Theater: Agatha, Compagnie Lodewijk / Louis

Liefhebbers van Marguerite Duras noteren in hun agenda: ‘Agatha op de planken!’ Letterlijk.

C’était une été admirable. Le souvenir en est plus fort que nous qui le portons… que vous, que vous et moi ensemble devant lui… c’était un été plus fort que nous, plus fort que notre force, que nous, plus bleu que toi, plus avant que notre beauté, que mon corps, plus doux que cette peau sur la mienne sous le soleil, que cette bouche que je ne connais pas.

Buiten de lijntjes

In Duras’ toneelstuk Agatha (1981) nemen twee geliefden afscheid van elkaar. Uit liefde. Mekaar graag zien mag niet. Ook al kunnen ze niet anders dan dat.

In de nacht voor hun afscheid herbeleven ze de mooiste momenten. Ze vertellen elkaar – in die typische, gracieuze Durastaal – hoe ze elkaar bespiedden, hoe ze naar elkaar hunkerden en hoe ze elkaar kwelden. De tekst wordt subtiel geënsceneerd door Compagnie Lodewijk / Louis.

In Agatha ( * * * ) staat Yves De Pauw samen met Lotte Heijtenis op de scène. Dit duo is niet aan zijn proefstuk toe. De Pauw en Heijtenis speelden eerder samen in twee regies van Mesut Arslan, de artistieke leider van Theater Onderhetvel. In 2005 speelden ze Eric De Volders De Kamer en de man. En in 2006 vertolkten ze, opnieuw in een regie van Arslan, Hebben / zijn van de Nederlandse auteur Oscar Van den Boogaard. Tijdens het creatieproces van deze productie ontstond het verlangen om een stuk van Marguerite Duras te ensceneren. Beide acteurs raakten gefascineerd door haar kiene manier om het innerlijk zo schijnbaar nuchter en tegelijkertijd ontzettend sensueel en innemend te beschrijven. Dit voornemen verdween een poosje in de koelkast omdat beide spelers aan hun eigen carrière timmerden.

Heijtenis overtuigde op de planken (onder meer in Laika’s In de woestijn, 2009) en op het witte doek (onder andere in Zot van A, 2010).

Ondertussen richtte De Pauw het theatercollectief Compagnie Lodewijk / Louis op, samen met Iris Van Cauwenbergh. De Pauw en Van Cauwenbergh ontmoetten elkaar tijdens hun stage bij Jan Decorte. Ze speelden samen in Decortes Cirque Danton (2002). Zij delen eenzelfde gevoel voor humor én voor toneel dat net buiten de lijntjes van het gangbare kleurt.

Het is hun betrachting om de eigenaardige kantjes van elke mens en binnen het dagelijkse leven uit te vergroten. Dit jonge gezelschap bouwde sinds het ontstaan in 2006 een klein oeuvre uit voor fijnproevers met een voorkeur voor tragikomedies. De eersteling, Voorbij de Liefde (2006), zette meteen de toon. Een koppel wiens liefde de houdbaarheidsdatum ver overschreden heeft, werd er op een treffende en hilarische manier vertolkt. Ook my FLESH-MY blood (2007) speelde zich in de huiselijke kring af en verbeeldde het schrijnende leven achter de muren van een doordeweekse familie. In Camping Vaucluse (2009) trok een olijk stel op reis en beleefde de grootste schrik van elke campingklant. Met het wisselend onthaalde THUIS (2010) waagde het collectief zich voor het eerst aan heus repertoiretoneel.

Ruwe intimiteit

Ook deze Agatha is een ode aan een sierlijke gecomponeerde theatertekst. Een tekst waarin Duras zich een meester in observatie én verwoording van complexe liefdesrelaties toont. Ze was dan ook een ervaringsdeskundige pur sang.

Heijtenis en De Pauw spelen de tekst in een ruw decor van Timme Afschrift. Ruwe planken vormen een schuin platform, net het dek van een zinkend schip. Maar het kan evengoed een verwijzing zijn naar de golfbreker waarop de verboden liefde tussen de man en de vrouw te pletter slaat. Of het kan de simpele weergave zijn van de vloer in de kamer waar ze hun herinneringen ophalen. De planken liggen los, de acteurs spelen barrevoets. Dit zorgt voor een uiterst heftig samenspel tussen de acteurs onderling én tussen de acteurs en het decor.

De voorstelling begint aarzelend. Het koppel staat versteend hand in hand, gemaakt te lachen. Langzamerhand blijkt het lachen vooral een maskeren van de ongemakkelijkheid en een poging om de ernst van de situatie te verlichten of te ontkennen. De ruwe manier waarop die gekunsteldheid wordt opengebroken en waardoor beide minnaars elkaar dwingen om de waarheid te benoemen, is stuitend en onderstreept de slinkse spelvirtuositeit van beide spelers. Vooral De Pauw toont zich een meester in het schier moeiteloos schakelen tussen verschillende stemmingen: van verliefd naar terneergeslagen en terug.

Dagdroom

Beide acteurs verrijken de intimiteit van de tekst door hun geraffineerd en ogenschijnlijk sober acteren. Ogenschijnlijk. Want elke blik, elke aanraking en elke stap is een verbeelding van de grootse, verboden liefde tussen beide personages.

Agatha is niet vernieuwend. Het is een vakkundig en met goesting gemaakt teksttoneel waarbij de acteurs erin slagen om de passie die beide personages voor elkaar voelen, ook voor het publiek voelbaar te maken. Zo wordt Agatha ook een stuk over de (dag)dromen die ontstaan uit het heftige verlangen om die ene te mogen beminnen. Al staat de realiteit in de weg.

Els Van Steenberghe

Agatha, Compagnie Lodewijk / Louis. Gezien op 27 november 2010. Meer info: www.compagnielodewijklouis.be