Hoe realistisch is Game of Thrones? ‘Ook de Wildlings zijn klimaatvluchtelingen’

Hebben de slachtpartijen en de verkrachtingen in de succesvolle fantasyreeks Game of Thrones een historische grondslag? En hebben reuzenwolven echt bestaan? Carolyne Larrington, professor literatuur aan de universiteit van Oxford, schreef er zowaar een boek over. ‘In middeleeuwse steden ging het er even ruw toe.’

Toen professor Carolyne Larrington zich in 2012 tijdens een vlucht naar New York begon te vervelen, klikte ze zich door het aanbod van amusementsprogramma’s in het vliegtuig. Ze bleef hangen bij de reeks waar toen zoveel over gepraat werd: Game of Thrones. Waarom niet, dacht ze, en drukte op play. Ze ervoer wat de meeste mensen ervaren als ze aan Game of Thrones beginnen: ze kon niet stoppen. Game of Thrones, bekroond met 38 Emmy’s, is niet voor niets een van de meest succesvolle tv-reeksen ter wereld. Het verhaal is ontleend aan de romancyclus Het lied van ijs en vuur van George R.R. Martin die tot nu toe meer dan 60 miljoen keer over de toonbank ging en in 45 talen vertaald werd. Op 17 juli kwam de eerste aflevering van het zevende seizoen op het scherm.

Larrington onderwijst middeleeuwse literatuur aan de universiteit van Oxford. De deur van haar kantoor is zo laag dat je dreigt je hoofd te stoten als je binnengaat. Ze leest normaal gezien teksten in het Oud-IJslands en Middelhoogduits, en ze probeert haar studenten warm te maken voor het Nibelungenlied. Toen ze Game of Thrones zag, viel haar op dat heel wat ideeën uit de serie hun oorsprong vinden in verhalen en gebeurtenissen die ze van haar vakgebied kent. Net daarom schreef ze een boek over het waarheidsgehalte van de serie: Winter Is Coming. Ze heet ons welkom met, natuurlijk, een kop thee.

Joffrey? Ik kan niemand bedenken die op zo’n jonge leeftijd al zo de controle kwijt was

Voor ik je boek gelezen had, dacht ik dat Game of Thrones verzonnen was.

Larrington: Dat zou een geruststellende gedachte zijn, maar George R.R. Martin heeft erg veel en grondig onderzoek verricht. Veel is gebaseerd op ware gebeurtenissen en mythes. Er is wel degelijk een tijd geweest die even gewelddadig was als die in Game of Thrones.

Ging het er in de middeleeuwen zo ruw toe?

Larrington: In de steden wel. Alle mannen hadden een mes bij zich. En als iets hen kwaad maakte, staken ze toe. In het middeleeuwse Italië stierven veel vrouwen in het kraambed, maar mannen hadden toch een lagere levensverwachting omdat ze elkaar voortdurend vermoordden.

Was er toen evenveel seksueel geweld als in de reeks?

Larrington: Wanneer Franse soldaten door een dorp trokken werden de vrouwen verkracht. Maar ik betwijfel of er ook zoveel seksueel geweld tegen adellijke vrouwen was als in Game of Thrones. Al hebben veel vrouwen in de middeleeuwen gelijkaardige dingen meegemaakt als Sansa Stark in de serie. Ze werden tijdens de huwelijksnacht verkracht door hun mannen, die niets om hen gaven.

Heb je het moeilijk met al dat geweld?

Larrington: Ik heb de reeks tweemaal gezien en de enige keer dat ik heb weggekeken, was toen de oogbollen van Oberyn werden ingeduwd.

Sommige critici vinden dat Game of Thrones seksueel geweld banaliseert.

Larrington: Ik vind niet dat de serie seksueel geweld als iets alledaags voorstelt. In het vorige seizoen zaten er in ieder geval amper verkrachtingsscènes.

Onderdrukken wij West-Europeanen onze drang naar geweld of hebben we dat overwonnen?

Larrington: Je zou inderdaad kunnen denken dat we hier in Europa nauwelijks bang hoeven te zijn. Maar tegelijkertijd neemt in Londen het aantal steekpartijen toe. Er is nog geweld, maar het zit verborgen. Ik denk dat geweld onlosmakelijk verbonden is met de mens en dat beschaving het alleen maar in toom kan houden.

Je stelt voor om Game of Thrones te gebruiken in de lessen geschiedenis.

Larrington: De reeks zou een soort instapdrug kunnen zijn. Je zou studenten eerst Game of Thrones kunnen laten zien, en als ze verslaafd zijn zeggen: ‘Probeer ook eens het Nibelungenlied.’

Een paar nerdy vragen, mag dat?

Larrington: Zeker.

Catelyn Stark legt het loodje tijdens de Red Wedding: 'Ongeveer hetzelfde gebeurde tijdens een Black Dinner in vijftiende-eeuws Schotland.'
Catelyn Stark legt het loodje tijdens de Red Wedding: ‘Ongeveer hetzelfde gebeurde tijdens een Black Dinner in vijftiende-eeuws Schotland.’

Is ‘Winter is coming’ een bestaande spreuk?

Larrington: Er bestaat een voorchristelijke IJslandse sage, van ene Snorri Sturluson. Volgens die sage zal de wereld eindigen in ijs en vuur. Er komen drie harde winters na elkaar, met veel ijs en sneeuw, zonder dat er een zomer tussen zit. Dan zullen de wolven de zon en de maan opeten, zal de aarde in de zee zakken en er zal er een soort vulkaanuitbarsting plaatsvinden. Dat is het einde van de wereld. Er bestaat in Noord-Europa dus wel een soort gevoeligheid voor, een angst dat er geen einde komt aan de winter. Martin pikt dat idee weer op.

Je hebt ook de echte reuzenwolven gevonden?

Larrington: Die liepen tot zo’n tienduizend jaar geleden rond in North Dakota, in de VS. Je kunt ze zien in het museum van de La Brea Tar Pits in Los Angeles.

Ook de Red Wedding, waarbij Robb en Catelyn Stark doodgestoken worden, heeft volgens jou een historische basis.

Larrington: Klopt. In Schotland was er een Black Dinner in de vijftiende eeuw. De Douglasclan was daar toen heel machtig. De koning van Schotland was een jongen van tien, die de zonen van de Douglasclan uitnodigde voor een diner. Op het einde van de avond gooide iemand daar een stierenkop op tafel, wat destijds het symbool was voor de dood. Daarna werden de twee jongens van de Douglasclan onthoofd. Wat me stoort, is dat in beide gevallen mensen vermoord werden, tegen de aloude wet van de gastvrijheid in.

Staan de Dothraki voor de Mongoolse steppenvolkeren?

Larrington: Ze zijn een variatie op de nomadische volksstammen uit Mongolië. Maar de Dothraki, die in de prairie wonen en slechts heel af en toe te paard naar de Vrije Steden rijden, zijn helemaal anders opgevat. De Mongoliërs doorkruisten Azië en Europa en assimileerden zich ook op verschillende plaatsen. In het Midden-Oosten namen ze zelfs de islam over. Dat zouden de Dothraki waarschijnlijk nooit doen.

Heeft een koningin als Cersei Lannister echt bestaan?

Larrington: Ik denk niet dat je ze met één bepaalde koningin uit de middeleeuwen kunt vergelijken. Margaretha van Anjou was wel knap en machtsgeil, maar niet zo doortrapt. Cersei gedraagt zich eerder als Isabelle van Frankrijk en Eleonora van Aquitanië, die zichzelf ‘koningin door de genade van God’ noemde. Cersei lijkt een samensmelting van een heel aantal knappe koninginnen die er zich niet bij neerlegden dat ze enkel kinderen moesten baren.

En Joffrey?

Larrington: Ik kan niemand bedenken die op zo’n jonge leeftijd al zo de controle kwijt was.

De direwolves blijken echt te hebben bestaan: 'Reuzenwolven liepen tot zo'n tienduizend jaar geleden rond in North Dakota.'
De direwolves blijken echt te hebben bestaan: ‘Reuzenwolven liepen tot zo’n tienduizend jaar geleden rond in North Dakota.’

Dat is goed nieuws.

Larrington: Er waren in de middeleeuwen wel heel jonge koningen van wie niemand wist hoe ze in het gareel te houden. Richard II was erg jong, en misschien niet zo pervers als Joffrey, maar hij had toch ook een drang naar luxe, en er werden vragen gesteld bij zijn seksleven. Naarmate hij ouder werd, begon hij de pedalen te verliezen. Hij verbande zijn tegenstanders of liet ze vermoorden.

Heeft iemand als Khaleesi Daenarys Targaryen echt bestaan?

Larrington: Waarschijnlijk niet.

Spijtig.

Larrington: Tja, ze is cool, vooral omdat ze dingen leert en zich laat adviseren. Of ze een goede heerseres in Westeros zou zijn, is een andere zaak.

U vergelijkt de eeuwige winter uit Game of Thrones met de klimaatverandering. Gaat dat niet wat te ver?

Larrington: Het ligt voor de hand. De Wildlings zijn anders dan wij, maar het zijn ook mensen, en ze vluchten voor de gevolgen van de klimaatverandering. Wie laten we door de muur? Wie laten we binnen in het Fort Europa? Het zijn wel erg gelijkaardige vragen. Martin zelf zegt dat hij bij de muur eerder aan de Muur van Hadrianus heeft gedacht, die de Schotten uit Engeland weg moest houden.

Staat Het lied van ijs en vuur, het boek waarop de film gebaseerd is, in de traditie van de ridderromans?

Larrington: Helemaal niet. Het is eerder een antiridderroman. Riddertoernooien worden bijvoorbeeld als duur en zinloos voorgesteld. Sansa heeft een romantische opvatting van de liefde en gelooft in een waarachtige relatie met Joffrey – en juist daardoor wordt ze later misbruikt. Ridders zoals Ser Meryn Trant slaan vrouwen in het gezicht. George R.R. Martin brengt de ridderlijke ideeën die in de middeleeuwen geïdealiseerd werden in diskrediet.

Is de ridderroman dood?

Larrington: Na Don Quijote was de ridderroman in Engeland zijn geloofwaardigheid kwijt. In de negentiende eeuw was er een soort revival met Sir Walter Scott, vooral dankzij Ivanhoe, maar de ridderroman kwam nooit helemaal terug. Idylls of the King van Alfred Tennyson, uit 1869, was de laatste oprisping van het genre.

Hoe verklaar je het wereldwijde succes van Game of Thrones? Ook in Azië en Afrika, waar het Europese ridderconcept niet bekend is?

Larrington: Anders dan in veel andere fantasyreeksen spelen in Game of Thrones niet alleen blanke mensen mee. Zo hebben de personages in Dorne diverse achtergronden. Er is een belangrijke rol weggelegd voor Grey Worm en Missandei, twee figuren met een donkere huidskleur. En dan is er natuurlijk het Daenerys-verhaal over zelfbeschikking en opstand tegen de onderdrukking in de Vrije Steden. Een idee dat momenteel bij velen leeft.

Prinses Sansa Stark, na de verkrachting: 'Vrouwen van adel werden vaak al tijdens de huwelijksnacht verkracht door hun mannen.'
Prinses Sansa Stark, na de verkrachting: ‘Vrouwen van adel werden vaak al tijdens de huwelijksnacht verkracht door hun mannen.’

Hoe loopt Game of Thrones af?

Larrington: Het boek of de serie?

Allebei.

Larrington: Ik denk dat de Starks weer aan de macht zullen komen in het Noorden. Ik vermoed dat Daenerys op de Iron Throne zal belanden en dat het tot een grote strijd komt van de draken tegen de krachten van het ijs. Ik weet niet goed wat er met Jon Snow zal gebeuren.

Trouwt hij met Khaleesi?

Larrington: Ze is waarschijnlijk zijn tante. Maar als ze niet met Jon Snow trouwt, met wie dan wel? Misschien met Jaime. Dat zou nog zo mis niet zijn. Ik denk dat Jon Snow te ver in de andere wereld zat om helemaal terug te komen. Mij bevalt de gedachte dat hij de koning van de White Walkers zou kunnen worden.

Hola. Hoe zal het boek aflopen?

Larrington: George R.R. Martin noemt het een bitterzoet einde. Dat betekent dat er nog méér mensen moeten sterven.

© Der Spiegel

Winter IS COMING: The Medieval World of Game of Thrones

Carolyne Larrington, I.B. Tauris & Co Ltd, 288 blz. Het boek is nog niet in het Nederlands verschenen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content