Theater: Het gevecht van De Vocht, Laika

Zijn onderwijzers moordenaars? Meester De Vocht vecht met de idee. En laat zijn klas sidderen in de schoolbanken.

Boem. Met die bijnaam ging onze leraar Frans zijn godganse carrière door het leven. ‘Overgeërfd van zijn moeder, die ongelooflijk kwaad kon worden voor de klas’, zo klonken de meest vergoelijkende stemmen. Ferm toepasselijk vonden de anderen. Waaronder wijzelf. Boem droeg een onheilspellende stilte met zich mee. Hij liet ons de Franse grammatica met grote ernst en bars genoegen ontdekken en – jawel – hij kon ontploffen als een vulkaan wanneer zijn puberdames te druk waren of weer eens te domme antwoorden gaven. Tijdens zo een explosie hield je je best muisstil en boog je je zo diep mogelijk over het Franse leerboek of maakte je ijverig een extra portie grammaticaoefeningen.

Onderwijzers zijn moordenaars

Die gespannen sfeer hangt ook in de klas van meester De Vocht. Het gevecht van De Vocht ( * * * 1/2 ) speelt zich af in een klaslokaal. Het publiek is de laatstejaarsklas waaraan meester De Vocht Duitse literatuur doceert. Althans: dat zou hij moeten doen. Want er broeit een heftig conflict tussen hem en de klas. Aanleiding: de zelfmoord van een medeleerling.

Het meesterlijke aan de voorstelling is dat je als publiek in de rol van die klas gedwongen wordt. De typische gedragingen van een doodnormaal publiek (kijken, luisteren, stil zijn en soms eens lachen met wat er gezegd wordt of te zien is) worden hier sluw gebruikt en geïnterpreteerd als de koppigheid van een klas waarin niemand nog zijn mond opentrekt of zelfs maar beweegt als de leraar iets zegt… Je voelt je als toeschouwer fijntjes in de val gelokt. Maar het is een val waar van te genieten valt.

Voor je het weet, ontstaat er een ‘klasgevoel’ onder de toeschouwers. Er worden vliegers gevouwen, iemand zit klaar om alles te noteren, … Ook daar spelen de makers gretig op in. Enkele toeschouwers worden geviseerd en krijgen willens nillens karaktertrekken toegediend (dom, aanstellerig, haantje-de-voorste, …). Hierdoor wordt dat intiem groepsgevoel verder aangewakkerd, inclusief de nederige of minachtende houding die een klas al eens tegenover een leerkracht durft aan te nemen.

Waardig lesgeven

Dat dit ‘klasgevoel’ zo gemakkelijk geïnstalleerd wordt, duidt op de vernuftigheid waarmee regisseur Jo Roets de tekst van de Duitse auteur Kai Hensel vertaalde en bewerkte. Maar het is bovenal de verdienste van acteur Gert Jochems. Jochems ventileert de innerlijke oorlog waarin meester De Vocht verwikkeld is even eenvoudig als indrukwekkend, zonder in platvloersheid te vervallen. Sommige leraars kunnen zo in de knoop liggen met zichzelf, dat het gênant wordt om er als leerling op toe te zien. Hier is dat niet het geval. Jochems speelt duidelijk vanuit een groot respect voor de onderwijzer als mens en als beroep. Zijn meester De Vocht verliest dan wel de pedalen, zijn waardigheid blijft ongeschonden.

Als ‘leerling’ onderga je zijn tirades. Je koestert bewondering voor zijn oprechtheid. Je geniet van zijn liefde voor de literatuur. Je lacht met zijn ironische opmerkingen en je bent dankbaar voor zijn bodemloos geloof in de klas. Het maakt deze voorstelling bijzonder. Een pure theaterbelevenis enerzijds, een nostalgische trip anderzijds én een mooi reflectiemoment over lesgeven en les krijgen als extraatje.

Het engeltje en het duiveltje

Slechts een keer halen de makers een te kunstmatige ingreep uit. Die voelt kunstmatig aan omdat er verder zo organisch met de aanwezigheid van het publiek wordt omgesprongen. De ingreep / scène gaat als volgt. De meester deelt examenpapieren uit. Niemand vult wat in. De blanco papieren die de meester terug ophaalt, blijken wél beschreven. Is het nu De Vocht of acteur Jochems die doet of de papieren beschreven zijn? Het is niet helemaal duidelijk. ‘Het is theater, hierin moet je meegaan’ fluisterde het engeltje in ons hoofd. Maar het duiveltje kraste dat de makers hier iets inventiever en duidelijker mee hadden kunnen omspringen. Want nu lijkt het alsof er plots een vierde wand wordt opgetrokken (door te doen alsof de papieren beschreven zijn) die nergens anders in de voorstelling te bespeuren valt.

We vinden dat ons duiveltje een punt heeft. Maar we vinden bovenal dat Laika een waardevolle voorstelling creëerde die niet alleen een ode is aan de hechte band tussen meester en leerling maar ook een ode aan het idealisme van het lesgeven. Dat de voorstelling alleen in klaslokalen wordt gespeeld, betekent geenszins dat u deze creatie als ’taai schooltheater’ moet klasseren. Fout! Dit is een mooie theatervoorstelling voor jong en oud over volwassen worden en verloren lopen in de volwassenheid. En laat de klas nu eens de mooiste locatie zijn om zulk een verhaal in te vertellen.

Dat er hierdoor rechtstreeks op school zieltjes voor theater gewonnen kunnen worden, is een meegenomen neveneffect. Het gevecht van De Vocht is een schoolvoorbeeld van hoe theater en onderwijs elkaar kunnen bevruchten, versterken en beminnen.

Els Van Steenberghe

Het gevecht van De Vocht, Laika. Gezien op 2 september 2010. Er zijn deze week ook avondvoorstellingen gepland die iedereen kan bijwonen. Meer info: www.laika.be