De sterren van de spraakmakende true crime-serie Making a Murderer staan dit weekend in de Arenbergschouwburg in Antwerpen. Nee, niet Steven Avery, die nog altijd voor moord achter de tralies zit, wel de twee advocaten die hem bijstonden.
Toen Making A Murderer op 18 december 2015 op Netflix verscheen, werd het op de valreep nog de meest ophefmakende tv-serie van dat jaar. In tien afleveringen kon u zien hoe Steven Avery, een 42-jarige man uit Manitowoc, Wisconsin, in 2003 vrijkwam nadat nieuw DNA-bewijs hem had vrijgepleit van een verkrachting waarvoor hij achttien jaar eerder veroordeeld was. Twee jaar kon hij van zijn vrijheid genieten. Dan werd hij opnieuw beschuldigd, deze keer van de moord op fotografe Teresa Halbach. En wederom aan de hand van dubieus bewijsmateriaal. Tot op de dag van vandaag schreeuwt Avery zijn onschuld uit en is hij ervan overtuigd dat hij geframed werd door de politie. Miljoenen Netflix-kijkers deelden zijn onmacht: toen de documentaireserie online werd gegooid, gingen ze zelf op het internet speuren naar procedurefouten. Avery’s mogelijk onterechte veroordeling leidde wereldwijd tot protesten, massale steunbetuigingen en zelfs een petitie naar het Witte Huis.
18 december 2015 was ook de dag dat Dean Strang en Jerry Buting, het advocatenduo uit Wisconsin dat Avery vruchteloos probeerde vrij te krijgen, helden werden. Sekssymbolen zelfs. In deze documentaire die pijnlijk gedetailleerd aantoont dat het Amerikaanse justitiesysteem rot is, waren zij twee de bakens van hoop. Wanneer zij ten tonele verschenen, werd je als kijker even uit je twijfels en je lijden verlost. Aan hun uiterlijk lag het zeker niet: twee mannen van middelbare leeftijd in stoffige pakken, met een strenge blik en saaie brilmonturen. Weinig rock-‘n-roll, maar ze werden geloofd en geroemd om hun empathie, hun doorzettingsvermogen en hun integriteit. The Guardian noemde Buting en Strang het morele hart van een immoreel verhaal over justice gone wrong. Vogue publiceerde een artikel over de onweerstaanbare aantrekkingskracht van Dean Strang (‘heeft iemand het woord menselijke emotie ooit zo sexy doen klinken?’). Er verscheen zelfs een Tumblr-pagina over diens normcore-kledingstijl.
Hoe voelt het voor een advocaat om aanbeden te worden als een rockster?
DEAN STRANG: (bulderlacht) Ik was in elk geval niet voorbereid op al die aandacht. Níémand had die verwacht. Dat wij als helden werden onthaald, voelde onwerkelijk, zelfs een beetje onnozel. Intussen is dat gelukkig alweer overgewaaid.
Volg je de Twitterhashtag #SexyDeanStrang?
STRANG: (lacht) Ik zit niet op sociale media. Dus nee, ik hecht er niet te veel waarde aan. Ik heb weet van die accounts, maar ik zie het als… frivool entertainment.
En nu, negen jaar nadat jullie Avery’s zaak verloren hebben, reizen jullie de wereld rond om op de bühne te vertellen over het Amerikaanse rechtssysteem. Wat willen jullie met deze tour bij het Europese publiek bereiken?
STRANG: We waren ontevreden over de interviews die de gevestigde media van ons hebben afgenomen in de week na de lancering van Making a Murderer. De meeste journalisten hadden alleen oor voor soundbites. Dus dachten Jerry en ik: laten we een échte, diepgaande en langlopende discussie voeren over ons juridische systeem, waarin wij negentig minuten de tijd hebben om in dialoog te gaan met het publiek. Zonder tussenkomst van de media. Ik ben echt verbaasd over de betrokkenheid en over de kwaliteit van de vragen die we krijgen. Die gingen vaak breder dan de zaak-Avery: ‘Kan wat er met Avery gebeurde ook in ons land gebeuren? En wat kunnen we doen om dat te voorkomen?’
Laat me het antwoord raden: only in America?
STRANG: Nee, hoor. Onterechte veroordelingen komen overal voor. Er is geen enkel rechtssysteem op aarde dat niet wordt bestierd door mensen. En mensen maken fouten. We hebben onze vooroordelen en blinde vlekken, en die kunnen tot ongegronde beschuldigingen en veroordelingen leiden. Een van de hoofdverdachten in deze moordzaak was Avery’s neefje, Brendan Dassey. Hij bekende aan de politie dat hij zijn oom had geholpen bij de moord op Teresa Halbach en kreeg in 2007 levenslang. Maar de manier waarop de rechercheurs die bekentenis aan de toen zestienjarige zwakbegaafde jongeman hebben ontfutseld, is niet echt koosjer. Uit de ondervragingsbeelden blijkt dat het een afgedwongen bekentenis was.
Steven Avery is de laaggeschoolde zoon van een plaatselijke autosloper met een sjofel voorkomen en een aanzienlijk strafblad. Bepaald niet het prototype van de ideale schoonzoon, maar hij kon wel op veel sympathie rekenen van zodra Making a Murderer op Netflix verscheen. Wat voor indruk maakte hij op jullie?
STRANG: Wij maakten ons geen illusies: we wisten van bij het begin dat het een moeilijke zaak ging worden, en Steven ook. Maar de Steven Avery die ik heb leren kennen, is exact de Steven Avery die de Netflixkijker heeft leren kennen. Op de een of andere manier is zijn persoonlijkheid kennelijk erg geschikt voor televisie.
Dat Avery na achttien jaar cel werd vrijgelaten voor een misdaad die hij niet had begaan, de verkrachting van Penny Beerntsen, laat je als kijker boos en verontwaardigd achter. Hoe kan het dat de échte dader al die tijd in het vizier van de politie was, zoals blijkt uit de serie?
STRANG: Het is algemeen geweten dat ooggetuigenverklaringen zeer onbetrouwbaar zijn. Niet dat getuigen per definitie slechte bedoelingen hebben, ze hebben het zelf vaak niet eens door. Zo wilde Penny Beerntsen de dader heel graag identificeren, en toch wees ze de verkeerde man aan. Deels kun je dat verklaren doordat ze zich liet sturen door de politie, deels doordat ze het domweg moeilijk had om zich de gebeurtenis precies te herinneren. Het menselijk geheugen raakt nu eenmaal aangetast door nieuwe informatie en suggestie van buitenaf. Zeker als je onder extreme stress staat en een trauma moet verwerken. Maar dat het gerecht er achttien jaar over deed om toe te geven dat het de verkeerde persoon had veroordeeld, is de schuld van advocaten, rechters en politieagenten. Van de diepgewortelde nalatigheid van het rechtssysteem dus, níét van het slachtoffer of de getuigen.
Een van de meest controversiële theorieën is dat Avery er voor de moord op Halbach werd ingeluisd door dezelfde wetsdienaars die hem in 1985 onterecht hadden beschuldigd. Zij zinden op wraak, omdat Avery een miljoenenclaim tegen de politie van Manitowoc had ingediend voor die onterechte veroordeling, en ze zouden het bewijs tegen hem hebben gemanipuleerd. Zeer boeiend als tv-scenario, maar is het ook waar?
STRANG: Ik denk dat het een plausibele veronderstelling is dat de politie van Manitowoc die zaak oneerlijk heeft aangepakt. En als het waar is – wat ik dus denk – dan gok ik dat ze écht dachten dat Avery die moord op zijn geweten had. En dat ze de bewijsvoering opzettelijk hebben gemanipuleerd om hun eigen vermoeden te rechtvaardigen. We mogen natuurlijk niet toelaten dat de politie op haar gevoel afgaat en bewijzen vervalst. Het bewijs moet op z’n minst juist en eerlijk zijn. Ik vrees dat dat in deze zaak niet zo was.
Ook de makers van Making a Murderer, Moira Demos en Laura Ricciardi, kregen het verwijt zich te hebben bezondigd aan manipulatie, door alles wat in hun verhaal paste te gebruiken en alles wat dat niet deed eruit te knippen, zoals het materiaal waaruit zou blijken dat Avery zich in het verleden al schuldig had gemaakt aan fysiek en seksueel misbruik.
STRANG: Ik vind die aantijgingen grotendeels oneerlijk. De meeste kritiek kwam trouwens van één openbare aanklager, Ken Kratz. Die heeft meerdere keren geweigerd zijn zegje voor de camera te doen en mee te werken aan Making a Murderer. Hij wilde wachten met commentaar tot de documentaire was afgewerkt. Dat vind ik oneerlijk. Ook het openbaar ministerie, de politie en de familie van de slachtoffers weigerden mee te werken aan de documentaire, for obvious reasons. Bovendien moesten de makers tien afleveringen distilleren uit zo’n tweehonderd uur beeldmateriaal van getuigenverhoren, zittingen van de rechtbank, interviews… Dan moet je selecteren en moeilijke inhoudelijke keuzes maken. Je kunt het met hen oneens zijn, maar ik vind dat Demos en Ricciardi dat goed gedaan hebben.
Is een entertainende true crime-reeks van deze zaak maken wel de juiste manier om de fouten en slordigheden in het Amerikaanse rechtssysteem aan de kaak te stellen?
STRANG: Ik weet niet hoe ik daarop moet antwoorden. Ik ben me ervan bewust dat de macht van een goed geregisseerde documentaire, een goed geschreven boek, of een goed gemaakte podcast verder reikt dan de procesgang. Maar of die popculturele impact van Making a Murderer uiteindelijk tot een betere of snellere uitkomst van de rechtsgang leidt, daar ben ik niet zo zeker van. Maar goed, daartegenover staat dat Making A Murderer zijn kijkers diepbezorgd over de gaten in hun justitiesysteem achterlaat, en dat vind ik een goede zaak.
Hoe frustrerend is het om de job van advocaat te blijven uitoefenen nadat je een zaak van dit kaliber hebt verloren?
STRANG: (denkt na) Ik zit nu al bijna dertig jaar in dit vak. Elke job gaat gepaard met frustraties en teleurstellingen waardoor je de moed soms in de schoenen zakt, en al zeker in de advocatuur. Waar ik me wel enorm aan optrek, is dat we een individu hebben kunnen helpen om zijn leven te beteren. Dat heeft ervoor gezorgd dat ik niet in een depressie ben gesukkeld. (lacht)
Volg je de zaak nog op de voet?
STRANG: Ik ben er niet meer zo bij betrokken. Avery wordt nu bijgestaan door een nieuwe advocate, Kathleen Zellner, die gespecialiseerd is in onterechte veroordelingen, en die nieuwe wetenschappelijke tests zal laten uitvoeren die misschien een nieuw licht kunnen werpen op het bewijsmateriaal. Vermoedelijk zal binnen enkele maanden ook het finale verdict over Brendan Dassey vallen. Diens levenslange celstraf werd de voorbije zomer herroepen door een rechter in Wisconsin, die oordeelde dat Dasseys bekentenis dat hij medeplichtig was aan de moord op Halbach onwettelijk afgedwongen was. Maar in oktober is dat vonnis weer aangevochten. Ik verwacht een schriftelijke beslissing over ongeveer zes maanden. Als hij wint, mag hij de gevangenis verlaten. Als hij verliest, zit hij weer levenslang vast.
Laatste vraag: is Steven Avery onschuldig?
STRANG: Ik ben die vraag beu. Het is ook de foute vraag. De juiste vraag is: is hij schuldig of niet? Ik ben er zeker van dat hij onterecht veroordeeld is, en dat het bewijs tegen hem tekortschiet. En ja, ik koester de hoop dat gerechtigheid zal geschieden, voor Steven Avery én voor Teresa Halbach. Al ben ik me er maar al te zeer van bewust dat het nog lang kan duren.
– MAKING A MURDERER – A CONVERSATION WITH ATTORNEYS DEAN STRANG AND JERRY BUTING
Gemodereerd door Michael Van Peel, zondag 19/3 om 20.15 in de Arenbergschouwburg, Antwerpen. Alle info: arenbergschouwburg.be.
door Andreas Ilegems
‘Is Steven Avery onschuldig? Ik ben die vraag beu. Het is ook de foute vraag.’
Advocaat Dean Strang
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
