Natalie Merchant @ Koninklijk Circus: Volwassen liedjes voor een volwassen publiek

Zes jaar hielden de verantwoordelijkheden van het moederschap haar weg van de Europese podia en zelfs nu stonden er slechts zes steden op het programma. Voor velen was het in Brussel dus een aangenaam weerzien met Natalie Merchant, die dezer dagen de twintigste verjaardag van haar solocarrière viert.

De dagen met 10,000 Maniacs heeft ze al lang achter zich gelaten. Het frêle meisje van toen is intussen een vrouw van 52 geworden, met een catalogus die zeven prima langspelers omvat. En met uitzondering van ‘The House Carpenter’s Daughter’ kwamen die tijdens haar twee uur durende concert in het Koninklijk Circus ook allemaal aan bod.

Bij haar vorige passages in ons land hield Natalie Merchant het op muzikaal vlak doorgaans vrij sober. Dit keer liet ze zich echter seconderen door een zevenkoppige band, met drie strijkers, een contrabassist, een gitarist, een toetsenman en een drummer. Met rock-‘n-roll had het weinig te maken: de nadruk lag op een akoestisch instrumentarium, de sfeer was intimistisch en ingetogen en de teneur was overwegend ernstig. Merchant grossiert nu eenmaal in volwassen liedjes voor een volwassen publiek. Daarmee willen we zeker niet gezegd hebben dat de zangeres humorloos door het leven gaat. Het is geen toeval dat haar songs werden gebruikt in de Britse sitcom ‘The Office’ en in de Amerikaanse tekenfilmserie ‘Bob’s Burgers’.

Hoewel Merchant uit alle stadia van haar solocarrière putte, was het optreden in Brussel méér dan een nostalgische terugblik. Vertrouwde songs werden regelmatig van nieuwe arrangementen voorzien. Dat was ook al het geval op het onlangs verschenen ‘Paradise Is There’, een remake van haar solodebuut ‘Tigerlily’, dat twee decennia geleden vijf miljoen kopers vond. Tijdens de eerste drie kwartier van de set namen de elegante violen het voortouw, zodat het melancholische karakter van de liedjes nog extra in de verf werd gezet. Natalie Merchant, gekleed in een lange zwarte jurk en met een witte bloem in de grijzende haren, zette indrukwekkend in met ‘Maggie Said’, één van haar trefzeker geborstelde vrouwenportretten: “Holding back / What did I get for all of that? / What did it count for? / Tell me that.”

Theatraal

‘The Worst Thing’ dreef op een tussen jazz en latin laverende piano, terwijl de band intussen behoedzaam voorbijschuifelende ritmen neerzette. Tijdens de instrumentale uitweidingen waagde Merchant al eens een danspasje en gaf ze de indruk recentelijk enkele workshops over Andalusische flamenco en Argentijnse tango te hebben gevolgd. Die theatrale lichaamstaal leidde soms iets teveel de aandacht af van de songs, maar ‘River’ (over de veel te vroeg overleden acteur River Phoenix) en ‘Giving Up Everything’ (dat weg had van een zenboeddhistisch gebed) haddden daar gelukkig geen last van.

De zangeres greep opvallend vaak terug op ‘Leave Your Sleep’, een dubbelaar waarop ze in 2009 allerlei gedichten en kinderrijmpjes van een muzikale bewerking voorzag. Zo kwam ze op de proppen met het van e.e. Cummings geleende ‘Maggie and Milly and Molly and May’, het a capella gebrachte ‘Equiestrienne’, dat ze de set binnensmokkelde omdat ze eerder op de dag had vernomen dat er ooit nog wilde dieren op het podium van het Koninklijk Circus hadden geparadeeerd, en het met cajón en accordeon opgeleukte ‘The Man in the Wilderness’, één van de sprookjes van Moeder de Gans.

Allemaal mooi, daar niet van. Maar soms snakten we toch naar een groove die wat meer leven in de brouwerij zou brengen. Toen de strijkers even het podium verlieten, kregen we onze zin met ‘Carnival’, een nummer dat een bijzondere bijklank heeft gekregen sinds de Amerikaanse seriemoordenares Aileen Wuornos de autoriteiten van het Florida State Prison in 2002 verzocht het te draaien tijdens de lijkdienst na haar executie.

Ringmeesteres

Natalie Merchant staat bekend als een bevlogen sociale en politieke activiste en illustreerde dat ook in Brussel. “Er gebeuren veel verschrikkelijke dingen in de wereld, en één ervan heet Donald Trump”, vertelde ze. De man, voor de zangeres een symbool van xenofobie, intolerantie en volksbedrog, werd dan ook bedacht met een heuse suite. ‘Saint Judas’ -beetje blues, beetje funk- werd versierd met een krols orgeltje en in ‘Texas’ werd de Bushdynastie over de hekel gehaald. Tijdens het op walsbenen geplante ‘Motherland’ gedroeg Merchant zich iets teveel als een ringmeesteres in een circus en vergat ze haar tekst. Het publiek zag die nonchalance met plezier door de vingers, maar het nummer dat een hoogtepunt had moeten worden, bleef dit keer onder de verwachtingen.

De zangeres herpakte zich met ‘Lulu’, over Louise Brooks, één van de eerste sterren van het witte doek maar ook een feministe avant la lettre, en het pakkende ‘Beloved Wife’. Intussen deelde ze bloemen uit aan fans in de zaal, dolde ze wat met haar muzikanten en vertelde ze, ondanks de zwaarwichtige teneur van afsluiter ‘Life is Sweet’, alsnog enkele grapjes. Memorabel citaat van gitarist Erik Della Penna over opera: “Look how much work it takes to bore me”. Tijdens de bissen, ‘Wonder’ en ‘Kind and Generous’, werden het tempo én het popgehalte weer enigszins opgedreven, zodat de avond alvast luchtiger eindigde dan hij was begonnen.

Natalie Merchant toonde zich op het podium een rijpe artieste die haar ambacht tot in de puntjes beheerste en haar heldere stem en tijdloze liedjes nog steeds als haar belangrijkste troeven wist uit te spelen. Echt hip is ze niet meer en wíl ze ook niet zijn. Maar wie was gekomen voor muziek met inhoud en diepgang, werd zeker op zijn wenken bediend.