Dwars door Amerika

**** woensdag 18/1, Eén

In 1960 – acht jaar voor zijn dood – reed de Amerikaanse auteur John Steinbeck van oost naar noord, van noord naar zuid, van zuid naar west en van west weer naar oost door Amerika. Hij deed dat in een tot huis omgebouwde vrachtwagen en met zijn poedel Charley aan zijn zijde. Reizen met Charley heette het boek dat hij er twee jaar later over schreef. Zijn idee: zijn landgenoten leren kennen, de scherpte van de breuklijnen in het land aftasten en vooral niet exhaustief onderzoeken wat er eigenlijk overeind was gebleven van die zo geroemde Amerikaanse droom. Na de verkiezing van Trump las ik het boek opnieuw. Bij wijze van troost en ook omdat ik op zoek was naar een verklaring voor het ondenkbare dat was gebeurd. Hoe was het zo ver gekomen dat het land waarin de toekomst altijd een glimmende plek aan de horizon was nu massaal van zijn geloof in betere tijden was gevallen?

Al in de jaren zestig gaf Steinbeck een inkijk in waar het precies scheef is gelopen. Zo maakte hij mee hoe blanke moeders zich iedere ochtend voor de poorten van een school in New Orleans verzamelden om ieder zwart kind dat er over de drempel stapte uit te schelden voor het vuil van de straat. Rond die moeders vormde zich na enkele dagen een legertje supporters dat juichte en joelde bij iedere beschimping die de vrouwen brulden. ‘Geniet ervan’, kreeg Steinbeck als raad van een omstander mee. ‘Maar bemoei u er vooral niet mee.’ Kijk, maar neem niet deel.

Met Dwars door Amerika heeft journaliste Karine Claassen niet de ambitie de reis van Steinbeck over te doen. Daarvoor zijn de drie weken die ze zichzelf gegeven heeft om de vijfduizend kilometer tussen New York en Los Angeles te overbruggen net iets te krap bemeten. Haar methode omschrijft ze zelf als ‘we zien wel’, maar ook zij zoekt naar verklaringen voor het onvoorstelbare. Hoe is het met de Amerikanen nu de zonnebankkoning hun president zal zijn? In New York ziet Claassen nog haarden van verzet. ‘Mensen roepen, maar luisteren niet naar elkaar.’ Het is een zin die letterlijk uit Reizen met Charley had kunnen komen. Ook Steinbeck verwonderde er zich in 1960 al over hoe mensen zich op zichzelf terugplooiden. Hij noemde het het doe-het-zelfprincipe. ‘Het was gemakkelijk, luxueus en eenzaam.’

Claassen ervaart dat het al lang niet meer gemakkelijk is, dat het ook niet meer zo luxueus is en dat het vooral veel eenzamer is geworden. Jerry verloor zijn baan als veiligheidsagent van de mijn omdat de mijnen in West Virginia één voor één sloten. In een land waar de vakbond door Ronald Reagan is uitgekleed, betekent dat: een naakt ontslag waarbij je het verder zelf maar uitzoekt. Jerry doet dat door het gammele huis waarin hij met zijn vrouw en drie kinderen woont met hout te verwarmen en door alles te aanvaarden wat hem wordt aangeboden. Of het nu gratis aardappelen zijn of een tweedehands trainingsbroek. In Atlanta, Georgia leert Nicky haar tienjarige dochter wat de basis is van overleven in hun stad: altijd als eerste schieten. ‘Natuurlijk zou ik dit liever niet doen’, geeft ze toe, nadat de evidentie om geweld te gebruiken Claassen tot tranen toe heeft bewogen. Het maakt de tocht van Claassen bijzonder. Nee, ze vertelt niet ‘het verhaal van Amerika’, ze vertelt haar verhaal. En vooral: ze is mens met de mensen. Ze vraagt, luistert, polst en parkeert haar mening ergens voor de deur. Al had ik een ding wel willen weten: of Jerry en Nicky ooit al gestemd hebben? Of ze zich er al eens mee bemoeid hebben, met die politiek die ze zo verafschuwen?

door Tine Hens

Karine Claassen vertelt niet ‘het verhaal van Amerika’, ze vertelt haar verhaal. En vooral: ze is mens met de mensen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content