Theater: Een kolossale brok verveling

Kris Verdonck geraakt in zijn spelen met Daniil Charms’ oeuvre niet verder dan een rits acts die in de jaren zestig opgang maakten… Resultaat: ‘H, an incident’ is goed bedoeld maar ondermaats.

Kris Verdonck en zijn slaven van A Two Dogs Company pakken uit met de nieuwe groots opgezette muziektheaterproductie H an incident ( * * ). ‘Vragen over privacy, individuele vrijheid en de gespannen relatie tussen het individu en de massa deden Verdonck teruggrijpen naar Daniil Harms [1905-1942].’ staat er in de werftekst.

Waarom werd de naam van de auteur niet correct gespeld? De juiste naam van de auteur, die met twee collega’s de literaire groep Obèriu oprichtten, is Daniíl Charms. Met een C! Misschien omdat het trio pleitte voor absurde kunst en wilden ze dat benadrukken? In dat geval: vergezocht en dichtbij gevonden.

De leden van Obèriu kregen rugdekking van andere jonge schrijvers. Ook de schilders Kazimir Malevich en Pavel Filonov konden zich wel vinden in het gedoe van het trio. Maar lang duurde de steun niet; daarvoor was hun absurde kunst te puberaal. Om die reden vonden ze zo goed als nergens gehoor en waren verplicht happenings in eigen beheer te geven; van een eigen theater waar ze van droomden kwam niets terecht.

De jaren na de machtsovername door de sovjets wilden ze parallel aan de politieke een artistieke revolutie doorvoeren. Tijd en ruimte werden overboord gekiept, het kinderlijke denken omarmd. De chaos was hun god. Hier en daar bevatte hun werk kritiek op actuele toestanden. Het was echter te mager om indruk te maken. De doodsteek kwam in 1930, toen ze beschuldigd werden van protest tegen de dictatuur van het proletariaat. Om van die lastige snotneuzen verlost te zijn werden ze op de trein naar Siberië gezet en vonden de dood in een strafkamp.

Kris Verdonck verdient geen strafkamp en zeker niet de dood, maar een verbanning naar culturele centra moet toch kunnen. Die zijn gemaakt om breiwerk tot kunst te verheffen en amateurisme een air van artistieke losbandigheid te geven. Verdonck en zijn kompanen hebben getracht de sfeer en de stijl van Obèriu te reconstrueren. Dat zijn ze wonderwel in geslaagd. Maar als hun werk op de rand van het banale balanceerde, hoe kan dan deze voorstelling langs de rand van de Everest scheren? Het zou kunnen. Helaas is Verdonck een te koude kikker om ijler sferen te bereiken. Hij houdt het liever op koel grondwater van een dubieuze kwaliteit. En op het herhalen van de herhaalde herhaling.

Op een paar fraaie momenten na is deze voorstelling één kolossale brok verveling en bulkt hij van de pretentie. Leuk zijn de tien muziekrobots, maar na vijf verschijningen is de verrassing er uit en volgen er nog evenveel. Het IJslands koor en performers zijn best leuk, maar in dit concept overstijgt het niet een act van Circus Ronaldo. En ze blijven maar komen op dezelfde wijze vallen en weer opstaan. De drie inlandse performers blazen bellen, zingen liedjes in het Engels met een Russisch accent, dragen gedichten van Charms voor in het Engels met een Russisch accent, gewagen zich aan absurde scènes met een Russisch accent anno een eeuw geleden, en dat is het. Het is allemaal goed bedoeld, maar wat bereik je ermee als je een kabel in plaats van een draad hebt en het oog van de naald niet ziet? Wat het publiek ziet is een rits acts die in de jaren zestig opgang maakten.

Er is een generatie die daar niets van af weet en daarom Verdoncks werk als fris en vrolijk ervaart. En wat was komt weer. Maar tracht dan ten minste een hogere sport op de ladder te bereiken. Maak een sprong voorwaarts. En liefst nog de diepte in. Het werk van Charms en zijn clubvrienden is totaal achterhaald. Het ruikt enigszins naar dat van Paul Van Ostaijen, maar de Singer Slingeraar had ten minste een verbeelding die tijdloos is gebleken. Zijn verhalen zijn ook absurd, maar door hun grotesk karakter blijven ze mysterieus en tijdloos.

Aan het begin van de voorstelling hangt op de rechterachtergrond rechts een half trapezium. Halverwege de voorstelling op de linkerachtergrond maan, op een flink taartpunt na. Na anderhalf uur een rode rechthoek. Aan het eind verschijnen ze weer. Ha, een Malevich! Drie nog wel! Of drie in één. Of één als drie-eenheid? De combinatie zorgt voor een mooi eindbeeld. Je moet er wel twee uur op wachten. En met het feit dat Malevich zich al gauw distantieerde van het trio, is het werk van de beroemde schilder én schrijver gebruiken en oppompen volkomen misplaatst. Een vloek in de kerk.

‘De verwondering die [C] Harms in de wereld zag en wilde teweeg brengen,’ schrijft het duo Marianne Van Kerkhoven en Kristof van Baarle in het programmaboekje, ‘vindt in H, an incident zijn weerklank in de kleurrijke verzameling figuren, mensen en robots, op zoek naar een modus vivendi in een systeem dat niet de hunne is.’ Daar hebben ze naar gestreefd. Meer niet.

Guido Lauwaert

Een fragment:

H, AN INCIDENT – Kris Verdonck / A Two Dogs Company – productie in het raam van KUNSTENFESTIVALDESARTS – www.kaaitheater.be