Els Van Steenberghe

Theater: Back to School, Union Suspecte

Els Van Steenberghe Els Van Steenberghe is theaterrecensent.

In deze barre patertijden een voorstelling over religie maken: ‘risky, very risky…’

Laten we maar meteen uit de biecht klappen. (Dat misstaat geenszins in een bespreking van een voorstelling over wereldreligies.) Wij geloven bovenal in sterk toneel. Sterk toneel is een magische mix van knap acteerwerk, een intrigerend verhaal(tje), een sterke regie, een verrassende vertelstructuur en een dito scenografie.

Verdacht clubje

Aan verrassingen is er geen gebrek in Back to School ( * * * ) van het Gentse collectief Union Suspecte.

De speellocatie is zelfs een aangename verrassing: geen theaterzaal maar een majestueus schoolgebouw. Die locatie blijkt de geknipte omgeving om het over religie te hebben. Meer bepaald, over de drie godsdiensten die alomtegenwoordig zijn in Vlaanderen: het christendom, het Jodendom en de islam. Ondanks een toenemend atheïsme spelen deze godsdiensten een belangrijke rol in het leven van ettelijke Vlamingen. De religie is zelfs tot een politiek (en stuurloos) vehikel geworden.

Met Back to School wil Union Suspecte deze problematische evolutie belichten en wijzen op de ambivalente houding van het onderwijs hierin. Het onderwijs zou een actieve, sensibiliserende rol kunnen spelen in het creëren van kennis over en verdraagzaamheid tussen de verschillende religies. Dat doet het niet. Integendeel. Dus stuurt Union Suspecte zijn publiek ‘back to school’. De toeschouwers trekken van klasje naar klasje. In elke klas kruipt een acteur in de huid van een religieuze extremist die tracht om het publiek tot ‘zijn’ geloof te bekeren.

Het onderwerp is spek naar de bek van dit multiculturele theatergezelschap. Zoals hun ‘roepnaam’ doet vermoeden, vertoeft dit Gentse collectief graag in de catacomben van onze samenleving. Het graait er naar verhalen en mept deze dan even scherp als ironisch de scène op. Niet zelden met succes en/of provocatie. Ze noemen zichzelf een ‘jong, rebels en uitdagend theater-, muziek- en dansgezelschap’ dat

slaat en zalft tegelijkertijd, en proberen ons publiek bewust te maken van hun eigen wankele positie binnen de samenleving door hen een artistieke mokerslag toe te dienen.

We doen dit door onze persoonlijke verhalen te verweven met een vaak niet al te fraai Vlaams verleden en een ferme knipoog naar actuele politieke fenomenen.

Voor Back to School dook de artistieke kern van het gezelschap (Ruud Gielens, Mourade Zeguendi, Zouzou Ben Chikha en Haider Al Timimi) de klas in met auteurs Joost Vandecasteele en Chris Van Camp. Beiden werkten al eerder samen met het gezelschap. Toch bleek dit geen maat voor het succes.

Gaat allen waarheen?

De productie bestaat uit drie monologen. Elke monoloog is de groteske propagandatoespraak van een religieuze extremist (lees: rare snuiter) die tot een van de drie godsdiensten behoort. De drie monologen ademen elk de sfeer van ‘hun’ religie uit en bezitten een daverend potentieel. Toch overtuigen ze nog niet helemaal. Regisseur Ruud Gielens benadrukt de bekeringsdrang van zijn personages iets te sterk en verrast hiermee in de minder positieve zin. De voorstelling onthutst door de aangedikte grimmigheid waarmee de drie personages – diepgelovige, compleet gebrainwashte extremisten – hun publiek ontvangen. Als toeschouwer kan je hen enkel (en van in den beginne) wantrouwen. Meer evolutie zit er amper in de relatie tussen spelers en toeschouwers. Dat is een gemiste kans.

De drie spelers kwijten zich nochtans met veel spelgoesting en een flinke dosis ironie van hun taak. Mourade Zeguendi tracht het publiek, middels propagandafilm en een net iets te dreigende oogopslag, te overtuigen om zich tot het Jodendom te bekeren en – vooral – centen te dokken. De propagandafilm is sterk. Het spel dat Zeguendi speelt, kan veel sterker en iets minder karikaturaal worden. Hij intimideert, werpt slinkse blikken en maakt zijn klas tot een arena waarin hij als een spiedende toreador rondsluipt. Hij werkt zijn bekeringspoging niet af. Het moment waarop de dialoog met het publiek cruciaal wordt, breekt hij zijn betoog af, zet de deur op en jaagt iedereen naar het volgende klasje. ‘Twee per twee en zwijgen in de rij!’

Te grotesk te wrang

In de klas van het christendom zit je in een kring rond Haider Al Timimi. Hij vertolkt een Eskimo die door de ‘pedofiliepater’ Erik Dejaeger tot het christendom is bekeerd. Nu wil Al Timimi op zijn beurt het publiek bekeren. Hij tracht dat te doen door veel vragen te stellen. Het antwoord geeft hij bij voorkeur zelf zonder degene aan wie hij de vraag stelt nog aan te kijken. Listig en knap gespeeld van Al Timimi.

In zijn spel en betoog portretteert hij de christelijke kerk zoals deze zich vandaag toont: betweterig en hypocriet. Ook deze monoloog eindigt abrupt.

Dit geldt eveneens voor de bewieroking van de islam door Zouzou Ben Chikha’s personage. Zijn tekst is (verbaal) de sterkste monoloog die het meest opzwepend, bulderend én venijnig zalvend op de klas inspreekt. Deze monoloog crasht plots in een ‘Houd u in stilte bezig!’.

Dat de drie extremisten hun toespraak zo bot afbreken, is een subtiele ingreep van de makers om het onvermogen van extremisme aan te geven. Misschien moeten de religieuze én politieke wereldleiders maar beseffen dat alle godsdiensten (en politieke partijen) bovenal een doel delen: mensen verenigen in bewondering en respect voor elkaar en het leven. De laatste scène verbeeldt dit. Dat is meteen de mooiste scène van de hele voorstelling.

De monologen doen niets meer dan deze visie te illustreren. Hierdoor verrast en beklijft Back to school net te weinig. Vanaf het eerste moment is het duidelijk dat de makers hun publiek in de loense ogen van drie extremisten wil laten turen.

De opgeblazen wrangheid waarmee de personages zichzelf introduceren, maakt hen tot karikaturen. Dat is best vermakelijk. Maar zo beklemtoont Union Suspecte niet alleen het gevaar en de waanzin van religieus extremisme én de lakse houding van het onderwijs hierin. De makers reduceren hierdoor ook de kracht van hun spel. Ze laten geen evolutie van of geloof in de personages toe. Zo ondermijnen ze het geloof in het theater zélf. Dit kan toch niet de bedoeling geweest zijn?

Els Van Steenberghe

Back to School, Union Suspecte. Gezien op 2 november 2010. Meer info: www.unionsuspecte.be

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content