Voor de tiende keer op rij vond in Brussel Balkan Trafik plaats, een festival gericht op muziek uit het zuidoosten van Europa, met dit jaar meer dan twintig bands, maar ook films, debatten en workshops. Knack Focus liet er zich vier dagen lang in onderdompelen. Een sfeerverslag.
Het vierdaagse festijn werd donderdag afgetrapt met een bezoek van de Servische regisseur Emir Kusturica. Dat het een knaller van een openingsavond ging worden, deed de razendsnelle ticketverkoop al uitschijnen. Bekend om zwarte komedies als Time of the Gypsies (1988) en Black Cat, White Cat (1998), die een blik werpen op het leven in de Balkan, was Kusturica de ideale gast om het evenement te openen.
Wat een terugblik moest worden op zijn carrière als filmmaker mondde uit in een gesprek over de politieke situatie in de Balkan in relatie tot de rest van Europa. Maar met de nodige ironie waarvoor Kusturica en zijn films bekend staan, leek een volle Henry Le Boeuf-zaal het geheel wel te smaken.
Na dit boeiende gesprek volgde een vertoning van Underground, wellicht zijn meest bekende film, waarvoor Kusturica in 1995 een Gouden Palm won op het festival van Cannes. De film loodste je op theatrale wijze door vijf decennia Balkangeschiedenis, op de muziek van de bekende Goran Bregovic. De fanfaretonen die de eindgeneriek kleuren waren nog niet helemaal verdwenen of een andere fanfare nam het roer al over vanuit de Bozar-hal. Het was de Servische Bojan Krstic Brass Band, die de muzikale spits van het festival afbeet.
‘Onmogelijk om stil te blijven staan’
Maar de echte feestvierders stroomden pas toe in het weekend, toen er vooral optredens op het programma stonden. Door de gangen van Bozar weerklonken al snel opzwepende Balkanritmes, die aanstekelijk werkten. ‘Je hoeft helemaal geen kenner te zijn om die volksmuziek te appreciëren’, meende bezoeker Charles (29). Hij was kennelijk onder de indruk van de feestelijke sfeer die er al vroeg op de avond heerste. ‘Het is onmogelijk om stil te blijven staan op die muziek’.
Ook het Noord-Indiase Bollywood Masala Orchestra leek moeiteloos de Henry Le Boeuf-zaal uit zijn stoel te krijgen. De zestienkoppige band, die wellicht van het verst gekomen was, trakteerde het publiek op een kleurrijk spektakel van dansers, muzikanten, zangers én acrobaten. ‘Wat doet een Indiase band op een Balkanfestival?’ horen we u denken. Heel veel. Als bakermat van de Romacultuur heeft Noord-India veel meer te maken met de Balkan dan u en wij dachten.
Ergens deed het wat vreemd aan, een volksfeest in een art-decogebouw dat bovendien de titel ‘Paleis’ voor Schone Kunsten draagt. Toch vindt de organisatie dat de burgerlijke hoogbouw en het marmeren interieur van Bozar de volkse aard van het festival niet tegenspreekt. ‘Elk jaar verwelkomen we een heel gemengd publiek, dus de omgeving schrikt de mensen zeker niet af’, aldus Alix De Montblanc. ‘Bovendien helpen we met Balkan Trafik om de rijkdom aan volksculturen op te waarderen, zodat ze niet verdwijnen uit ons cultureel erfgoed’.
Evenwicht tussen traditionele muziek en moderne varianten
Naast de rode loper, die de verschillende concertzalen met elkaar verbond, prijkten verschillende foto’s van vorige edities aan de muur. Het is opvallend hoe weinig dj’s er de afgelopen jaren op het programma stonden. Ook voor deze feesteditie zijn het vooral bands die het podium kregen, soms zelfs helemaal akoestisch. De organisatie kiest dus duidelijk niet voor ‘Balkan Beats’, de populaire elektronische variant van de originele volksmuziek die zijn wortels heeft in West-Europa.
Toch houden ze zich bij Balkan Trafik naar eigen zeggen niet halsstarrig vast aan de originele volksmuziek. ‘We zoeken vooral naar een evenwicht tussen traditionele muziek en moderne varianten. Het belangrijkste criterium voor ons is dat de muzikanten populair zijn in hun eigen regio’, klink het bij De Montblanc. Naast volksdansgezelschappen als het Albanese Vatra en rauwe brassbands als het Macedonische Kocani Orkestar werden er tal van hedendaagse varianten verwelkomd. Zo bracht het Servische KAL het nieuwe genre ‘Rock ’n Roma’ tot leven via een mix van zigeunermuziek en rock. En het Roemeense Balako en het Albanese Dren Abazi & Zig Zag Orchestra mengden opzwepende Balkanritmes met een vleugje jazz, klezmer en zelfs latin.
In een oriëntaalse trance met Jawhar en Mitsou
Onze grootste ontdekking was misschien wel de Tunesisch-Brusselse zanger Jawhar, die speciaal voor de tiende editie van Balkan Trafik het podium deelde met Mitsou, een internationaal icoon van de Romacultuur. Vergezeld van verschillende percussionisten en elektronische beats namen ze je genadeloos mee in een oriëntaalse trance. De originele soundmix die het geheel opleverde, maakt het moeilijk om hen met andere artiesten te vergelijken, maar beeld u een geluid in dat het midden houdt tussen dat van de Algerijnse Souad Massi en de Belgisch-Australische Gotye.
Veel van de door Balkan Trafik geprogrammeerde bands zijn moeilijk te traceren op het internet. Hoe de organisatie die acts dan op het spoor komt? ‘We hebben nauwe banden met verschillende culturele instituten in de Balkan, die ons op de hoogte houden van nieuw talent’, klinkt het bij de organisatie. Maar ook internationale festivals bieden inspiratie: de hierboven genoemde Bojan Krstic Brass Band won het Guca-festival in Servië, en Balako was één van de ontdekkingen op het Montreux Jazz Festival.
Giant Horo!
Een reden om je roes uit te slapen op zondag was er niet. Balkan Trafik maakte zich vanaf ’s middags klaar voor een slotfestijn op de Brusselse Grote Markt. Daar kwamen verschillende groepen muzikanten en dansers uit binnen- en buitenland samen voor een Horo, letterlijk ‘een volksdans met gezang’. Het is een eeuwenoude traditie in de Balkan, en ondertussen ook een vaste waarde op de laatste dag van het Balkan Trafik festival.
En ja hoor, het duurde niet lang vooraleer tientallen mensen zich, hand in hand, als een gigantische slang over de Grote Markt begonnen te bewegen. Ook enkele toevallige passanten konden het niet laten om mee te wiegen op de tonen van een Bulgaarse fanfare. Het bleek dus waar te zijn: dat het vrijwel onmogelijk is om stil te blijven staan op de aanstekelijke muziek van onze buren uit Zuidoost-Europa.
Olivia Vandeweghe
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier