Edith Piaf, een onsterfelijk muziekicoon

Dag op dag 50 jaar geleden overleed Edith Piaf. De lyrische straatmus en grande dame van het Franse lied kende een tragische levensdorst naar liefde en muziek. Een terugblik.

Wie

De legende wil dat Edith Giovanna Gassion in volle kerstperiode geboren wordt op een trottoir in Parijs, onder een straatlantaarn, geholpen door twee gendarmes. Haar geboortecertificaat verraadt weliswaar dat ze in werkelijkheid in een ziekenhuis het levenslicht zag, maar een abnormale geboorte past nu eenmaal beter bij het chaotische leven dat Piaf al vlug zou leiden. Als dochter van een acrobaat en een alcoholische straatzangeres annex prostituee groeit ze op in een bordeel, waar ze opgevoed wordt door haar grootmoeder en enkele liefhebbende hoertjes.

Ze is pas zeven als ze met haar vader door Frankrijk toert en voor het eerst optreedt op straat. Later vindt ze een bondgenote in Simone Berteaut met wie ze zingt, drinkt en een promiscue nachtleven leidt. Op haar zeventiende bevalt ze van een kind dat twee jaar later sterft. Cruciaal is de figuur Louis Leplée, een cabareteigenaar die haar op haar twintigste onder zijn vleugels neemt en haar de artiestennaam Edith Piaf (‘de mus’) geeft. De jaren daarop schrijft ze met de hulp van tekstschrijvers en minnaars een succesvol repertoire bijeen vol klassieke Franse chansons. Er wordt gezegd dat ze met haar unieke stem haar publiek tot tranen toe kan bewegen, zelfs al zou ze een pagina uit een telefoonboek zingen.

Haar onstabiele jeugd drijft haar in de armen van vele mannen, met een eervolle vermelding voor bokser Marcel Cerdan met wie ze een passionele affaire heeft. Het noodlot slaat toe wanneer Cerdan om het leven komt bij een vliegtuigcrash terwijl hij op weg is naar Piaf. Na zijn dood zoekt Piaf troost in nog meer alcohol en bed-capriolen, en na een dramatisch auto-ongeval raakt ze ook verslaafd aan morfine. Leverkanker velt haar uiteindelijk op haar zevenenveertigste, met onsterfelijke klassiekers als La vie en rose, Milord en Non, je ne regrette rien op haar palmares.

Dood

Piaf leeft de laatste maanden van haar leven teruggetrokken in Grasse, waar ze in de nacht van tien oktober 1963 sterft in het bijzijn van Theo Lamboukas, haar toenmalige man. Omdat het voor haar fans onbegrijpelijk zou zijn dat de grote dame niet in Parijs stierf, wordt haar lichaam ’s nachts in alle stilte overgebracht naar haar appartement in de hoofdstad. Haar dood wordt daar de volgende dag in scène gezet.

Afscheid

Piafs overlijden brengt een nationale stroom van verdriet op gang en duizenden fans komen haar groeten als ze opgebaard ligt in haar appartement. De rouwenden passeren de kist in een tempo van honderd mensen per minuut, en buurtbewoners hebben de grootste moeite om door de massa hun huis nog binnen te raken. Op de dag van haar begrafenis kleuren de straten van Parijs zwart, en haar uitvaartstoet – waarin ook Marlene Dietrich meeloopt – brengt een volksverhuizing teweeg in de richting van het kerkhof Père-Lachaise, waar ze tot vandaag begraven ligt.

Lijkenpikkers

De ochtend van haar overlijden snellen radio-reporters naar haar goede vriend en schrijver Jean Cocteau voor een reactie. Parijs kleurt enkele uren later nog zwarter als ook Cocteau overleden blijkt, aan een hartstilstand. Tijdens haar leven sprongen de kranten op elke vloek, elke vechtpartij, elke affaire en elke verslaving. Na haar dood komt er niets nieuws aan het licht.

Erfenis

Piaf had een gat in haar hand en ze verwende vrienden en minnaars met cadeaus, van Porsches tot dure Cartierhorloges. Ze sterft arm en haar laatste man, de twintig jaar jongere Theo Lamboukas, moet als erfgenaam nog jaren na haar dood schulden afbetalen.

Volgelingen

Charles Aznavour dankt zijn carrière aan de hulp van Piaf. Haar unieke stem en verschijning beïnvloedden velen na haar, van Grace Jones tot Anthony Hegarty.

Beste biografie

Vriendin Simone Berteaut schreef in 1970 Piaf, een biografie waarin ze de petite histoire prijsgeeft die andere naslagwerken niet laten zien. Hoe het minste lichtschijnsel in de slaapkamer Piaf belemmerde om te slapen. Of hoe ze tijdens de Tweede Wereldoorlog verdacht werd van collaboratie met de Duitsers omdat ze op privéfeestjes zong, terwijl ze eigenlijk Joodse gevangenen probeerde te helpen met valse paspoorten.

De film van haar leven

Actrice Marion Cotillard werd voor haar toegewijde vertolking van Piaf in La vie en Rose (2007) bekroond met heel wat filmprijzen, al is de prent van Olivier Dahan niet altijd een even waarheidsgetrouwe weergave van Piafs leven op het podium en daarnaast. (EL)