Stan Douglas’ ‘Helen Lawrence’ is een belevenis

© Stan Douglas
Guido Lauwaert
Guido Lauwaert Opiniemaker

Voor Stan Douglas is de combine van film en toneel schilderkunst. Dat blijkt uit ‘Helen Lawrence’.

De toelichting op de titel van de voorstelling luidt ‘een metafoor voor de huidige tijd? Waarmee Stan Douglas wil zeggen: Kijk, dit kan je doen als allround-kunstenaar. De huidige tijd is de verleden tijd; hervonden en herwerkt zodat het past in het plaatje van vandaag. Het is een tijdsbeeld dat zolang meegaat tot het aan revisie toe is. Wat een voorstelling op zich is. Elke voorstelling is een revisie van de vorige.

Voor Stan Douglas is de ondergang van de huidige cultuur honderd jaar geleden begonnen. De eerste grote aanslag erop is de Eerste Wereldoorlog. De Tweede was de genadeslag. Al wat er verder de oorzaak van was en het gevolg van is, is de architectuur van de ondergang. Aan een journalist antwoordde Oppenheimer, de geestelijke vader van de atoombom, die hem ondervroeg over de langetermijngevolgen van de technologische vooruitgang: ‘Waarom maakt u zich zo druk om de toekomst van een ten dode opgeschreven wereld?’

Oppenheimer bedoelde dat het probleem de ondergang is, en niet de technologische ontwikkeling. Hetzelfde geldt voor Stan Douglas. In de toelichting in de programmafolder verantwoordt hij Helen Lawrence als volgt: ‘De wereldeconomie is in recessie, het banksysteem ligt in puin, mensen zijn geterroriseerd door de schaduw van een buitenlandse bedreiging, er is een woningcrisis in ongeveer elke stad van het noordelijk halfrond.’

Persoonlijk zou ik het zuidelijk halfrond er ook bijnemen. En het terrorisme slaat niet enkel op de aanslagen van de Oosterse op de Westerse beschaving, maar ook omgekeerd. De Westerse heeft zijn systeem zo opgedrongen aan de Oosterse dat die de opdringerigheid beschouwt als terrorisme. Beide beschavingen terroriseren elkaar en verdedigen zichzelf.

Voor deze filosofische gedachte te verbeelden verweeft Stan Douglas toneel met film en film met toneel. Het verhaal is in wezen bijkomstig. Wie dat wil weten surft naar de website van deSingel of gaat te rade bij Oom Wiki. Die weet alles, zelfs de maat van het ondergoed van Stan Douglas. Bovendien is het verhaal slechts een hulpmiddel om via zijn voorgangers in de beeldende filmkunst zijn boodschap gestalte te geven. Uitvalsbasis is de film noir, wat niets te maken heeft met een zwart/wit-film, maar betekent eerder ‘sombere film’. Het is ook een van oorsprong Franse term om een soort van Amerikaanse films te beschrijven uit de jaren veertig en vijftig. Films over misdaad en corruptie, vaak ’s nachts gefilmd, met donkere silhouetten en met helden en schurken die onaardige, maar leuke grappen over elkaar maakten.

Stijltechnisch begint Stan Douglas voor Helen Lawrence bij Orson Welles, en niet zijn Citizen Kane, maar The Magnificent Ambersons [1942]. Al in de titel zit de kern vervat: Amber, oranje, wat ook de kleur is van het oranje knipperlicht, wat op gevaar duidt. Via Welles komt Douglas terecht bij zowat iedereen die met film noir te maken had: Dashiell Hammett, Raymond Chandler, Humphrey Bogart, Howard Hawks, John Huston en hun femmes fatale, Nicolas Ray en zijn Born to be Bad, Carol Reed [The Third Man [1949] en hij stopt bij Chinatown [1974] van Roman Pola?ski, ja, en fragmentarisch vederlicht bij Hammett, een film van Wim Wenders uit 1982.

Wat kan je verder nog zeggen over de voorstelling Helen Lawrence? Wel, dat Stan Douglas zijn afkomst – Vancouver en zijn duistere periode vol ellende anno vóór en na 1948 niet verloochend heeft. Dat filmacteurs ook mensen zijn, geen poppen. Ze gevoelens hebben en die net als toneelacteurs ook willen delen met de toeschouwers, hoewel ze daar, door de studio-opnames, geen binding mee hebben. Dat de huidige maatschappij in al zijn hoeken en kanten een film noir is, en dat we overleven door oneliners.

Qoutes zijn de kruiden om de ondergang te verdoezelen. Van bestaande mensen als Henry Ford, Albert Einstein, John F. Kennedy, Winston Churchill… tot verzonnen personages door schrijvers, zoals Anna Scott [Julia Roberts] in Notting Hill: ‘After all… I’m just a girl, standing in front of a boy, asking him to love her.’ en ‘You Talking To me?’ van Francis Blake [Robert De Niro] in Taxidriver. Laatste treffend voorbeeld om aan te geven wat de ankerpunten van het leven zijn: ‘I’m going to make him an offer he can’t refuse. – Don Vito Corleone (Marlon Brando)’ in The Godfather [1972].

Al dit wijsgerig gedoe samengevat in een oneliner: Voor Stan Douglas is de combine van film en toneel schilderkunst. We krijgen een intrige die helemaal opgebouwd is als een reflectie op de eigen specifieke taal van twee verschillende media: met name de film en de schilderkunst.

Gaat dit zien: Helen Lawrence is een belevenis, waarin de ervaring belangrijker is dan het verhaal. Want zoals bij elke film noir rammelt het script.

Guido Lauwaert

HELEN LAWRENCE – Stan Douglas & Canadian Stage – nog te zien 30 en 31 oktober – deSingel – er zijn nog tickets – www.desingel.be

Smaakmaker

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content