Spelen met licht en kleur: Harry Gruyaert

Het talent van fotograaf Harry Gruyaert maakt hem tot een uitzondering op internationaal niveau maar tot nu toe werd hij in België onvoldoende naar waarde geschat.

Of het nu kijken is naar België, naar televisiebeelden, de zee, Moskou, Marokko of elders, de van origine Antwerpse fotograaf Harry Gruyaert (1941) ziet zijn onderwerp vrijwel altijd in functie van het licht en de kleur.
Evident, zou men kunnen zeggen, want fotografie is uiteraard spelen met licht en gevoeligheid voor kleuren. Maar met deze fotograaf ligt het toch wel even anders. Zijn kleurfoto’s zijn in zoverre bijzonder omdat hij het licht gebruikt om de kleur van zijn onderwerp te verhevigen. Daardoor worden zijn beelden feller, haast oververzadigd van tint.

Ze zijn niet onnatuurlijk maar de kleuraccenten geven een andere dimensie aan dat onderwerp. Ze doen het ons anders zien, onttrekken het aan de alledaagsheid. Zijn benadering is in zekere zin meedogenloos maar tevens heel subtiel. Kleur en licht nodigen hem uit tot een andere soort waarneming die enigszins buiten de realiteit valt maar die toch niet verraadt. Het is zijn signatuur die onlosmakelijk met zijn persoonlijkheid verbonden is en waaraan een zekere poëzie en ook humor niet vreemd zijn..

Harry Gruyaert studeerde aan het INRACI (Institut National de Radio-Electricité et de Cinématographie) en begon zijn carrière in de televisie- en modewereld. In 1960 besloot hij zich exclusief aan de fotografie te wijden. Nog vrij jong verliet hij zijn vaderland en trok eerst naar New York en daarna naar Londen. Daar realiseerde hij, begin jaren zeventig, zijn spraakmakend project over gemanipuleerde televisiebeelden “TV Shots”. Hij zegt daarover : “Toen ik in Londen woonde beschikte ik over een aftands televisietoestel waarmee ik door de binnenantenne en de diverse knoppen te manipuleren fascinerende kleuren kon oproepen. Gedurende enkele maanden heb ik de soms brandende actualiteit (eerste Apollovlucht, dramatische Olympische Spelen in München) kunnen volgen. Onder de indruk van de Amerikaanse Pop Art had ik begrepen dat men de consumptiewereld anders kon bekijken, scherp en met humor. Met mijn camera in de aanslag volgde ik het leven op de buis en werd eigenlijk een soort wereldomvattende stadsfotograaf”.

De reeks werd ondermeer getoond in het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel op een originele manier(1975). De foto’s waren afgedrukt op lange rollen fotopapier en horizontaal aaneengesloten zodat een soort reusachtig en verbijsterend fresco ontstond waarbij ook wat cynische humor niet ontbrak.

In 1981 werd hij geassocieerd lid van het befaamd foto agentschap Magnum om vijf jaar later permanent lid te worden, één van de vier Belgische leden die zo’n eer te beurt viel. Via Magnum begon hij te reizen. eerst naar Marokko en later naar alle delen van de wereld.

Ondertussen keerde hij tijdelijk terug naar België en realiseerde er een reeks over zijn land maar met de ogen van expat. Zijn kijk op het vaderland was genuanceerd en soms kritisch maar ook hier weer niet gespeend van droge humor. Het anekdotische en het alledaagse werden er letterlijk getransfigureerd door zijn onmeedogende blik. De foto’s werden in Parijs gepubliceerd in een boek met korte poëtische teksten van Hugo Claus. (Delpire, 2000)

Moskou
In 1969, 1989 en 2009 reisde hij naar Moskou en werd er getroffen door de evolutie die er de opeenvolgende jaren zichtbaar werd, voor en na de Glasnost en na het vallen van de Berlijnse muur. In 1969, zegt hij, dacht ik,het communisme te vinden maar ik beleefde er Dostojewski en Gogol. In 1989 vond ik een maatschappij die gescleroseerd was en geen kant meer uit wist en in 2009 ontdekte ik een wereld van pseudo kapitalisme van een ongekende agressiviteit en geforceerde consumptie. Welig tierende en uitdagende publiciteit domineerde de openbare plaatsen maar de oude Russische ziel was nog niet verdwenen en men voelde er zich nog altijd minder vrij.

Misschien zijn esthetisch mooiste project gaat over kuststreken in heel de wereld. Waar hij ook kwam trok het zicht op de zee of de waterkant hem aan. In quasi panoramische beelden schiep hij een wisselende atmosfeer en een visuele ervaring die tegelijk lyrisch en esthetisch is. Deze reeks bewees dat hij meerdere kamers in zijn hart draagt.

Het moet gezegd, Harry Gruyaert is een begenadigd fotograaf. Zijn visie op de wereld en de dingen en de interpretatie ervan is dermate persoonlijk dat hij ermee bewijst geen meesters te hebben gehad waaraan hij zich wou schurken. Zijn talent maakt hem tot een uitzondering op internationaal niveau maar tot nu toe werd hij in België onvoldoende naar waarde geschat.

Misschien komt daar nu verandering in met een uitgebreide tentoonstelling.die volledig gewijd is aan werk dat Gruyaert in België realiseerde. Van der eerste foto’s in zwart/wit ervaart men al de essentie van zijn later werk in kleur. Niet alleen zijn manier van kijken naar de dingen en gebeurtenissen maar ook zijn specificiteit nml. Het zoeken naar lichtcontrasten, het kijken naar details die een situatie perfect plaatsen in hun context. Af en toe laat hij zich verleiden tot unieke esthetische beelden die een gevoelige fotograaf verraden. In de beperking affirmeert zich de meester.

Ludo Bekkers
Tentoonstelling “Harry Gruyaert – Roots” Brussel, Botanique nog tot 3 februari 2013. Meer info