Theater: Oidipous, My Foot, Jan Ritsema

‘Q is good for you’, ziedaar het motto van Jan Ritsema’s enscenering van de Oidipousmythe. Sneakers verplicht!

Goed, beste lezer, wij doen even beroep op uw inlevingsvermogen. Tijdens het lezen van onderstaande recensie, vragen we u om te headbangen, de vingers van beide handen in een typische hiphophouding te vouwen (ring- en middelvinger plooien graag), met beide armen in het rond te wapperen en, last but not least, de (internet)radio op Q Music te zetten. Keihard, zodat de beats door uw onthutste lijfje denderen. Klaar?

Daar gaan we.

Let me hear you say yeah!

Let me hear you say yeah!

No no, no no no, no, no, no

No no, there’s no limit

No, no limit we’ll reach for the sky

No valley too deep, no mountain too high

No, no limit, won’t give up the fight

We’ll do what we want, and we do it with pride

(…)

(Blijf bewegen!)

Bovenstaande poëtische uiting van het o zo meesterlijke duo 2 Unlimited behoorde niet tot de setlist van Jan Ritsema’s Oidipous, My Foot ( * * ) maar het had ongetwijfeld gekund. De hit geeft perfect de sfeer aan waarin we tijdens deze voorstelling terechtkwamen. Als u een boompje wil opzetten over het ‘actualiseren’ en ‘herinterpreteren’ van klassieke verhalen, dan bent u bij Jan Ritsema aan het juiste edoch extreem experimentele adres.

(Vergeet niet te headbangen!)

Spelletje spelen

‘Mijnheer de suppoost, ik ben zeventig, kan ik alstublieft een stoeltje krijgen?’ De dame had bij het binnenkomen van de Kaaitheaterzaal tot haar consternatie moeten vaststellen dat alle comfortabele zitjes verdwenen waren. Wat restte, was een kaal speelvlak. Met in het midden een lange, lage tribune. De eerste toeschouwers vochten zich een plekje op de tribune, de laatkomers bleven een beetje bedremmeld langs de tribune en het speelvlak staan.

Dreunende beats en felle lichten trokken de voorstelling Oidipous, My Foot indrukwekkend op gang. Alle toeschouwersnuitjes keken naar het grote speelvlak waar de technici zaten en waar ook Jan Ritsema stond. Omringd door zijn performers en enkele toeschouwers. Hij stond er. En keek terug naar zijn publiek op en naast de tribune. Althans, dat dachten we. Maar we hadden het mis! Ritsema keek naar wat er achter de tribune gebeurde. Daar nam een vrouw plaats. Ze wenkte en vroeg het publiek om héél dichtbij te komen. Tot tegen haar lichaam.

Vervolgens ontstond er een even vertrouwd als geniaal procedé. De vrouw fluisterde zin per zin het (van te narratieve details ontdane) Oidipousverhaal. In English. Ze vroeg aan de toeschouwers die het dichtste bij haar stonden om elke zin door te zeggen aan degenen die achter hen stonden. Tot ook de laatste rij wist wat de dame gezegd had. Het creëerde een plezante verbroedering tussen de toeschouwers. Net die verbroedering zoekt Ritsema op in zijn toneel. Eerder dan (herkenbare) verhalen te vertellen, wil hij zijn toeschouwers verhalen laten mee-maken. Een must voor de avonturiers onder ons, een misser voor de behoudsgezinde toeschouwers die gewoon een rustig avondje ’toneel kijken en luisteren’ in gedachten hebben.

(We’ll do what we want!)

Dansje maken

Die ingesteldheid is nobel, verrijkend en grensverleggend (no no limits!) en vormt het uitgangspunt van het onderzoek dat Ritsema in zijn Performance Arts Forum (PAF) verricht. Hij ontwikkelt er manieren waarop theater en filosofie een bijdrage aan een betere organisatie van de wereld kunnen leveren. Door het lot in eigen handen te nemen, bijvoorbeeld. Zoals Oidipous dat deed.

Dat principe is het leidmotief van de hele performance Oidipous, My Foot. Ritsema creëerde dit in samenwerking met veertien andere (internationale) kunstenaars waaronder de indrukwekkende danser/choreograaf Xavier Le Roy.

Nadat de laatste zin de laatste toeschouwer had bereikt, barstte er een heus technofeest los. Een zeer listig geregisseerd feest, weliswaar. Wij vatten stevig post op de tribune en hoopten dat we genoeg zouden participeren door te kijken naar de dansende performers en toeschouwers. Mooi niet!

Gaandeweg werd het dansritme opgedreven. De dansers leken de toeschouwers (zittend of dansend) te omsingelen om vervolgens met hen, in kleine groepjes, een gesprek te starten (over heftige of net heel banale emoties en hoe daarmee om te gaan). Vervolgens werden de toeschouwers speelballen in de handen van de performers met getrek, geduw en valpartijen tot gevolg. Gelukkig was dat gemanipuleer meteen de slotscène.

(Let me hear you say yeah!)

Teleurgesteld

Neen, we hebben er niet van genoten. Dat hoeft ook niet altijd. Theater mag best confronterend zijn en onder de huid kruipen. Maar de ervaring frustreerde te veel. Omdat we, zoals (te) veel andere toeschouwers die het pand al verlaten hadden, ons erg onwennig voelden. We konden weggaan, uiteraard. Maar deden het niet. In de hoop dat de creatie zou transformeren naar een fijnere ervaring voor de meeste toeschouwers. Dat werd het niet. Ook al was iedereen na afloop welkom op de afterparty.

De voorstelling is perfect doordacht en veruiterlijkt Ritsema’s denken en streven. Elke toeschouwer wordt uitgenodigd om een beetje Oidipous te zijn/worden. Dat is goed en knap bedacht. Maar in die consequente, experimenterende houding lijkt men de aangeboren bedeesdheid van de meeste toeschouwers te vergeten. Dat is minder goed en werkt zelfs nefast.

U mag stoppen met headbangen, wapperen en beats door uw lijf jagen. Legt u nu maar even een streepje jazz of klassiek op. Yeah!

Els Van Steenberghe

Oidipous, My Foot, Jan Ritsema. Gezien op 22 januari 2011. Meer info: www.pa-f.net