Jóhann Jóhannsson in 30cc: Instrumentale poëzie

© Yvo Zels

Dankzij zijn fraaie synthese van klassieke en elektronische muziek, groeide de IJslandse componist Jóhann Jóhannsson uit tot een begrip. Zopas bracht hij met ‘Orphée’ en ‘Arrival’ twee nieuwe cd’s uit en tijdens zijn huidige tournee doet hij twee keer ons land aan. Wij onderschepten hem in Leuven.

DA GIG: Jóhann Jóhannsson in 30cc, Leuven op 5/12.

IN EEN ZIN: Het publiek liet zich door de componist gewillig op sleeptouw nemen en stelde andermaal vast dat de afstand tussen een band als Sigur Rós en een artiest op het gerenommeerde klassieke Deutsche Grammophon-label veel kleiner is dan doorgaans wordt aangenomen.

HOOGTEPUNTEN: ‘Odi et Amo’, ‘A Deal With Chaos’, ‘Flight From the City’, ‘Fordlandia’…

DIEPTEPUNTEN: Geen.

QUOTE: Jóhannsson en zijn gevolg lieten vooral de noten spreken.

Samen met Nils Frahm, Max Richter, Dustin O’Halloran, Olafur Arnalds, Nico Muhly en Christina Vantzou behoort de 47-jarige Jóhannsson tot de belangrijkste componisten uit de neoklassieke sector. Met ingrediënten uit postrock, ambient, minimal music en kamermuziek boetseert hij adembenemende filmische soundscapes die weinig luisteraars onberoerd laten. Zijn werk klinkt tegelijk subtiel en episch, verstild en theatraal. Jóhann Jóhannsson begon zijn carrière in Reykjavik, waar hij deel uitmaakte van allerlei punkrockbands, het met Kraftwerk en Steve Reich verwante Apparat Organ Quartet en het industrial technocollectief Evil Madness. Voorts was hij één van de grondleggers van Kitchenmotors, een creatieve denktank annex platenlabel dat ijverde voor de kruisbestuiving van muziek en andere kunstvormen.

Sinds 2012 was Jóhannsson vooral actief als leverancier van soundtracks voor cineasten als James Marsh en Denis Villeneuve, wat hem een prestigieuze Golden Globe en enkele Oscarnominaties opleverde. De kans dat u zijn werk nog vaker in de bioscoop te horen zult krijgen, is behoorlijk groot, want momenteel sleutelt hij aan de klankband van ‘Blade Runner 2049’. Maar ook als solo-artiest toont de IJslander zich van zijn veelzijdigste kant. Zijn pas verschenen cd ‘Orphée’, zijn eerste sinds het zes jaar oude ‘The Miners’ Hymns’, is geïnspireerd door verschillende versies van de Orpheusmythe uit de Griekse oudheid en draagt zowel de sporen van Ovidius als van Jean Cocteau. Orpheus, de God van de muziek, wil zijn gestorven vrouw terughalen uit de onderwereld. Hij mag Eurydice weer meenemen op voorwaarde dat hij niet omkijkt vóór hij het volle daglicht bereikt. Maar hij doet het toch en verliest zijn geliefde nu voorgoed.

Barokke grandeur

Bij Jóhannssen geeft dat verhaal over dood en wedergeboorte, licht en duisternis aanleiding tot een mediatie over de vergankelijkheid van schoonheid . Tegelijk ziet hij het verhaal van een gedoemde romance en gefnuikte hoop metafoor voor het creatieve proces. ‘Orphée’ gaat over verandering en heeft voor de artiest ook een persoonlijke betekenis. Zo verwijst het werk naar zijn recente verhuizing van Kopenhagen naar Berlijn, naar de teloorgang van een oude relatie en het begin van een nieuwe. Jóhann Jóhansson verklankt het één en ander met behulp van een gevarieerd geuidspalet, dat niet enkel verwijst naar het oeuvre van Michael Nyman en Philip Glass, maar ook naar Prokofiev en Sjostakovitsj. De muziek steunt op eenvoudige thema’s en minimalistische variaties, maar verwijst net zo goed naar barokke grandeur.

In Leuven liet Jóhann Jóhansson, die zelf de toetsen van een synth, orgel en een vleugelpiano beroerde en een bandrecorder bediende, zich begeleiden door de strijkers van het Echo Collective. In de achterste linies merkten we zelfs twee gitaristen op, onder wie Adam Wiltzie van Stars of the Lid. Beide heren brachten noise- en feedbackstructuren aan, maar lieten hun instrumenten nooit klinken zoals je het zou verwachten. Ongeveer de helft van de set stond in het teken van de melancholische maar ingehouden composities uit ‘Orphée, waarbij Jóhannsson gebruik maakte van statische ruis en verwees naar de gecodeerde boodschappen die tijdens de Koude Oorlog via kortegolfzenders de ether in werden gestuurd.

Bezwerende suite

‘A Song For Europa’ kwam over als een flard instrumentale poëzie: repetitief, meeslepend, met nadruk op elegische strijkers en een harp. In het intimistische ‘A Deal With Chaos’ speelde een zoemende cello de hoofdrol, terwijl ‘Flight From the City’ steunde op een experimenteel maar genuanceerd pianostuk, dat de beweging imiteerde van golven op het strand, maar net zo goed zijn voordeel deed met monotone drones. Het nieuwe materiaal, occasioneel ondersteund door visuals, werd gecombineerd met ouder werk uit platen als ‘Englabörn’, “Ibm 1401, A User’s Manual’ en de soms wat sinister aandoende soundrack van ‘Prisoners’. Alle composities werden naadloos aan elkaar gelast, zodat ze samen een bezwerende suite vormden. Soms was het resultaat een beetje statisch, maar de componist bracht dynamiek in de set door occasioneel elektronische percussie toe te voegen en de strijkers nu eens te laten aanzwellen, om hen dan weer zachtjes te doen fluisteren.

De avond eindigde met het prachtige ‘Odi et Amo’, de bewerking van een gedicht dat de Romeinse dichter Catullus destijds schreef voor zijn minnares Lesbia. De vooraf opgenomen elektronisch vervormde stem klonk tegelijk zo onthecht en warm dat je er, als toeschouwer, koude rillingen van kreeg. De enige bis was het van dramatiek doordrongen ‘Fordlandia’, waarmee Jóhannsson verwees naar een mislukt project van Henry Ford in de Braziliaanse jungle.

Het publiek liet zich door de componist gewillig op sleeptouw nemen en stelde andermaal vast dat de afstand tussen een band als Sigur Rós en een artiest op het gerenommeerde klassieke Deutsche Grammophon-label veel kleiner is dan doorgaans wordt aangenomen. Van muziek met diepgang en zonder oog- of oorkleppen is er nooit teveel, oordeelde het publiek. En ons hoort u het alvast niet tegenspreken.

Dirk Steenhaut

DE SETLIST: A Song For Europa / Sálfrae∂ingur / A Deal With Chaos / The Drowned World / Through Falling Snow / Flight From the City / Part 1: IBM 1401 Processing Unit / Odi et Amo // Fordlandia.

Jóhann Jóhannsson is morgen (woensdag 7 december) nog te zien in CC Hasselt.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content