Theater: Oom Wanja zonder onderstromen

De Roovers is een bende losgeslagen wilden. En dat is aan de voorstelling ook te zien.

Het theatergezelschap de Roovers heeft zijn klauwen gezet in Oom Wanja van Anton Tsjechov. De voorstelling duurt anderhalf uur en dat is anderhalf uur te lang. Wat het gezelschap ervan gemaakt heeft is niet meer dan het gooien met stoelen en het memoriseren van de tekst. Maar het is niet omdat je makkelijk een tekst uit het hoofd kan leren dat je ook kan acteren.

Een emeritus hoogleraar heeft zich met zijn mooie, jonge vrouw teruggetrokken op het landgoed van zijn overleden eerste vrouw, dat beheerd wordt door zijn zwager oom Wanja. Deze benijdt de professor en beklaagt zich dat hij zijn leven opoffert voor deze aansteller met zijn paradevrouwtje. Als de professor het landgoed besluit te verkopen, omdat hij niet langer tussen die ‘domme mensen’ wil leven, gaan de poppen aan het dansen.

Het openingsbeeld van de Oom Wanja ( * * ) van de Roovers is een groot paneel dat als achterwand fungeert met ervoor een berg slordig op elkaar gestapelde stoelen. Het oorspronkelijke stuk bestaat uit vier bedrijven. Welnu, na het eerste bedrijf blaft er muziek uit de klankkasten, worden de stoelen uit het midden geschoven, na het tweede bedrijf ander geblaf en worden de stoelen wat verder gegooid en na het derde opnieuw geblaf en verdwijnen de stoelen in een hoek. Af en toe pakt iemand een stoel, gaat er even op zitten en gooit hem nadien weer op de hoop. Op de achterwand is een kaal berglandschap geprojecteerd dat per bedrijf, door de belichting, aan kaalheid wint. Berg stoelen en kaal landschap belichamen de wartroep van het bestaan van de landgoedbewoners, waarover ze zich beklagen, en de leegheid van hun discussies. Wanneer het zo sterk in het stuk aanwezig is, waarom het dan nog eens tonen? Beter ware geweest de twee toneelrekwisieten die Tsjechov gewild heeft in het vierde bedrijf, te gebruiken, om deze productie body te geven: een kaart van Afrika en een vogelkooi met een spreeuw.

De kaart slaat op de vrijheid en het onontgonnen gebied van de menselijke wil en de vogelkooi op de gevangenis waarin ieder van ons leeft. Had de achterwand de kaart van Afrika getoond, en na elk bedrijf kaler was geworden, en de vogelkooi een stukje hoger was gestegen of gedaald, of was de kooi vervangen door een aquarium met een goudvis, had de atmosfeer van het stuk erbij gewonnen. In de versie van de Roovers wordt er niets gewonnen. In het oorspronkelijke stuk dat het verpoederen van de intelligentsia benadrukt, gebeurt er maar één echte daad: twee mislukte pistoolschoten. De gastheer, oom Wanja, schiet op de bezoekende professor. Hij mist, wat de zinloosheid van hun gedoe extra in de verf zet. De door Stanislawski bij de première gecreëerde atmosfeer zorgde voor het hoogtepunt van de voorstelling. Bij de Roovers is het niet meer dan een fait divers. Er zit geen spanning voor het publiek in, wegens de terloopsheid van de daad.

‘Er is onweer op komst’ wordt er voortdurend beweerd. Het is lente, het is broeierig heet, logisch dat er onweer in de lucht hangt. Maar daarvoor hoef je je hemd niet uit te trekken, want wat Tsjechov met die zin bedoelde, is niet dat er storm op komst is, maar dat de verhouding van het gezelschap zo benauwd wordt dat een uitbarsting niet kan uitblijven. In de voorstelling van De Roovers blijft de explosie beperkt tot een sneller tempo van praten en een tijdelijke stemverheffing. Goed voor tien minuten. Waarna een slot volgt dat trager stroomt dan de Taag van Pessoa.

De acteurs, vijf in totaal, hebben het concept bedacht. Hun namen vind je op de weeweewee. Wat je niet vindt is een regisseur. De Roovers is een bende losgeslagen wilden. En dat is aan de voorstelling ook te zien. Maar dat had u al begrepen. Zes technici hebben hand-en-spandiensten verleend. Aan het resultaat te zien moet dat niet meer dan een dag hebben geduurd.

Tsjechov was de eerste schrijver met zo’n groot vertrouwen in de onderstromen van suggestie om een bepaalde betekenis over te brengen. Dat is niet te zien in dit project. Niet bij de technici, en zeker niet bij de acteurs. Niet de minste toespeling.

Guido Lauwaert

Meer info: www.deroovers.be