonnees, dat is iets totaal anders. Daardoor kunnen zij ook risico’s nemen. Dat is het probleem met de lineaire programmering van de traditionele zenders: zij hebben iets gepland voor de zaterdagavond en het enige doel is dat daar zo veel mogelijk mensen naar kijken. De ellende is helaas dat je dan je niveau naar beneden moet halen, anders bereik je te weinig mensen. Als je kijkers wilt, moet je dus een knieval doen voor het grote publiek. Dat is de reden waarom alle Nederlandse politieseries tegenwoordig op elkaar lijken.

Dat is in België toch niet anders?

DIERICKX:(lacht) Vlaanderen staat op dat vlak toch veel verder. Hier denken ze heel internationaal. Zeg eens eerlijk: ‘de Nederlandse cinema’, wat is dat? De Vlaamse cinema staat internationaal op de kaart met eigenzinnige makers die hun ding mogen doen. Nederlanders zijn nooit bezig geweest met film en televisie als exportproduct. Als je in Nederland een succesfilm wilt maken, moet je een Sinterklaasprent regisseren. Zet een man een rode mijter op het hoofd, draai de film in vijftien dagen en je verkoopt kaartjes.

BRUSSEL

Vanaf 20/1 te zien bij de ondemanddienst KPN Presenteert. De eerste drie afleveringen zullen ook voor niet-abonnees beschikbaar zijn.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content