Theater: Decemberhonger, NTGent en TG Stan

Een ster, een femme d’orchestre en een jong blaadje eren Julien Schoenaerts en Dora Van der Groen.

Tien jaar na hun scheiding zijn de toneelspelers Sara en Steven weer samen. Ze hebben afgesproken dat ze deze maal naar het omgekeerde streven van jaloezie. En geen van beide spreekt de waarheid maar denkt niet dat het een leugen is. De liefde voor de spreektaal, een perfecte combinatie van gebaar en zinsbouw, is de opperste schoonheid en slechts daarmee kan een verhouding breuken en barsten zonder blijvende schade pareren. Een mooi streven, maar lukt dat ook. Het antwoord zit hem in de laatste twee clausen: Jullie zijn niet te redden – En jij ook niet.

Geheimnis & envergure

Dat er geen pasklare formule is voor een geslaagde verhouding wordt aangetoond in Decemberhonger ( * * * * ), het nieuwste toneelstuk van Oscar van de Boogaard. Het is een vervolg op zijn eerste, Lucia smelt uit 2001. Van den Boogaard weet de broosheid van een verhouding keurig gestalte te geven. Hij schrijft flitsende dialogen en het plot is geloofwaardig. De paar mankementen worden door een heerlijke spanningsboog vergeten en vergeven: een overdaad aan bijvoeglijke naamwoorden en besluiten die niet uit de mond van de acteurs moeten komen, maar moeten ontstaan in het oor van de toeschouwer. Hoe meer Geheimnis, hoe meer envergure. Dat de intrige van Who’s afraid of Virginia Woolf op de achtergrond dwaalt, is al te vaak een teken van zwakheid, maar niet in het geval van Decemberhonger.

In het bekendste stuk van Edward Albee lokt huisvrouw Martha na een party een jong koppel mee naar huis. De slachtpartij van het koppel Martha en George is maar aanleiding tot de totale vernedering van het bezoekende koppel en de ontkleding van hun verhouding. Nick en Honey druipen aan het slot af, de vrolijkheid op het aangezicht bij hun aankomst heeft bij hun vertrek plaatsgemaakt voor de schaamte. Enige vergelijking met Decemberhonger is niet misplaatst. Sara heeft een jonge vrouw meegebracht, de avond dat Steven net terug is van een verblijf in München, en, niet onbelangrijk, nadat het theater is afgebrand. Maya is een cadeau voor Steven, lijkt het wel. Een vergiftigd geschenk, want Maya, nog niet vertrouwd met de oprukkende roest die elke verhouding treft, denkt dat de afterparty haar carrière ten goede zal komen. Zij is volwassen geworden met die gedachte. Denkt dat de theatervirus door een hogere instantie in haar brein is geplant en dat de bijkomende factoren, feestjes, verbroedering en morele zijwegen, het natuurlijk parcours is om de hoogste trede van de ladder te bereiken.

Wat bovendien opvalt is de geslachtelijke dimensie van Decemberhonger. Het is erotisch geladen en toch aseksueel. Mits een paar naamsveranderingen kan het stuk makkelijk door drie mannen of drie vrouwen gespeeld worden. De weinige keren dat geslachtsdelen ter sprake komen is het enkel als taalgrapje bedoeld. Ze hebben geen amoureuze connotatie. Net zomin als de personages overigens uit de stukken van Samuel Beckett.

De acteurs spelen uit eigen naam. Sara De Roo en Steven Van Watermeulen studeerden samen aan het Antwerps conservatorium. Na afloop scheidden hun wegen. Sara De Roo werd femme d’orchestre van tg Stan en Steven Van Watermeulen huist goed en wel in NTGent. Maya Sannen is een jong blaadje. In Decemberhonger heeft zij voor het eerst een dragende rol.

Het trio kwijt zich voortreffelijk van zijn taak. Spelplezier spat tot in de poriën van de toeschouwer. Maya Sannen speelt onbevangen, de etalage van haar gevoelens is goed gevuld. Sara De Roo staat scherp te acteren, als vanouds, geef haar een podium en zij stijgt ten hemel. Al is de hemelvaart voor haar niet zonder gevaar. Een paar maal de strenge hand van een regisseur om haar neiging tot overacting te wurgen, zou haar een sterstatus kunnen bezorgen. Decemberhonger is geen begin van een ontwenningskuur, niet eens een intentie om zo’n kuur te volgen, want deze voorstelling heeft geen regisseur.

De ster van de voorstelling is Steven Van Watermeulen. Hij is een vis in het water van dit toneelstuk. De rol is hem op het lijf geschreven. Dat is niet verwonderlijk, partner zijnde van de auteur. Eenzelfde lot viel Marilyn Monroe te beurt. Haar beste rol is die van een gescheiden en gedesillusioneerde vrouw, die bevriend raakt met drie ratés. Het scenario van The Misfits was van de hand van Pullitzer Prize winnaar Arthur Miller. Hoewel beiden al gescheiden waren, was de magie er nog. Hij maakte dat de rol haar eeuwige roem opleverde.

Vooral een elektrisch geladen spel maakt dat Steven Van Watermeulen een [hopelijk slechts voorlopig] hoogtepunt in zijn carrière heeft bereikt. De persoonlijke verbondenheid tussen Van Watermeulen en Van den Boogaard maakt bovendien dat de auteur op een rake manier een antwoord heeft gevonden op de literaire vormgeving van een relatie.

Meesterlijke architectuur op de planken

Van vormgeving gesproken. Die is verzorgd door B-architecten. Het architectenbureau opereert op diverse velden: woningen, kantoren, tentoonstellingen en scenografie. Decemberhonger is architecturaal een meesterwerk. Vanuit een vloer van kartonnen dozen wordt gaandeweg de inrichting van een flat gebouwd, door de acteurs. Het contrast met het artificiële van hun vernieuwde verhouding met zijn schijnheilige voorwendsels kan niet schriller zijn. De jaloezie blijft bestaan, is onuitroeibaar, al is het geluk gebed in een designinterieur.

De titel van het stuk verwijst naar de roman Titan van Jean Paul, pseudoniem van Johann Paul Friedrich Richter [1763-1825]. De grondtendens van zijn werk is een vast geloof in het hiernamaals en een neiging tot opvoeding van het volk. Twee roepingen ook eigen aan acteurs, geboren uit het verlangen om onder de mensen te komen, ‘wie Tiere der Dezember-Hunger‘.

Op de verre achtergrond van de voorstelling is Dora van der Groen aanwezig. Zij was de ‘pauzin’ van Sara De Roo en Steven Van Watermeulen tijdens hun opleiding. En de brand van het theater verwijst naar de brand van het Ringtheater in 1975. Niet toevallig staat het standbeeld van Julien Schoenaerts in de schaduw van dit theater. De vermoedelijke aanstichter van de brand was Schoenaerts, die ‘zijn’ theater gekelderd zag door een paleisrevolutie van een vennoot met centen. In Decemberhonger wordt daarop gealludeerd. Steven [in het stuk]: ‘Zou het aangestoken zijn?‘

Julien en Dora vloeien samen tot één persoon, Isabella. Sara: ‘Als die school niet meer bestaat / Hoeft ze hem ook niet meer over te dragen / Zij wil helemaal geen opvolgster / Ze denkt: après moi le déluge / … ‘

Decemberhonger, een toneelstuk van acht scènes met een proloog en een epiloog, moet dan ook gezien worden als een verdoken eerbetoon aan Dora en Julien. Een aanrader. De moeite waard om meer dan eens te zien.

Guido Lauwaert

Decemberhonger – Oscar van de Boogaard – tg Stan en NTGent – tot 19 februari in Minardschouwburg Gent – daarna naar Antwerpen en volgend seizoen reisvoorstellingen – www.ntgent.be en www.stan.be