Theater: Een Lied, Tutti Fratelli

Tutti Fratelli geeft met ‘Een Lied’ de meest kwetsbaren een klok van een stem.

Het was zondag. Onze straat luierde. Onkruid wieden in de tuin. Lezen in de ligstoel. Tot. Ineens. Gierende banden. Loeiende sirenes. Agenten in kogelvrije vesten. Met hun pistool in de aanslag sommeerden ze de buren om direct in huis te gaan en ramen en deuren gesloten te houden.

Voor een buurtbewoner bleek die zalige zondag een dag vol eenzaamheid. Het werd hem te veel. Dus greep hij naar een wapen (en kon net op tijd door de politie overmeesterd worden).

Hoezo arm?

Had hij maar naar Een Lied ( * * * 1/2) gegrepen, de nieuwste creatie van de Antwerpse sociaal-artistieke werkplaats Tutti Fratelli waar Reinhilde Decleir (zus van Jan Decleir) de artistieke scepter zwaait.

Deze werkplaats ontstond uit Men zegge het voort (2003, Toneelhuis). Met deze creatie regisseerde Decleir voor het eerst een groep mensen van het Antwerps Platform Generatiearmen (APGA). Ze brachten hun levensverhalen op de planken. En het was prachtig. Decleir is niet de madam van de grootse decors en vernuftige regieconcepten. Ze is wel de dame die er wonderbaarlijk in slaagt om mensen die door het leven getekend zijn vleugels te geven. Decleir slaagt erin hen zodanig op hun ‘gemak’ te stellen dat ze hartveroverend integer en krachtig op de scène staan.

Jaarlijks brengt Tutti Fratelli een nieuwe creatie en herneemt eerdere voorstellingen. Met De Roma als vaste premièrestek.

Aan die voorstellingen verleent pianist Florejan Verschueren regelmatig zijn medewerking. Met hem creëerde Decleir in 2004 bij Theater Antigone het aangrijpende Overleie, een voorstelling met maatschappelijk zwakkeren uit de Kortrijkse Overleiewijk waar Theater Antigone gevestigd is. Sindsdien werken Decleir en Verschueren geregeld samen.

Net als Decleir bezit Verschueren de gave om zijn spelers op te tillen. Hij zit als pianist haast dansend achter de piano. Hij beleeft elke noot en stuurt ondertussen zowel de spelers als de orkestmuzikanten de juiste richting uit.

Alleen al de ‘chemie’ tussen Verschueren, zijn muziek en de rest van de scène, maakt deze voorstelling de moeite waard om te beleven. Maar woon ze bij met de ‘juiste’ verwachtingen. De toeschouwer naast ons vond het maar niks. Want ‘ze kunnen niet zingen!’

Hoezo vals?

In Een Lied gaat het niet om het zo schoon en goed mogelijk zingen maar om het ‘zijn’ van een lied. De spelers – getooid in tedere, theatrale feestkostuums – zingen liederen die hen op het lijf gegoten lijken. Dat ze soms naast de toon zitten, is van ondergeschikt belang. Belangrijker is de integriteit, de openheid en de hartelijkheid waarmee ze zingen. We hoorden een versie van Dolly Partons I will always love you waar de wereldster herself een puntje aan kan zuigen. Parton zingt het misschien zuiverder maar niet schoner. Hetzelfde geldt voor Ramses Shaffy’s Laat me of zijn We zullen doorgaan.

Naar deze mensen moet je niet alleen luisteren. Je moet hun vertolking ‘voelen’. Dus niet struikelen over de wat minder geslaagde noten maar ervaren hoe elke noot zindert van de goesting en de emotie. Zonder in bravoure te vervallen.

Daar had Helmut Lotti beter ook aan gedacht. Jawel, Helmut Lotti. Per opvoering van Een Lied verwelkomt Tutti Fratelli een speciale gast. Toen wij de voorstelling bijwoonden, sprong Helmut Lotti het podium op. Letterlijk. Fijn dat hij hiervoor de tijd wilde maken, maar hij had beter iets meer tijd gemaakt. We zagen hem even voor zijn podiumact de zaal in sluipen. Als hij iets vroeger was gearriveerd, dan had hij begrepen dat hij geen grote gebaren moest gebruiken. Geen grimassen. Niet zeggen hoe ‘fan-tas-tisch’ het wel was. Hij had gewoon rustig vanuit zijn woonkamer de scène op kunnen wandelen, de zaal inkijken en zingen.

Zoals de spelers het deden. En zoals hun zangcoach en altzanger Steve Dugardin het deed. Dugardin ging onomwonden, zonder microfoon, in het midden van de scène staan en gaf er een hartverscheurend schone aria ten beste. Meer moet dat niet zijn.

Na de interventies van Lotti en Dugardin barstte er een dansfeest los waarin spelers en (sommige) toeschouwers een dansende menigte werden. Dit dansen zorgde voor een stijl- en ritmebreuk. Niet alle dansante momenten bereikten het intrigerende niveau van de zangmomenten.

Eindigen deed de ganse schone bende (minus Lotti, hij was alweer vertrokken) met het lieflijke, troostende Good Night van Beatles John Lennon en Ringo Starr. Een liedje dat net als de Tutti Fratelli’s groots is in het kleine en het simpele.

Els Van Steenberghe

Een Lied, Tutti Fratelli. Gezien op 23 mei 2010. Meer info: www.tuttifratelli.be

Nog op 25 en 26 september 2010 te zien in Toneelhuis, www.toneelhuis.be

CORRECTIE: Tutti Fratelli wijst erop dat Helmut Lotti de bewuste opvoering wél vanaf het begin bijwoonde. Onze excuses.