Guido Lauwaert

Theater: NTGent start zonder ballen

Guido Lauwaert Opiniemaker

Lot Vekemans stelt Johan Simons voor een onmogelijk karwei. Ze schreef met ‘Vals’ een stuk dat te slap is om op de planken overeind te blijven…

Twee zussen zitten in een politiecel. Actrices. Sis, een soapje, en Kat, een podiumbeest. Hun namen zijn geen toeval. Cis, afkorting van Cecilia, betekent martelares en zij is de patrones van de muziek, als entertainment. Kat, Katharina, wordt in verband gebracht met ‘rein, zuiver, schoon’ en volgens de overlevering ook een martelares.

Kat en Sis worden verdacht van een dodelijk verkeersongeluk, met als toetje vluchtmisdrijf. Er is één getuige. De zussen zijn het niet met elkaar eens. Reed jij? Sliep ik? Was je dronken? Wat is er gebeurd? Je zei dat er een paaltje is geraakt, maar is dat wel zo? Waarom lieg je? – Probeert het soapje, de vermoedelijke dader, de schuld in de schoenen van de zus te schuiven om haar carrière te redden? Want soapjes worden geleefd door de media. Niet beoordeeld op hun spel maar op hun gedrag.

De getuige heet Gé. Ook al geen toeval, zijn naam. Hij is van beroep een celbioloog, al noemt hij zich een zwerver. Een grijze cel, dus. Zijn getuigenis is vaag, al slaat hij meningen uit die staan als een [graven]steen: ‘Verander onze omgeving en wij veranderen / En dan bedoel ik niet alleen onze voeding en kleding en klimaat en huisvesting / dat snappen we allemaal wel / Nee, ik bedoel – VOORAL – onze inzichtbare omgeving / De omgeving van ideeën en gedachtes / Dat we hier in het hoofd binnenlaten / Verander dat / En wij veranderen /’

Is Vals ( * * ) een monoloog als dialoog verpakt? Iedereen praat met zichzelf. ‘Wat heb ik nu weer fout gedaan? Zij weet het weer beter. Dat heb ik mezelf aangedaan, omdat…’ De werkelijkheid, evenzeer als de waarheid, is verbeelding, dat is de kern van Vals. De gebeurtenis een randverschijnsel naar de voorgrond gesleurd.

Een complex geval voor de toeschouwer, die overgeleverd is aan de twijfel, net als de regisseur. Hij, de eerste toeschouwer, stond voor een helse klus. Maar Johan Simons is er dol op. Zonder problemen zou hij koeien melken. Maar een stier melken zou zelfs hem niet lukken. En dat is met Vals het geval. Het stuk heeft geen ballen en is dus geen stier maar een os. Er zit heel wat fraais aan het beest, maar het lijkt op een puzzel uit een ngo. Wat moet waar bij? Zal wel dat zijn, nee? – Kom, jongens, doorwerken! Er moeten vandaag nog duizend van die stukken de deur uit!

Je kan iets kapot schrijven. Als je er te lang aan prutst. Zijn Lot Vekemans’ vorige stukken evenwichtig en lopen ze lekker over een gespannen draad, bij Vals staan stellingen scheef, lopen ideeën elkaar in de weg en is het eindresultaat niet warm te krijgen. Is het daarom dat de regisseur van de cel een koelcel maakte, de vloer bedekt door cocktailijs? Het speelvlak scheef staat, net als de achterwand, dat beschilderd werd en een gecapitonneerde muur voorstelt?

Johan Simons is een lepe kerel. In elk uitgebroed ei zit wel een kuiken. Dat klopt, maar het kuiken heeft geen zwemvliezen. Hij heeft zich gefocust op de drie acteurs, maar zelfs Elsie de Brauw [Sis], Betty Schuurman [Kat] en Bert Luppes [Gé] moeten gaandeweg het onmogelijke van hun opdracht hebben ingezien. Hun spel is bloedeloos, ze kreunen hun clausen en hun motoriek hapert. Lichaamstaal is levensverhaal. Vals heeft een taal maar geen verhaal.

In Disgrace [In ongenade] van J.M. Coetzee trekt een wetenschapper zich terug uit de maatschappij. Goed idee, moet Lot Vekemans gedacht hebben. Nu nog een aanleiding zoeken om Coetzee’s stelling, dat de mens zichzelf niet kent, kracht van wet te geven. En als hij zichzelf niet kent, hoe zou hij dan zijn broer / zus kennen? Even in de krant kijken. O, een vluchtmisdrijf. Door een tv-ster nog wel. Bingo. Ziezo, verhaal en moraal gevonden. Als dank aan de brongever even zijn honden voorbij laten lopen. Van waar ze komen en waarheen ze gaan, speelt geen rol. Het stuk speelt zich toch af in eender welk land, en in ‘de nabije toekomst, dichtbij het heden’, zoals in het tekstboekje staat. Jezus op badslippers bij een lege zee! Hoe is’t in godsnaam mogelijk! Zoveel rommel met niet eens een geurtje aan.

De vrolijke noot bij deze uitvaart wordt gebracht door een videoprojectie van drie harpistes die een taartpunt serveren. Ze zijn onherkenbaar. Door het felle tegenlicht. Een truck van de regisseur om de verzanding van het stuk te benadrukken, zonder het met zoveel woorden te zeggen? Johan Simons is niet enkel leep maar kan zelfs perensiroop als appelmoes verkopen.

Denkt u, beste lezer, dat het amusant is een recensie als deze te schrijven? Het is hard de ochtend na de première op te staan en ongezouten je mening te schrijven. Er zijn leukere dingen om de zaterdag mee te beginnen. Zeker als toneel je ware geestelijke liefde is en al de mensen van het theater, van de artistiek directeur, over de regisseur en de acteurs, langs al de medewerkers, tot en met de suppoosten, je strijdmakkers zijn.

Lot Vekemans heeft mooie stukken geschreven en heeft recht op een misser. Maar hopelijk blijft het bij één.

Guido Lauwaert

VALS – Lot Vekemans – productie NTGent en Nationale Toneel Den Haag – www.ntgent.bewww.nationaletoneel.nl

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content