Theater: Before Your Very Eyes, CAMPO / Gob Squad

Een indringend gesprek met uw tienjarige ik. Het kan. Op en dankzij het toneel.

Stel dat u de kans krijgt om uzelf als tien- of vijfjarige te spreken. Zou u uzelf nog in de ogen durven te kijken? Wat zou u vragen? En wat zou u antwoorden wanneer dat kind vraagt of u nog altijd met hét knuffelbeertje slaapt en of u die grote kinderdroom hebt kunnen waarmaken? Zou u ‘geslaagd’ of ‘gefaald’ zijn in de ogen van dat kind? En zou u dat met gemak en spottend lachje of schoorvoetend en met hese stem bekennen? Zou het een aangenaam weerzien zijn?

Tintelende trilogie

CAMPO en het Duits-Britse collectief Gob Squad (met uitvalsbasis in Berlijn) openen dit innerlijke spervuur aan vragen met hun Before Your Very Eyes ( * * * ). Dit is het sluitstuk van de zogeheten ‘kindertrilogie’ van CAMPO. Die ‘kindertrilogie’ is ontsproten aan de geest van artistiek leider Dirk Pauwels. Pauwels houdt ervan kunstenaars uit de dagen om hun grenzen maximaal te verleggen. Dus vroeg hij op een blauwe maandag aan vriend en collega Josse De Pauw om een voorstelling met kinderen te maken. De Pauw viel haast van zijn stoel. Hij? Iets met kinderen? Dat klonk als water en vuur met elkaar verzoenen. Ware het niet dat de listige Pauwels hem meteen verzekerde dat hij geen jeugdtheater moest maken. Integendeel! Pauwels wilde dat De Pauw kinderen als vormelijke en inhoudelijke noodzaak binnen een nieuwe creatie zou gebruiken.

Zo geschiedde. In 2001 ging het magistrale Übung in première. Het stuk verraste wereldwijd vriend en vijand, het pronkte op het Theaterfestival 2001 én kaapte er de Grote Theaterfestivalprijs weg. Wat voor subliems had De Pauw dan wel uitgespookt? Hij had zijn liefdes en zijn twijfels tot een geheel gesmeed.

De Pauw bedacht dat kinderen eigenlijk constant (en ongedurig) oefenen voor hun leven als volwassenen. Terwijl ze niet beseffen dat mensen gedoemd zijn om te blijven oefenen en te blijven streven naar perfectie. Alles ist nur Übung werd het Leitmotif van waaruit De Pauw in eerste instantie een filmscenario schreef. In dat scenario vertelde hij het verhaal van enkele koppels (en een vrijgezel) die een avondje doorzakken bij de gastheer en -vrouw. Dat doorzakken degradeert tot in elkaar zakken en het laten vallen van de maskers der beschaving. Er wordt gegriend, geneukt, gedanst en gedronken in een waas van alcohol en herinneringen aan betere, vervlogen tijden.

Die film werd gedraaid met klasbakken als De Pauw himself, Dirk Roofthooft, Bernard Van Eeghem en Lies Pauwels in de hoofdrollen. In de voorstelling werd de prent geprojecteerd op een achterdoek. Zonder geluid. Dat was de opdracht van de kinderen op de scène. Zij speelden de film zo sober mogelijk na en focusten zich vooral op het synchroon met de filmacteurs zeggen van de tekst. Elke volwassen acteur werd vertolkt door een jongere lookalike. Zo werd Übung een beklijvend portret van hoe het leven een grote oefening tot perfectie is. Een oefening die we als kind zo snel mogelijk willen maken (en oplossen) en als volwassene zoveel mogelijk proberen te negeren.

In 2009 werd de Brit Tim Etchells (artistiek leider van Forced Entertainment) door Pauwels gesommeerd om een stuk met kinderen te maken. Zijn That Night Follows Day was een vrij statische creatie waarin de kinderen het volwassen publiek ietwat berispend toespraken over hun betweterige en vaak te betuttelende houding jegens hen. Ook deze voorstelling ‘gebruikte’ kinderen om een statement over de vreemde relatie tussen volwassenen en kinderen te maken.

Grow up!

En nu is er Before Your Very Eyes. Hier speelt de identiteit van de gecaste kinderen een veel grotere rol. Gob Squad startte twee jaar geleden met de creatie. Ze interviewden de kinderen, filmden hen en hun slaapkamer. Deze aanpak is eigen aan Gob Squad. Het collectief tracht, sinds 1994, het dagelijkse leven zo pittig, tragikomisch en multimediaal mogelijk te ensceneren.

Nu, twee jaar later, confronteren ze de gegroeide kinderen met hun jongere alter ego. Sommigen zijn ondertussen volwaardige pubers geworden of beginnen net te puberen. De kinderen blijven er stoïcijns of geamuseerd bij. Maar ze worden niet melancholisch. Dat doen de toeschouwers. En masse.

Gob Squad creërt geen bijster origineel format. De kinderen worden big brother-gewijs in een glazen box alias woonkamer met glazen wanden gestopt. Een vrouwenstem stelt hen aan het publiek voor en geeft hen opdrachten (Grow up! Act like an 45 year old lady!, …) Ze laat de jongeren evolueren tot oudjes.

In de box staat een televisiescherm (waarop hun jongere ikjes verschijnen) en een camera waarmee ze mekaar filmen tijdens hun transformatie tot ‘oudere mensen’.

Links en rechts van de box prijken twee grote projectieschermen waarop de filmpjes verschijnen. Het nodigt de toeschouwer uit tot ‘zappen’ tussen wat in de box gebeurt en wat op de schermen te zien is.

Ontroerde voyeur

Je ontpopt je tot een voyeur die op zoek gaat naar sporen van het naïeve kind op de pubersmoelen en omgekeerd. En voor je het weet zit je diep in jouw eigen kinderogen te staren, vraag je je samen met een van de actrices af wat er van jouw lievelingsbeer geworden is. En je kijkt, net als een van de jongens, weg als je de grootse en door de kindermond enthousiast verkondigde toekomstplannen hoort die uiteindelijk niet ontpopt zijn.

De jongeren genereren de ontroering door hun guitige en laconieke spel eerder dan door ontroerende scènes te spelen. Knap.

Toch bewandelt de voorstelling het net iets te zwartgallige cliché van het gelukkige en alwetende kind dat ongelovig naar zijn groot geworden ik kijkt die cynischer is, amper gelooft in de echte liefde en die droomjob ook niet te pakken kreeg. Hey! Life sucks maar even waar is de slogan ‘Life rocks!’. Het leven zit ook vol mooie verrassingen, onverwachte liefdes en klein geluk. Die nuance ontbreekt een tikkeltje. Hoewel.

Ontbrekende schakel

Na de voorstelling komen alle spelers uit de box. Ze buigen. Je ziet zeven glunderende kindersnoeten die apetrots naar mekaar en het publiek kijken. En zo vullen ze aan wat de voorstelling zelf te weinig toont. Dat opgroeien ook betekent: de zon in jouw ogen en glimlach trachten te bewaren.

Els Van Steenberghe

Before Your Very Eyes, CAMPO / Gob Squad. Gezien op 7 mei 2011. Meer info: www.campo.nu en www.gobsquad.com