Hoe literair is Bob Dylan? ‘Hij rekt zijn zinnen uit als een elastiek’

Professor Amerikaanse literatuur Pieter Vermeulen noemt de Nobelprijs Literatuur voor Bob Dylan ‘verrassend, maar meer dan terecht’. Hij schetst de plaats van Dylan in de literaire traditie.

Professor Amerikaanse literatuur Pieter Vermeulen (KU Leuven) noemt Bob Dylan ‘de meest literaire muzikant ter wereld’. ‘De Nobelprijs voor Literatuur aan hem geven, was dus een meer dan terechte keuze van het Nobelcomité’.

Bob Dylan stond al jarenlang op allerhande favorietenlijstjes om de Nobelprijs te winnen. Toch noemt Vermeulen de erkenning verrassend. ‘Zijn literair meest hoogstaande muziek dateert toch al van de jaren zestig en zeventig. Wie vandaag de literaire merites van populaire muziek wil bekronen, kan best kijken naar de hiphop en rap. ‘Tegelijk,’ zegt de literatuurprofessor, ‘is 75 jaar natuurlijk een gemiddelde leeftijd voor pausen. En voor Nobelprijswinnaars.’ (lacht)

Beatbeweging

‘Bawb’ heeft zelf poëzie geschreven, maar zijn grootste verdienste zijn toch zijn songteksten. ‘Er is geen enkele reden om Dylans beste lyrics geen literatuur te noemen’, zegt Vermeulen. Die lyrics zitten ook tjokvol literaire verwijzingen. Zelf denkt hij spontaan aan You’re Gonna Make Me Lonesome When You Go uit Blood on the Tracks, waarin Dylan zingt over het legendarische Franse dichterskoppel Paul Verlaine en Arthur Rimbaud.

F. Scott Fitzgerald kreeg een naamsvermelding in Ballad of a Thin Man, Victor Hugo en de Bijbelse broers Kaïn en Abel worden broederlijk naast elkaar gezet in Desolation Row.

‘Op die manier plaatste hij zich als popzanger in de literaire traditie, toen die samenkwam met de populaire cultuur in de jaren zestig’, zegt Vermeulen. Bob Dylan raakte in die periode bevriend met Allen Ginsberg, een van de vaders van de beatbeweging. Op The Basement Tapes Complete, de opnames die hij maakte met The Band en die uitkwamen in 2014, staat zelfs een song genaamd See You Later, Allen Ginsberg. Hun vriendschap kreeg ook een plaatsje in de Dylanbiopic I’m Not There.

‘Met de beatbeweging had Dylan de ellenlange zinnen gemeen, zoals in Subterranean Homesick Blues‘, zegt Vermeulen. ‘Hij voegde overbodige frasen toe, puur om zijn zinnen langer te maken. Urbanus zei ooit over hem ‘dat hij zijn zinnen uitrekte als elastieken’.

Daarmee staat Dylan niet alleen in de Amerikaanse literatuur. ‘Een schrijver als Walt Whitman had dat ook. Voor hem moest een vers zo lang zijn als hij het in één adem kon uitspreken.’

Later, op platen als Time Out of Mind en Modern Times, ging Dylan uitgebeender en ‘naakter’ schrijven. ‘De Duitsers zouden het Spätstiel noemen: schrijven met veel ruimte tussen de woorden, alles tot de essentie herleid’, legt Vermeulen uit. ‘Ook Hemingway had zo’n uitgeklede stijl, maar bij hem was dat een kwestie van cool. Dylan schrijft veel kwetsbaardere teksten.’

Uiteraard heeft Dylan ook zijn plaats in de mondelinge literatuur. Inge Brinkman, die daar onderzoek naar doet aan de UGent, is dan ook verheugd met de erkenning. ‘Met deze keuze wordt het concept literatuur opengetrokken. Er komt meer ruimte en aandacht voor mondelinge literaturen. Bovendien ligt de nadruk in de teksten van Bob Dylan op het snijvlak tussen politiek en kunst. Het is geen l’art pour l’art, geen kunst om de kunst.’(JVL)