Els Van Steenberghe

Theater: Doden doet leven?

Els Van Steenberghe Els Van Steenberghe is theaterrecensent.

BILT brengt met ‘Mens en vlees’ gedegen teksttheater zonder franjes. Met dank aan het ijzersterke spel van Tom Van Bauwel als de moordenaar/kannibaal Fritz Haarmann.

‘Ik sneed de darmen netjes in stukjes, net zoals de longen, de vingers (niet gemakkelijk!) en het mannelijk lid (glibberig!). Dat spoelde ik vervolgens door in het toilet’, zo wijdt Fritz Haarmann de gerechtspsychiater in zijn moordritueel (en de opkuis ervan) in. Het is een van de meest onthutsende scènes in Mens en vlees ( * * * ), de eersteling van Gert Winckelmans’ gezelschap/creatiestructuur BILT.

Mensen zijn gefascineerd door hun zwarte kant. Dat blijkt uit alle misdaadseries en -films. Ook theatermakers loeren geregeld in de ziel van een moordenaar of psychopaat en zetten die zo naakt mogelijk op het toneel. Onlangs deden Tom Dewispelaere en Jan Decleir dat in Onvoltooid verleden (Toneelhuis). Decleir vertolkte de commissaris die de moordenaar (Dewispelaere) ondervraagt. Hun decor was even sober als het decor van Mens en vlees: een tafel, wat stoelen en een achterwand die de fysieke en mentale beklemming van de dader verbeeldt. Een verschil: hier staat de deur naar de buitenwereld (de coulissen) verleidelijk open. Beide creaties vertrekken vanuit de fascinatie voor de gruweldaden die een mens kan plegen. De makers vellen geen oordeel. Ze trachten een integer portret van een mens te schetsen. Die mens is een monster maar voelt desondanks schaamte, trots en een hunker naar warmte en liefde.

In Mens en vlees is Fritz Haarmann (1879 – 1925) het monster. De in Hannover levende Haarmann vergreep zich tijdens het interbellum aan tientallen jongemannen die hij verkrachtte, vermoordde, versneed en deels opat. Winckelmans verdiepte zich in Haarmanns geschiedenis. Hij puurde uit alle gerechtelijke en archiefinformatie een theatertekst. In die tekst voert hij Haarmann (Tom Van Bauwel), een gerechtspsychiater (Winckelmans zelf) en een piepjonge griffier (Vincent Van Meenen) op. De tekst is in een sobere, haast nuchtere taal geschreven. Precies zulk een zuivere (‘uitgebeende’) taal geeft de acteurs – Van Bauwel op kop – alle ruimte om hun woorden met emoties te kleuren én met het ritme (en stiltes) te spelen.

De voorstelling begint tergend traag. Na enige tijd stel je vast dat die traagheid een strategie is van de ondervrager. Een inventievere regie had kunnen verhinderen dat de lijzigheid die in het ondervragingsritueel sluipt lijzig toneel oplevert. Gaandeweg transformeert die traagheid tot tintelende spanning. Haarmanns verhaal slingert beide heren tussen walging en mededogen. Al is slingeren een te uitbundig woord. De rijkdom van het spel zit in de verfijnde uitwerking ervan. Winckelmans’ spel kan nog iets strakker, Van Bauwel speelt simpelweg geraffineerd. Pulkend aan de vingers, haast minzaam kijkend en immer met een stoïcijns rechte rug portretteert hij de man die zijn vader haatte en een grenzeloze liefde voor zijn moeder en jongens voelde. Waarom vermoordde hij die mooie knapen? Zulke cruciale vragen beantwoordt hij steeds met een andere vraag: ‘Een mens moet toch leven?’ Of: ‘Iedereen wil toch iemand naast zich?’

Het maakt Mens en vlees tot integer, pretentieloos teksttheater dat je in het brein en het hart van een monster zuigt. Een plek waar goedheid en kwaadheid, tederheid en bruutheid verdacht dicht bij elkaar liggen.

Els Van Steenberghe

Meer info: http://www.uitinvlaanderen.be/agenda/search?query=Bilt%20-%20Mens%20en%20Vlees

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content