30 jaar The Simpsons: wegbereiders van satire

30 jaar geleden verschenen The Simpsons voor het eerst op de buis. Wat begon als geanimeerde sketches van nog geen halve minuut, groeide uit tot Amerika’s meest dysfunctionele influencers. Of hoe de gele, viervingerige figuurtjes de weg plaveiden voor hedendaagse satire.

Op 19 april 1987 laat cartoonist Matt Groening zijn Simpsons voor het eerst los op de Amerikaanse kijker. In een rubriek die deel uit maakt van The Tracey Ullman Show maakt de familie Simpson haar opwachting in filmpjes van niet meer dan 30 seconden. De grillige figuurtjes staan in schril contrast met de lieflijke Disneypersonages die op dat moment erg in trek zijn. Het niveau van de humor is nog discutabel, de timing zit er vaak volledig naast en van enige maatschappelijke kritiek is op dat moment nog vrijwel geen sprake. En toch toont het programma op dat moment al zijn potentieel als hitserie.

T-shirtverbod

In 1989 geeft televisiezender Fox zijn fiat aan Groening: de familie Simpson krijgt een eigen programma. De eerste seizoenen worden meteen ontzettend populair, hoewel ze qua toon en stijl nog veraf staan van de hedendaagse versie. Nochtans kan de cartoon vrijwel onmiddellijk op kritiek rekenen. Dat de Simpsons een persiflage zijn op het typische Amerikaanse gezin, schiet bij veel conservatievelingen in het verkeerde keelgat. De grofgebekte Bart, de stompzinnige Homer, het huiselijk geweld: voor de brave tv-kijker die geijkt is op shows als de goedaardige Flintstones is de confrontatie met de snedige humor van Groening net iets te verregaand.

De kritiek gaat zelfs zo ver dat toenmalig president Bush Senior de Simpsons in een speech aanhaalt als hét slechte rolmodel voor het Amerikaans gezin, en verschillende scholen voeren een verbod in op t-shirts met opdrukken van Bart Simpson. Het opschrift ‘underachiever (and proud of it)‘ zou jongeren op verkeerde ideeën brengen. Het bewijst alleen maar hoe goed het programma de mankementen in het Westerse dna aanvoelt, en zich daar vervolgens mee weet te versmelten. Hoe groter de weerstand, hoe feller de respons van de gele ventjes. Zo moet ook het presidentiële paar er uiteindelijk aan geloven: in de serie nemen ze hun intrek tegenover het huis van Homer en co., en voorziet Bart hen van repliek door te zeggen dat zijn gezin net wél de Amerikaanse standaard benadert.

Red Hot Chili Peppers

Die maatschappelijke satire en het inspelen op de actualiteit maakt van de Simpsons koplopers van een hele resem intelligente cartoons. De afleveringen zitten niet alleen vol met actuele allusies, ook aan popculturele referenties is er geen gebrek. Groenings cinefiele kantje vertaalt zich regelmatig in popart-achtige tableaus waarin hij klassiekers als The Godfather, Taxi Driver en A Clockwork Orange imiteert. Ook verschillende bekende muzikanten krijgen een cameo. Herinnert u zich nog die keer toen de Red Hot Chili Peppers optraden in Moe’s Bar? Zelfs klassieke schilderwerken worden minutieus nagebootst. Denk maar aan Opa Simpson die zich plots in een scene bevindt die wel heel erg doet denken aan Nighthawks van Edward Hopper. Hoe obscuur de verwijzingen ook kunnen zijn, nooit wordt vergeten om ze met een zekere ironie en gevoel voor actualiteit te presenteren.

Voorbijgestreefde pioniers

Dat is in de geschiedenis van de reeks een troef gebleken, maar is tegelijkertijd ook de achilleshiel van een programma dat op een scherpzinnige manier de vinger aan de pols wil houden. Een hoge actualiteitswaarde impliceert nu eenmaal een sneller verlies van relevantie. Bovendien zijn jongeren minder mee met de culturele klassiekers, waardoor de mogelijkheid om een herinnering of een gevoel op te roepen steeds meer vervaagt. Daarmee reduceert het zichzelf tot een louter humoristisch programma, en hoe sterk die humor ook mag zijn, er gaat wel een essentieel onderdeel van zijn karakter mee verloren.

Komt nog eens bij dat de Simpsons al lang niet meer zo gevat uit de hoek komen als vroeger. Ze waren dan wel voorzichtige pioniers in hun genre, de voorbije jaren worden ze moeiteloos overklast door die andere onbehouwen tekenfilmfiguurtjes van Family Guy en South Park. De grenzen van het fatsoen zijn behoorlijk wat opgeschoven, en de expliciete, bijtende humor van de grofgebekte kleuters sluit misschien beter aan bij deze tijdsgeest. The Simpsons hebben referentiële humor naar de mainstream geloodst, maar daarmee ook zichzelf uit de tegencultuur gehaald.

Dat neemt niet weg dat de gele figuurtjes een cultstatus hebben verworven in het collectief geheugen. Uitspraken als ‘eat my shorts‘ of Homers veelzeggende ‘d’oh‘ klinken nog steeds bekend in de oren, en dat zal ook nog wel even zo blijven. De show heeft dan wel wat aan relevantie moeten inboeten, de slapstick blijft een monument op zich.