Net voor de start van het zesde seizoen is er weer ophef ontstaan over hoe seksistisch Game of Thrones al dan niet is. Maar is de beschuldiging van seksisme terecht? Of is het probleem van Game of Thrones nog breder dan dat?

‘Hoe vaak wordt de mannelijke acteurs gevraagd wat ze denken over hun naaktscènes? Is er daar überhaupt discussie over? Totaal niet.’ Aldus actrice Emilia Clarke in het Amerikaanse tijdschrift Entertainment Weekly over het nieuwe seizoen van Game of Thrones, waarin zij andermaal te zien is als drakenkoningin Daenerys Targaryen. HBO zet de zesde jaargang van de überpopulaire fantasyserie in de markt als ‘het seizoen van de vrouwen’, en dus moest Clarke nog eens ingaan op een vraag over het vele naakt en de soms schijnbaar seksistische ondertoon van de serie. Clarkes geïrriteerde reactie is te begrijpen, want het debat over hoe vrouwonvriendelijk of seksistisch Game of Thrones al dan niet is, gaat al mee sinds de start van de serie in 2011. En dat de discussie voor elk nieuw seizoen weer oplaait, omschreef de Amerikaanse website AVClub onlangs nog als ‘even zeker als de dood of belastingen’ (voor de mensen die een offshorefirma in Panama hebben is dat dus even zeker als de dood). Zeker nu Hollywood in het algemeen onder vuur ligt omdat vrouwen er veel minder kansen krijgen dan mannen, is een reeks vol scènes die zich geheel toevallig in een bordeel afspelen en waarin figurantes met ontbloot bovenlijf in de achtergrond moeten paraderen natuurlijk een doelwit.

Dat Game of Thrones een meer dan gezonde fascinatie heeft voor naakte vrouwenlichamen valt moeilijk te ontkennen. Clarke mag zich er dan aan ergeren dat de acteurs uit de reeks zo weinig vragen krijgen over hún naaktscènes, feit is dat die veel minder talrijk en prominent zijn dan die van de actrices. Vergelijk bijvoorbeeld de twee walks of shame uit het vorige, vijfde seizoen: die van de High Septon in het begin en die van Cersei Lannister op het einde. De eerste duurde een paar tientallen seconden, de tweede bijna vijf minuten. In de eerste was van het mannelijke slachtoffer alleen het blote bovenlichaam te zien, in de tweede konden de kijkers het naakte lijf van Lena Headey (beter gezegd: van haar body double, want voor de scène werden de gelaatsuitdrukkingen van Headey op het lichaam van een stand-in geplakt) uitgebreid en van alle kanten aanschouwen.

De High Septon is natuurlijk een passant, terwijl Cersei een prominent personage is en haar walk of shame een van de belangrijkste momenten uit het vijfde seizoen, maar het verschil blijft toch opmerkelijk. Bovendien: dat de camera zo vaak en zo lang Cerseis naakte lichaam toont terwijl ze uitgescholden wordt en door de omstanders met eten wordt bekogeld, maakt de hele scène op zich niet sterker of schokkender, maar geeft er een voyeuristisch tintje aan. Cerseis lange, vernederende wandeling is het recentste voorbeeld van de moeilijke verhouding van de reeks met seksueel geweld tegen vrouwen. Het debat over het seksisme van Game of Thrones wordt dan ook niet zozeer aangezwengeld door de nogal goedkope sexposition-scènes, waar meestal mannelijke personages met elkaar zitten te praten terwijl op de achtergrond vrouwelijk naakt te zien is, maar doordat velen vallen over dat seksueel geweld en vooral dan de problematische verkrachtingsverhalen.

Cersei stond ook al centraal in een van de meest besproken scènes van seizoen 4, toen ze verkracht werd door haar broer en voormalige minnaar Jaime – in een kerk, naast het graf van hun zoon. Dat deed in de VS zo veel stof opwaaien dat George R.R. Martin, schrijver van de boeken waarop Game of Thrones gebaseerd is, in een statement er zijn spijt over uitdrukte dat zoveel mensen geschokt waren, ook al komt die verkrachting niet eens in zijn boeken voor – bij hem hebben Cersei en Jaime ook seks, maar dan wel met wederzijdse toestemming. Nog controversiëler was de scène in het vijfde seizoen waarin Sansa Stark verkracht werd door haar nieuwe man Ramsay Bolton terwijl Theon Greyjoy toe moest kijken. En laten we die schokkende scène uit het allereerste seizoen niet vergeten, toen de jonge Daenerys Targaryen uitgehuwelijkt werd aan Khal Drogo en door hem tijdens de huwelijksnacht aangerand werd.

De verdediging die de makers telkenmale aanhalen wanneer de controverse de kop opsteekt, is eenvoudig: Game of Thrones speelt zich af in een wereld gebaseerd op de duistere middeleeuwen, waar geweld schering en inslag was en zeker vrouwen het zwaar te verduren hadden; de vele wreedheden in de reeks – niet alleen die op seksueel gebied, en niet alleen die tegenover vrouwen – vloeien voort uit de duistere setting waarin de verhalen zich afspelen. Klinkt aannemelijk en het valt niet te ontkennen dat ook veel mannen heel wat te verduren krijgen. De hoeveelheid ellende in een gemiddeld seizoen is zelfs zo hoog dat je Game of Thrones nauwelijks nog als ‘entertainment’ kunt omschrijven. Het probleem is dat veel van dat geweld gratuit aanvoelt, en dat dat des te meer geldt voor seksueel geweld.

Als je zoiets gevoeligs als een verkrachting in een tv-serie wilt brengen, moet je ervoor zorgen dat die ten eerste essentieel is in het verhaal en ten tweede gevolgen heeft voor de betrokken personages. En net op die punten laat Game of Thrones het afweten. Het gaat hier dan in de eerste plaats over de tv-serie. Twee van de besproken scènes komen in de boeken niet voor, of tenminste niet in die vorm. In het geval van Daenerys en Khal Drogo vraagt de tweede de eerste om toestemming en geeft Daenerys die ook – je kunt je vragen stellen bij een seksscène tussen een veertienjarig meisje en een dertigjarige man, maar de beschrijving in het boek is toch heel anders dan die op tv. En Cersei en Jaime hebben bij Martin ook ‘gewoon’ seks – opnieuw: wel tussen broer en zus, maar met wederzijdse toestemming. Dat doet toch vragen rijzen: uiteraard moet je bij de adaptatie van zulke monumentale boeken dingen veranderen, maar om een verkrachting in het verhaal te schrijven, moet je toch goede redenen hebben?

En die heeft Game of Thrones allerminst. Zo had de verkrachting van Daenerys evengoed niet kunnen plaatsvinden – een paar afleveringen verder leek het ook alsof ze nooit had plaatsgevonden. Dat de vrouw achteraf verliefd werd op Khal Drogo – wat in de boeken natuurlijk logischer is – maakte het allemaal nog net iets problematischer. Ook de scène met Cersei en Jaime slaat nergens op. Het is niet alleen een onnodig wreed moment vanuit het perspectief van Cersei, het is ook onlogisch in de karakterontwikkeling van Jaime, een man die weliswaar tot wreedheid in staat is om zijn familie te beschermen maar die zich tot dan wel een man met eergevoel en een morele code had betoond. Hij heeft een koning vermoord om de stad te beschermen, Brienne of Tarth gered, is al zijn hele leven verliefd op Cersei, en plotseling maakt hij zo’n bocht? Het maakt de hele scène des te shockerender maar, zoals George R. R. Martin in zijn statement achteraf schreef, ‘for the wrong reasons’.

Hetzelfde geldt trouwens voor de verkrachtingsscène tussen Sansa en Ramsay: het was op dat punt écht wel al duidelijk dat de man een wrede psychopaat is, zonder dat hij zijn vrouw moest verkrachten. Net zoals bij de lange walk of shame van Cersei werd hier op een nagel geklopt die al lang plat was – en dat voor het shockeffect. Is Game of Thrones daarom seksistisch? Daar kun je over discussiëren, en dat zal wellicht ook gebeuren tot de reeks afgelopen is. Maar dat veel scènes zo seksistisch overkomen, komt vooral doordat de serie niet genuanceerd en evenwichtig genoeg is om dat soort onderwerpen goed te brengen. In haar verdediging tegenover de critici haalt Emilia Clarke ook aan dat Game of Thrones ‘heel veel sterke vrouwelijke personages’ heeft, wat volgens haar bewijst dat de reeks niet seksistisch is. Het klopt natuurlijk dat er in vergelijking met veel andere tv-series heel veel vrouwen een hoofdrol spelen, maar hoe sterk zijn die eigenlijk? Je kunt je die vraag stellen, als bijvoorbeeld het schoolvoorbeeld van de ‘sterke vrouw’ in Game of Thrones, Daenerys zelf, de ene vreemde beslissing na de andere neemt, vooral neergezet wordt als iemand die de hulp nodig heeft van haar mannelijke raadgevers en haar macht in de eerste plaats ontleent aan het belangrijkste fantasie-element uit de reeks, de draken. Uiteindelijk is khaleesi Daenerys een heel vlak personage dat nauwelijks uitgewerkt wordt, en alles wat er gebeurt, overkomt haar vooral.

De vele wreedheden en het seksuele geweld in Game of Thrones wijzen dan misschien niet op een sadistisch en/of seksistisch trekje bij de makers, maar zijn vooral luie manieren om het verhaal te vertellen en de kijkers weer bij de les te krijgen. En eigenlijk zit je de serie vaak ook zo te bekijken: als een lange reeks gebeurtenissen die er nauwelijks toe doen en die vooral een uitgebreide aanloop vormen tot die shockerende momenten waarop de hele wereld overhoop wordt gehaald. Waarna alles weer verder gaat zoals voorheen. Heel weinig acties van de personages hebben echt gevolgen, en als die acties dan verkrachtingen, moorden en andere wreedheden behelzen, komt dat des te goedkoper over. Er is niets op tegen om in een fictief verhaal zulke onderwerpen een plaats te geven, maar de manier waarop het in Game of Thrones gebeurt, biedt gewoon te weinig meerwaarde.

Eigenlijk heeft Game of Thrones op dat vlak heel wat gemeen met Netflix-serie House of Cards: beide titels zijn een vlaggenschip van hun zender, wereldwijd de meest bekeken reeks van het huis en dus promotioneel van goudwaarde. Maar het zijn ook twee series die vooral voor het effect gaan, die een logische ontwikkeling van het verhaal liever inruilen voor shockerende momenten. Het is soms epische, meeslepende televisie, maar de donkere kantjes beginnen toch steeds vaker door te wegen.

Game of Thrones

Seizoen 5 is nu uit op dvd. Seizoen 6 is vanaf 24/4 te zien in Play More van Telenet.

DOOR STEFAAN WERBROUCK

ALS JE AL ZOIETS GEVOELIGS ALS EEN VERKRACHTING IN EEN TV-SERIE WILT BRENGEN, MOET JE ERVOOR ZORGEN DAT DIE NIET GRATUIT AANVOELT. NET DAAR LAAT GAME OF THRONES HET AFWETEN.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content