‘Zo simpel kan vernieuwen zijn’: Rosas danst Rosas voor dummies

© Anne Van Aerschot

Na enkele voorstellingen in Brussel kun je in Antwerpen een maand lang gaan kijken naar Rosas danst Rosas van Anne Teresa De Keersmaeker. Voor wie niks meer weet over dit staaltje dansgeschiedenis dan dat Beyoncé er héél goed naar heeft gekeken: een inleiding.

Een van de hoogtepunten van de Zomer van Antwerpen is zonder twijfel de herneming van Rosas danst Rosas, de voorstelling van Anne Teresa De Keersmaeker uit 1983. Zelfs de meest rabiate dansleken weten grosso modo hoe de scène eruit ziet: vier eenvoudig geklede jonge vrouwen die allemaal dezelfde bewegingen doen, opnieuw en opnieuw. Diezelfde dansleken weten meestal ook waaróm ze dat weten: omdat Beyoncé de set-up in 2011 pikte voor haar clip Countdown. Over die passage weigert De Keersmaeker te praten in interviews, en terecht, want er valt heel wat interessanters over de voorstelling te vertellen.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Het stuk

‘De Keersmaeker studeerde in New York, waar in die tijd het minimalisme als dansstroming volop opkwam, met figuren als Trisha Brown‘, zegt Jonas Rutgeerts (KU Leuven), die aan een doctoraat werkt over moderne dans. ‘Zij heeft een aantal elementen daarvan in Europa geïmporteerd en ze ook aangevuld, vooral met emotionaliteit.’

Door de constante herhaling en de abstracte inkleding van de scène valt het voor minder geoefende kijkers niet op dat het heel alledaagse bewegingen zijn. De danseressen gaan met hun handen door hun haar, leggen hun kleding goed. ‘Heel veel van die bewegingen hebben met verleiding te maken’, vertelt Cynthia Loemij, een van de performers die op het podium stond bij de eerste herneming in 1993. ‘Maar in dit stuk krijgen ze een gelaagdheid, worden ze meer dan verleidingsmanoeuvres. Daardoor worden het heel krachtige bewegingen, de danseressen veroveren echt twee uur lang de scène.’

Wie zich aan haar bewegingsreeksen overgeeft, zal zich beklemd voelen. Wie dat weigert, verlaat het theater doodmoe en met een barstende hoofdpijn.

Recensent in u003cemu003eTrouwu003c/emu003e, 1983

Toch heeft De Keersmaeker nooit een ‘strategisch geplande voorstelling ter eer en glorie van het feminisme’ willen maken, zei ze onlangs nog in De Tijd. ‘Met vieren dansten we onszelf. De voorstelling stond heel dicht bij wat zich toen in ons hoofd en lichaam afspeelde. Ja, dat was misschien radicaal.’

En radicaal was het ook binnen de toenmalige danswereld. ‘In die tijd had je in Europa twee grote stromingen: het klassieke ballet en het danstheater à la Pina Bausch, dat puur op de emotionaliteit en het verhaal speelde. Zij ging daartussen zitten met bewegingen die wiskundig aandoen, maar met veel gevoel in de kleine details’, situeert Rutgeerts.

De impact

Het resultaat sloeg in als een bom. De recensenten jubelden quasi eensgezind, tot die van The New York Times toe, die over ‘verrassende beelden’ spreekt. Maar de euforie is niet algemeen. Trouw vatte samen hoe veel toeschouwers in 1983 zich voelden: ‘Wie zich aan haar bewegingsreeksen overgeeft, zal zich beklemd voelen. Wie dat weigert, verlaat het theater doodmoe en met een barstende hoofdpijn.’ Veel bezoekers zouden zelfs het einde van de voorstelling niet halen.

Ook bij de eerste reeks hernemingen, in 1993, was de respons niet volledig positief, vertelt Loemij. ‘Zonder een beetje achtergrond kunnen mensen nog best gechoqueerd zijn door de structuur en de traagheid. Vandaag zijn mensen op de hoogte en kunnen ze ernaar kijken als een historisch stuk.’

Rosas danst Rosas nadert de veertig, maar het stuk leeft nog steeds. Het Leuvense jongerengezelschap fABULEUS gingen enkele jaren geleden aan de slag met het stuk voor Re:Rosas en in 2014 brachten honderden amateurdansers de stoelensequens op de Grote Markt van Brussel.

De herneming

De Keersmaeker is een begrip, maar dan nog is het niet evident dat haar werk zo vaak hernomen wordt. ‘In het ballet is dat heel gebruikelijk, maar in de hedendaagse dans gebeurde dat tot voor kort niet zo vaak’, zegt Rutgeerts. ‘Sinds een paar jaar gebeurt het meer, met als bekendste voorbeelden Jan Fabre en Wim Vandekeybus.’

Het is belangrijk dat we die stukken nog kunnen zien, zoals we ook vandaag nog Shakespeare zien.

Cynthia Loemij, danste mee in u003cemu003eRosas danst Rosasu003c/emu003e

‘Dans is bij uitstek iets dat vluchtigs is en het best overkomt als je live komt kijken’, zegt Loemij. ‘Het is belangrijk dat we die stukken nog kunnen zien, zoals we ook vandaag nog Shakespeare zien. Die heropvoeringspraktijk is natuurlijk complex, omdat ze afhankelijk is van de mensen die de oorspronkelijke voorstelling hebben gemaakt.’

‘Dat net Rosas danst Rosas regelmatig weer op de planken komt, heeft natuurlijk te maken met P.A.R.T.S., de dansschool die De Keersmaeker in 1995 stichtte, maar ook omdat die voorstelling zo krachtig is door de combinatie van rigoureuze bewegingen en emotionaliteit. Je blijft ook na al die tijd het gevoel hebben: zo helder, eenvoudig en simpel kan radicaal vernieuwen zijn.’

Vandaag

In de danswereld en ver daarbuiten blijft De Keersmaeker ook vandaag nog een naam als een klok. ‘Er is ook vandaag nog een heel grote scheiding tussen de meer klassieke repertoiredans en de urban scene. Zij heeft dat voor een deel kunnen overbruggen. Haar werk blijft mensen aanspreken, ook al is het ontegensprekelijk hoge cultuur’, zegt Rutgeerts.

Haar invloed wordt vooral uitgedragen door de leerlingen en alumni van P.A.R.T.S., van Claire Croizé tot Radouan Mirziga. ‘Wat zij hebben geleerd, is métier’, zegt Loemij, die aan P.A.R.T.S. heeft gedoceerd. ‘Heel goed werken met dans en beweging, maar altijd het gevoel erin houden. Nooit wordt haar werk steriel. Niet alle Belgische choreografen zijn adepten van haar, zeker niet, maar iedereen kan leren van de kracht van danstechniek.’

Loemij krijgt het laatste woord: ‘Ook na 34 jaar is Rosas danst Rosas een loutering voor de ziel.’

Vanaf 1 t.e.m. 23 juli speelt Rosas danst Rosas elke dag in loods Antigoon. Tickets en info vindt u hier.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content