Post uit Sint-Petersburg – deel 2

Guido Lauwaert waant zich in een Russische tragikomedie. De beste scènes spelen zich buiten het theater af…

Tweede bedrijf

Een heksenketel. Ik had niet anders verwacht, maar dat het zo erg is, tart zelfs mijn fraaiste verbeelding. Het festivalsecretariaat wordt overdonderd door arriverende theaterlui uit zowat alle landen van Europa. Qua critici is het mager gesteld, wat België betreft. Een Franstalige en een Nederlandstalige. Maar ook de andere landen zijn eerder door relaties van regionale, landelijke of continentale aard vertegenwoordigd. Ze zetelen in commissies of zijn lang voorbij de normale actieve werktijd. Je kunt het ze niet kwalijk nemen, een professor blijft een professor, al is hij met emiraat. Wat is echter hun toegevoegde waarde voor het festival? Een zeldzame die verslag uitbrengt. Het Europees theaterfestival is een grote vakantie. Een kolonie waar uitbollende theatermensen, of al eeuwen uitgebolde, elkaar in de armen vallen, roddelen en herinneringen ophalen aan collega’s die op sterven liggen of die rol kortgeleden met goed gevolg hebben gespeeld. Een ouderlingengesticht is het! Waar mensen die ooit een kleine rol hebben gespeeld eindelijk de kans zien op een grote.

Souk

Iedereen wil bij aankomst als de weerlicht als belangrijk worden beschouwd. Wat hebben zij niet betekend in hun land, in hun tijd? Wat hebben zij niet gedaan ten bate van de bloei van het Europees theater? Een souk is het, het secretariaat. De meisjes worden bovenop de al te vaak absurde wensen van de bezoekers belaagd door de prijsbeesten en hun kuren. Aangekondigde voorstellingen zijn afgevoerd, of zullen misschien toch doorgaan, maar dan gehalveerd of fragmentarisch. Afgevoerde halen opnieuw de affiche, maar dan voor een beperkt publiek van zwaar geselecteerde critici. Het is dan ook een gevecht om een kaartje te bemachtigen, want, zoals gezegd, de echte critici zijn op één hand te tellen. Aangezien echter iedereen zich houdt voor een criticus, ben ik haast zeker dat de zalen voor de betwiste maar uiteindelijk besliste voorstellingen overstelpt zullen worden. Extra stoelen zullen moeten worden gevonden en de voorstellingen zullen door de opgelopen spanningen bij de acteurs en/of regisseurs, met vertraging niet, misschien en uiteindelijk toch doorgaan. En na afloop is er applaus en zijn de zorgen genezen en vergeten, want het was een magistrale vertoning. Een voorstelling van wereldniveau. Terwijl dat helaas vaak niet het geval is. Het programma van het festival is, voor wie tussen de lijnen door kan lezen en verder ziet dan zijn neus lang is, een amalgaam van geven en nemen aan vriendjes die nemen en geven aan vriendjes. Wat ook belangrijk is om vertoond te worden onder Europese vlag is wie betaald voor de voorstelling, de recepties, of beter gezegd de bouffetten.

Hyena’s

Het laatste woord van de vorige alinea is bewust foutief geschreven. Na elke voorstelling waaraan een prijs is verbonden, wat geldt voor zowat alle voorstellingen, is er een buffet. De helft van de hongerigen ter wereld zou er een week mee gevoed kunnen worden, maar op dit festival moet het op een paar uur op. En zijn de schotels ook leeg. Als een bende hyena’s stortten de bezoekers zich op de schotels en terwijl ze de ene bout aan het vermalen zijn, graaien hun klauwen al naar de volgende. Gisterenavond zag ik gasten die pas aangevoerde schotels ontvoerden naar hun tafel nog voor ze goed en wel aangevoerd waren. Dat veel gasten een voorstelling bezoeken, is niet zozeer ingegeven door liefde voor het theater, maar uit gulzigheid.

Het bouffet gaat van start een half uur na de voorstelling. Om twee redenen. De betalende bezoekers moeten eerst de deur uit – wat niet met eigen ogen gezien wordt is de waarheid niet – en de acteurs moeten verschijnen, gevolgd door de regisseur. Opduikend uit de catacomben van het theater worden de deuren van de foyer opengegooid, maar nog voor het optredende gezelschap zijn intrede heeft gedaan zitten de gasten al aan de slok en de hap. Twee jaar geleden, in Wroclaw, was dat al het geval, maar traditie moet er blijkbaar zijn, waarom bestaat het woord anders.

De enige clown

Zullen we het over de openingsvoorstelling hebben, want om de voorstellingen is het uiteindelijk toch te doen. De rest is randverschijnsel. Aardig en vaak boeiender dan de voorstelling zelf, maar waarover men niet kan spreken, daarover moet men zwijgen, schreef Wittgenstein. Evenzeer het geval is dat waarover men wel kan spreken, daarover moet men spreken. Ook al is dat niet voor de buitenwereld bestemd. Bovendien moet je wat je denkt ook zeggen, al weet je dat je met je mening alleen staat, wat zelden het geval is, zoals ik in vijftig van mijn vijfenzestig jaren heb geleerd. Neem nu de dotatie van prins Laurent. Ze afpakken, of nog maar te denken aan een wijziging van zijn statuut vind ik schandelijk. Hij is de enige clown van het enige echte circus dat België nog heeft. En die nog optreedt. Dat moet beloond worden. De koning en zijn gemalin, de kroonprins en zijn mannequin, de koningin-weduwe, zij! zij zouden moeten betalen om hun tafel en bed en al de pret die eraan verbonden is. Een extra premie zou daarenboven moeten betaald worden voor elke worp van het Lakense konijnenkot. Dat kweekt maar aan. Weet u waarom? Omdat Laken de enige plek in België is, waar geen spoortje stress te vinden is. De helft van de Belgische werkende bevolking komt na gedane arbeid thuis en zegt, vandaag niet schat, en de andere helft zit de hele dag thuis omdat het geen werk heeft en zegt ’s avonds, sorry schat, I’m not in the mood.

Positief denken

De openingsvoorstelling. Honey. Het scenario is gebaseerd op een parabel in poëzievorm van Tonino Guerra. Het gaat over de vrolijke en tragische momenten van het lange leven van twee broers. Ze leven in een spookdorp in de bergen van Italië. De rest is geëmigreerd naar Amerika. Ze kweken bijen en die bijenkweek staat symbool voor de zoetigheid van het leven, die ondanks tegenslagen toch de zin van het leven uitmaakt. Of zoals John Massis zaliger te pas en te onpas zei: positief denken!

De dichter heeft heel wat werk verzet voor Federico Fellini en is goed bevriend met de regisseur, Yuri Lyubimov, die voor deze voorstelling, maar eigenlijk voor zijn hele oeuvre, de Special Prize van het Festival 2011 heeft gekregen. Dichter en regisseur zijn samen haast 200 jaar oud. Dat is ook aan de voorstelling te zien. Het is een pastorale met een knipoog naar Fellini, want zodra was de voorstelling begonnen of Amarcord kwam voor de geest, de eerste film van een drieluik van de Italiaanse cineast, sterk autobiografisch getint. Heel wat volksliedjes worden gezongen, uit berg en dal geplukt, er wordt driftig geacteerd, maar het geheel blijft steken in een parochievoorstelling. Het decor is verluchtigd met schilderijen van de dichter. In de week de pen en op zondag het penseel. Want originaliteit kon ik er niet in vinden. De macabere maskers van Ensor, en zijn skeletten zijn vervangen door clinic-clowns met bolle buiken en biefsteakwangen.

Was de prijs verantwoordt? Ongetwijfeld heeft de man zijn verdiensten, maar deze voorstelling is het werk van een man die niet van ophouden weet. Op 90-jarige leeftijd vermengen herinneringen zich tot ze opgeblazen worden bevonden. Honey is daar een goed voorbeeld van.

Guido Lauwaert