‘Wij zijn hét Poolse centrum van vernieuwend theater’

Micha? Merczy?ski, directeur van het Malta Festival te Poznan, verklapt het geheim van zijn succesvol Pools theaterfestival aan Knack Focus.

Van 23 juni tot 20 juli 2013 vindt voor 22ste maal een theaterfestival in Poznan, Polen, plaats. De eerste week, tot 30 juni, zijn voornamelijk theatervoorstellingen te zien. Tot 20 juli wordt er verder gepraat in debatten, cursussen et cetera.

Knack Focus zal regelmatig verslag uitbrengen over de eerste week. Omdat het festival echter vrij onbekend is bij het grote publiek is gekozen voor een inleidend interview met de directeur, Micha? Merczy?ski. Hij is niet alleen de directeur, maar ook de stichter, de drijvende kracht en een wonderbaarlijke fondswerver.

Knack Focus: Hoe is het Malta Festival Poznan aan zijn naam geraakt?

Micha? Merczy?ski: Het festival verkreeg zijn naam door een kunstmatig meer uit 1950. Het was bestemd voor recreatieve en sportieve doeleinden (zoals een opleiding voor de plaatselijke roeivereniging en de plaats voor watersportwedstrijden). Omdat het gebied rond het meer zeer zacht is, werd het meer in de volksmond het Malta van Polen genoemd. Het toeristisch succes bracht artistieke initiatieven voort. Met de jaren was een structuur noodzakelijk, wat in 1991 uitmondde in een festival.

Het huidige Malta Festival heeft zijn wortels in de politieke veranderingen van 1989.
Vanaf de 20e verjaardag werd de naam van de stad er aan toegevoegd en dat leverde een groter budget op, waardoor het programma een hedendaags gezicht kreeg en het hele gamma van theaterdisciplines aan bod kon komen. De plaatselijke overheid zag de internationale status erdoor groeien. Jaar na jaar werden meer groepen uit de rest van Europa uitgenodigd. Ze beantwoorden aan de geest van het festival zoals die met de jaren is gevormd, zijnde een ’theaterlabo’ te wezen waarin de huidige sociale toestand van de wereld weerspiegeld én geanalyseerd wordt. Dialoog tussen programma en publiek werd daarom ook een van de kernpunten.

Het programma is internationaal, maar het festival is in de rest van Europa niet bekend. Om welke reden?

Micha? Merczy?ski: Internationale erkenning ontstaat niet zomaar. Je kan die niet kunstmatig forceren. Poznan was oorspronkelijk geen populaire stad, maar een industriële. Het was dan ook geen directe bestemming voor de Pool noch voor de buitenlander. Directe verbindingen zijn er nauwelijks en goedkope vluchten zijn nog steeds schaars. Maar met infrastructurele verbeteringen, de groeiende interesse van de culturele middens uit Centraal-en Oost-Europa zien we een groeiende toeloop van een buitenlandse publiek en de internationale media.

Ook de coproducties met het Festival d’Avignon, Wiener Festwochen of KunstenFestivalDesArts genereren een grotere waardering. We zijn tevens lid van internationale netwerken zoals Europese Eunetstar (2003-2005) of House on Fire (2012 – 2016), wat ook zijn voordeel heeft.

Elk jaar is er een curator. Op basis waarvan werd voor Romeo Castellucci gekozen?

Micha? Merczy?ski: De technologische ontwikkeling van wetenschap en technologie, evenals de grenzen van subjectiviteit vragen een grondige kijk op de dynamiek en filosofie. Ze smeken om universele antwoorden,om een heldere blik op de “aard der dingen” vanuit een originele individuele invalshoek. Zo’n kunstenaar is Romeo Castellucci. Hij is een van de meest briljante hedendaagse Europese makers en combineert in zijn projecten buitengewoon krachtige visies en radicale beelden die kijkers op een indringende manier beïnvloeden. Het zijn visies en beelden die een esthetische boodschap overbrengen. Castellucci aarzelt niet om moeilijke vragen te stellen of om de donkere kanten van de mensheid te bestuderen.

Eenzaamheid is niet in water geschreven in het werk van Castellucci? Is dat de reden dat hij Needcompany, Meg Stuart en tg Stan selecteerde?

Micha? Merczy?ski: Een selectie van vier Vlaamse voorstellingen is een voortzetting van een focus op het Vlaamse theater en dans in 2010. Vlaamse producties zijn een spiegel van de maatschappij, met zijn nieuwe ideologieën en technische evoluties. De trilogie Sad Face / Happy Face van Needcompany werd in 2010 bijzonder enthousiast ontvangen. Vanaf 2010 proberen we de meest innovatieve trends in het theater en dans van het Vlaamse podium te tonen. Dit jaar hebben we besloten om nogmaals Needcompany uit te nodigen met twee voorstellingen en tg Stan, een groep die ook aanwezig was in 2010. Hun productie Nora is bovendien interessant om Vlaamse en Poolse interpretaties van Henrik Ibsens drama te vergelijken. Meg Stuart en haar gezelschap Damaged Good is dan weer een mooi voorbeeld van de hedendaagse dans, waar jonge Poolse gezelschappen heel wat van kunnen leren.

Poznan beschikt niet over een theatertraditie, noch een theaterschool. Heel vreemd. Hoe verklaar je dat?

Micha? Merczy?ski: Na de Tweede Wereldoorlog besloot de communistische overheid tot het concentreren van een theateropleiding in Warschau als hoofdstad, en Krakow, dat een lange traditie met twee historisch belangrijke fasen heeft: Het klassiek Poolse Theater en het Slowacki Theater. Vanaf 1991 is, niet onbelangrijk, gekozen om niet te concurreren met Warschau en Krakau, maar te kiezen voor avant-garde theater. Door het straattheater waaruit ons festival ontstaan is, zijn wij een groot voorstander van Poolse groepen met een ‘marginale’ visie, zoals Teatr Ósmego Dnia, Teatr Strefa Ciszy of Porywacze CIAL. Poznan heeft zich vervolgens ontpopt tot het sterkste Poolse centrum van experimenteel off-theater. Malta Festival is zodoende mettertijd uitgegroeid tot een festival waar artiesten als Pippo Delbono en Romeo Castellucci werden gelanceerd en konden doorbreken. Sinds enkele jaren is er daarenboven een project, Nieuwe Situaties, waarin jonge veelbelovende kunstenaars een podium krijgen. Tot slot werkt dit project samen met de faculteit theaterwetenschappen aan de plaatselijke universiteit. Het is de eerste maal dat er in Polen een transdisciplinaire, synergetische samenwerking is tussen wetenschap, technologie en kunst. Het werken met de lokale kunstenaars is onze bijdrage aan de beeldvorming van de theatertraditie van na WOII naar het hedendaags theater van Polen.

Guido Lauwaert

Alle info: www.malta-festival.pl