PJ Harvey’s ‘Rid of Me’ is twintig jaar

Het is twintig jaar geleden dat PJ Harvey, toen nog geen soloartieste maar een toonaangevend trio, haar tweede langspeler ‘Rid of Me’ op de wereld losliet. Een relaas over de baanbrekende plaat, die zelfs Nirvana op ideeën bracht.

Het is twintig jaar geleden dat PJ Harvey, toen nog geen soloartieste maar een toonaangevend trio, haar tweede langspeler ‘Rid of Me’ op de wereld losliet. Een relaas over de baanbrekende plaat, die zelfs Nirvana op ideeën bracht. Zelden mocht de alternatieve rock scene van de jaren negentig zo’n talent in de armen sluiten als de Britse singer-songwriter Polly Jean Harvey. In haar beginjaren werd ze nog omringd door bassist Steve Vaughan en drummer Rob Ellis, waarmee ze samen de band PJ Harvey vormde. Hun album ‘Rid of Me’ uit 1993 klonk rauwer en agressiever dan hun debuut ‘Dry’, en werd tevens ook de laatste plaat die ze als groep opnamen. Mettertijd groeide ‘Rid of Me’, een militante mengelmoes van pure blues en punk dat bol stond van post-feministische idealen, uit tot een ultiem tijdsdocument van de jaren negentig. En hoewel de schrijnende, driftige nummers niet op al te veel airplay mochten rekenen, lieten ze toch wel een impact na. Het waren nummers ontsproten aan het brein van een vrouw met fameuze ballen, waarover de mensen twintig jaar later nog zouden schrijven.

Ook lyrisch was ‘Rid of Me’ het soort album dat je, bij een spontane straatontmoeting, in een ferme bocht rond Harvey zou doen lopen. Zinnen als ‘And I might as well be dead / But I could kill you instead’ en -een gezegde waarvan geen enkele man ooit getuige wil zijn – ‘You leave me dry’ lieten weinig aan de verbeelding over. Nee, Harvey was geen nieuwe feministische Kathleen Hanna of Donita Spark, die opstand de hemel in prees of mannen gebruikte voor haar eigen gewin, want ze had het enkel op de mannen gemunt die haar voor de voeten liepen. In dat opzicht was ‘Rid of Me’ meer dan zomaar een album: het was een waarschuwing die je maar beter serieus kon nemen.

PJ Harvey was in de periode na ‘Dry’ al druk bezig geweest met het aandikken van haar aanbiddersaantal, zelfs in die mate dat een resem aan grote platenmaatschappijen een oorlog startten om het trio binnen te rijven. Island Records kwam als enige overlevende terug van het muzikale slagveld, waarna PJ Harvey samen met het platenlabel de release van ‘Rid of Me’ plande. Natuurlijk, met die populariteitsgroei werd ook de druk om een subliem product af te leveren steeds groter, en Harvey was bang om op haar bek te gaan.
Haar oplossing? De befaamde rockproducer Steve Albini erbij halen.

In Spin Magazine’s ‘Oral History van Rid of Me’, zegt Harvey het volgende: ‘Ik besloot om samen te werken met Steve Albini nadat ik zijn Pixies-albums had beluisterd. Die klonken erg rauw, erg overtuigend, en dat was het geluid dat ik ook wou creëren met mijn tweede plaat.’ Albini heeft inderdaad een grote impact gehad op het tot stand komen van ‘Rid of Me’, al hield hij zich achteraf redelijk low profile en omschreef hij zichzelf als ‘de kerel die de micro’s klaarzette’, en meer niet.

Klopt, het album kwam natuurlijk rechtstreeks uit de diepste krochten van Harvey’s ziel. Klopt, de duistere zanglijnen kan je aan niemand anders dan Harvey zelf toeschrijven. Maar er was toen geen enkele producer ter wereld die haar visie zo goed kon interpreteren als Albini gedaan heeft. De rauwe, kenmerkende sound van het album, die ervoor zorgde dat ‘Rid of Me’ onverbiddelijk uitgroeide tot het meesterwerk dat het vandaag is, was van de hand van Albini. Hij ging dan ook niet te werk als de meeste producers van die tijd: ‘Het is een soort ongeschreven wet dat studiowerk volledig moet verschillen van live-materiaal: iedereen verwacht dat je elke laag apart opneemt, en begint vanaf nul. Ik hou daar niet van. Geef mij maar een plaat die gebaseerd is op een live-performance.’ Op die manier was ‘Rid of Me’ veeleer het product van een groep mensen dan van Harvey alleen, ook al stond zij in voor het merendeel van de songwriting.

‘Rid of Me’ was af, en Harvey’s vrees voor mislukking bleek ongegrond. Elvis Costello, Madonna en Jon Bon Jovi namen zonder morren plaats in de rij fans, die steeds maar langer werd. Ook mediafiguur Courtney Love zei in de nasleep van het album dat ‘Polly Harvey de enige rockster was die haar op subtiele manier duidelijk maakt dat zijzelf stront is’ en dat ‘ze niets voorstelt naast de zuiverheid die Harvey uitstraalt.’

Courtney Love’s manlief Kurt Cobain, die met Nirvana ook bij Steve Albini over de vloer ging, stak volgens de producer zijn waardering voor Harvey ook niet onder stoelen of banken. ‘Toen Nirvana bij me aan kwam kloppen om ‘In Utero’ te producen, vertelden ze mij dat ze nog nooit een plaat hadden gehoord die in mijn studio was opgenomen. Dus liet ik hen ‘Rid of Me’ horen. Cobain zei meteen dat hij een grote fan was van Polly’s stem, en de manier waarop ze zong.’

Maar hoe groot het succes van ‘Rid of Me’ ook was, en hoe goed de entourage rond PJ Harvey ook draaide, in het echte leven groeiden ze steeds meer uit elkaar. Albini beweerde niks gemerkt te hebben van de moeilijkheden tijdens de opname van de plaat, maar niet lang na de release werd het trio verscheurd. De bandleden hadden tijd nodig om hun plotse succes en drukke tourschema te verwerken, het huwelijk van gitarist Rob Ellis stond op springen, en hun aanslepende opnametijd in Albini’s studio in Minesotta had ervoor gezorgd dat ze zich steeds eenzamer gingen voelen.

Rob Ellis tegen Spin: ‘We toerden nog met ‘Rid of Me’, maar daarna besloten we te splitten. We waren drie asociale individuen geworden, en dat terwijl de spanningen en de zakelijke kant van het hele gebeuren steeds meer en meer van onze energie opslorpten. Polly en ik probeerden nog samen te werken, maar de laatste keer dat we Steve Vaughan hebben gezien, is tien jaar geleden. Niemand hoort nog iets van hem, niemand weet waarmee hij bezig is.’

Hoe dan ook, Harvey’s ‘Rid of Me’ was met zijn donkere fluwelen sfeer een album die lijnrecht tegenover haar debuut stond. Een album dat tegelijkertijd zorgde voor de ondergang van het trio, maar ook de weg plaveide voor Harvey’s succesvolle solocarrière. ‘Rid of Me’ is de hoofdgetuige van haar noodzaak uit om iets bij te dragen aan de wereld, via kickass gitaarriffs en zanglijnen die -soms op het gênante af- eerder geschreeuwd worden dan gezongen. En dat is iets waarin slechts bitter weinig muzikanten haar voordeden, of nu nog steeds, haar in volgden. (JD)