Jan Swerts @ ABClub: Hoe schoonheid ook (een beetje) saai kan zijn

Jan Swerts maakt cd’s die bedoeld lijken om in het geheim door enkelingen te worden gekoesterd. Maar door media-aandacht voor zijn nieuwe cd ‘Anatomie van de melancholie’ dringt de 36-jarige Limburger nu door tot een breder publiek. Gevolg: niet één maar twee clubconcerten in de AB.

Het gebeurt niet vaak dat we overdag al om vier uur naar een optreden trekken, maar nood breekt wet. Het uitverkochte avondconcert van Jan Swerts viel samen met dat van Trixie Whitley en toen de AB, onder druk van de publieksbelangstelling, besloot onze klavierspelende landgenoot zaterdag alnog een tweede keer te programmeren, hoefden we niet lang na te denken.

Swerts, in het dagelijkse leven onderwijsdeskundige, maar na de werkuren ook actief als componist, bracht onlangs zijn tweede langspeler uit: een plaat vol prachtige, zorgvuldige gearrangeerde pianostukken die het midden houden tussen de ingetogen postpop van Talk Talk of Sigur Rós en de neoklassieke kamermuziek van Ólafur Arnalds of Max Richter.

Swerts hengelt niet naar de aandacht van de grote massa en koestert evenmin grote ambities. Muziek is voor hem een emotionele uitlaapklep die hij het liefst buiten de schijnwerpers houdt. Aan concerten geven heeft hij een hekel. Enerzijds omdat hij er weinig voor voelt zijn intiemste zielenroerselen met wildvreemden te delen, anderzijds omdat hij vreest dat de ziel uit zijn werk zal verdwijnen, zodra hij het te vaak reproduceert.

Blazers en strijkers Niettemin was in de AB weinig aan het toeval overgelaten. Jan Swerts, gezeten aan een vleugelpiano, liet zich assisteren door een ensemble met vier strijkers en drie blazers, zodat zijn optreden, althans klankmatig, de contemplatieve sfeer van zijn plaat vrij dicht benaderde.

‘Anatomie van de melancholie’, genoemd naar een boek van de zeventiende eeuwse Britse wetenschapper Robert Burton, stond in zijn set centraal. Telkens wanneer Swerts een stuk aankondigde, verwees hij naar geschriften of kunstwerken die hij als inspiratiebron had gebruikt. Zo verwees ‘Een verlangen naar ontroostbaarheid’ naar een essaybundel van Patricia De Martelaere, verwees het relatief korte, instrumentale ‘De doden die nog levend zijn’ naar een Brelvertolking van Stef Bos en werd het tweeluik ‘Voor de deugd’ en ‘Na de deugd’ ingegeven door ‘After Virtue’ van Wim Mertens. “Zonder de laatstgenoemde zou ik hier vandaag wellicht niet zitten”, onderstreepte Swerts.

’s Mans pianospel deed uitgesproken minimalistisch aan. De stilten tussen de noten leken dan ook minstens even belangrijk als de noten zelf. Hoewel de composities werden gedomineerd door melancholie en tristesse hadden ze vaak iets troostends. Ondanks de Nederlandstalige titels zong -of moeten we zeggen prevelde? – Jan Swerts uitsluitend in het Engels, maar erg dwingend klonk zijn stem niet. Ze leek eerder een onderdeel van de algehele klankkleur, dan dat ze de luisteraar echt iets meedeelde.

Bij ieder nummer hoorde een schilderij van kunstenaar Stijn Felix, dat op een scherm werd geprojecteerd. Tussendoor speelde Swerts ook enkele songs uit zijn in 2010 verschenen debuut-cd ‘Weg’, gebaseerd op plekken die tijdens zijn jeugd voor hem belangrijk waren. ‘Driekruisenstraat 107’ werd versierd met een trompetsolo die aan Chet Baker hernerde, terwijl in ‘Singelstraat 11’, over de ‘chaussée d’amour’ in Brustem, de strijkers voor prachtige accenten zorgden.

Lijkbidders

Jan Swerts verklaarde in enkele recente optredens dat de meerwaarde van een concert voor hem niet vanzelfsprekend is en dat je, wat hem betreft, net zo goed thuis zijn cd’s kunt opzetten. Na zijn concert in de ABClub zijn we geneigd hem gelijk te geven. Het was een mooi maar statisch en ook beetje saai concert, waarvan de traagheid lijnrecht inging tegen de huidige tijdsgeest. De ingehuurde muzikanten zaten erbij met lijkbiddersgezichten en zoveel sérieux (of was het onverschilligheid?) werkte bij momenten een beetje verstikkend.

Op zijn platen werken Swerts’ mijmeringen over de eindigheid en vergankelijkheid der dingen dus voorlopig beter dan op het podium. Een goede componist is nu eenmaal niet noodzakelijk een bevlogen performer. Maar rekening houdend met het feit dat de man nog vrij onervaren is in het concertcircuit, blijft er wellicht nog wel enige groeimarge. We geven Swerts dus met plezier het voordeel van de twijfel.

Dirk Steenhaut DE SETLIST: Al wa doo op volgt / Een verlangen naar ontroostbaarheid / De doden die nog levend zijn / Driekruisenstraat 107 / Singelstraat 11 / Voor de deugd /Na de deugd // ? (nog een nummer uit ‘Weg’).