Vergeet sms’en, wappen, bluetoothen en – een mens zou bijna vergeten dat het ook nog kan – bellen: tegenwoordig ben je pas echt mee als je filmpjes maakt met je gsm. Bezigheidstherapie voor pubers of het begin van een cinematografische revolutie? Dat laatste als het aan Bozar ligt, dat vrijdag het Pocket Film Festival voorstelt.

Voorlopig is het fenomeen vooral bekend van de happy slapping-filmpjes (nietsvermoedende passanten een klets in het gezicht verkopen voor het oog van je gsm-lens – ach, zijn we niet allemaal jong geweest?) en andere ongein op YouTube. En het valt nog te bezien of de vaak wazige en schokkerige beelden van gsm-camera’s ooit de Hollywoodblockbusters van het grote scherm zullen verdringen. Maar in vijf jaar tijd hebben ze alvast een grondige evolutie doorgemaakt. Benoît Labourdette en Laurence Herzberg, de organisatoren van het Parijse Pocket Film Festival dat op 28 september naar het Paleis van Schone Kunsten in Brussel komt, sprongen als eersten op de bandwagon van de pocketfilmpjes.

‘Vier jaar geleden zei een vriend me dat het tijdperk van de gsm-camera was aangebroken’, zegt Herzberg. ‘Ik had er zelf nog nooit van gehoord en vond het zelfs een beetje belachelijk, maar kort nadien zag ik ze her en der opduiken bij mensen in het straatbeeld.’ Die early adopters moesten rondzeulen met relatief zware toestellen die hun broekzak vulden, maar dat weerhield ze er niet van om filmpjes te maken.

‘De eerste pocketfilms leken nergens naar’, zegt festivaldirecteur Labourdette. ‘Wat ons echter boeide, was het feit dat eender wie ze eender waar kon maken. Een gsm past in je broekzak en al wat je hoeft te doen is hem richten en op een knopje duwen. Het opent nieuwe perspectieven, niet alleen voor mensen met artistieke ambities maar ook voor cinema als kunstvorm. Wat niet wil zeggen dat iedereen zich zomaar pocketfilmcineast kan noemen – je hebt er wel degelijk talent voor nodig.’

Camera in het topje van je vinger

Drie jaar geleden benaderde Labourdette het Forum des Images in Parijs – het instituut dat het filmwezen in de Franse hoofdstad stimuleert – met het voorstel om een Pocket Film Festival op poten te zetten. ‘De eerste editie was geen onverdeeld succes,’ zegt Herzberg, directrice van het Forum. ‘We projecteerden kleine beelden op een groot scherm, waardoor het filmpje min of meer gereduceerd werd tot een hoop dansende pixels. Maar toch was het duidelijk dat we aan de wieg stonden van een nieuwe filmtaal. Cineasten moeten creatief omgaan met het medium vanwege de technische hindernissen die het filmen met een gsm meebrengt – en dan doel ik niet alleen op de beperkte leefduur van een lithiumbatterij. Het kleine aantal pixels op het schermpje maakt het moeilijk om een beeld deftig in te kaderen en geluidsregistratie is bijna onmogelijk.’

‘Aan de andere kant verdwijnt de afstand tussen de camera en de omgeving omdat een gsm zo klein is. Acteurs kunnen zich beter inleven voor de lens van een gsm dan voor die van een gigantische camera. Mensen kijken niet op wanneer je met je mobieltje in de hand over straat loopt of aanschuift bij de bakker. Het ding maakt deel uit van de omgeving en dat levert spontane beelden op.’ ‘Ik noem het graag een camera in het topje van je vinger’, vult Labourdette aan. ‘Neem nu bijvoorbeeld het filmpje Mammah van Louise Botkay-Courier, gemaakt in een hammam, een Turks stoombad. Door de stoom zie je de silhouetten van naakte mannen en vrouwen. Ze voelen zich niet bekeken. De barrière tussen lens en acteur valt weg.’

Nieuwe visuele taal

Ondanks de technische problemen van de eerste editie bleven de organisatoren geloven in hun concept. In 2006 wisten ze een nieuw Pocket Film Festival in elkaar te boksen. Gsm-fabrikanten hielpen hen een handje door steeds vaker camera’s in hun toestellen te integreren omdat ze anders niet konden concurreren op de internationale markt. De cameratechnologie werd standaard, steeds compacter en heel wat krachtiger. ‘De filmkwaliteit ging er inderdaad met sprongen op vooruit’, vertelt Labourdette. ‘We konden eindelijk behoorlijke voorstellingen presenteren. In 2006 legden de cineasten de nadruk op de verhaallijn en dit jaar zien we dat ze de lat nog hoger gelegd hebben. Ze zijn op zoek naar een nieuwe visuele taal, naar nieuwe manieren om beelden vast te leggen met hun gsm.’

Dit jaar gaat het festival internationaal. Uit duizend inzendingen van over de hele wereld selecteerden Herzberg en Labourdette een vijftigtal filmpjes. ‘Het is interessant om te zien hoe mensen uit landen als Colombia of Brazilië omgaan met de nieuwe beeldtaal in vergelijking met cineasten uit technologisch meer geevolueerde landen als Japan of de Verenigde Staten’, stelt Labourdette. ‘Ze hebben misschien niet zoveel toegang tot technologie als anderen, maar moeten niet onderdoen voor Japanse of Amerikaanse whizzkids. Ze komen bepaald origineel uit de hoek, onder meer door foto’s en sms’jes te gebruiken, of door zelfs hele animatiefilmpjes te maken. Creativiteit kent geen grenzen.’

Op 28 september komt het Pocket Film Festival naar het Paleis voor Schone Kunsten. Weliswaar in een iets bescheidener versie dan het driedaagse moederfestival in het Centre Pompidou, maar Bozar geeft de Belgische bezoekers ook de mogelijkheid om het fenomeen gsm-filmen te leren kennen – onder meer via workshops waarin je zelf een filmpje in elkaar kunt steken. Labourdette stelt een selectie van de beste filmpjes uit Parijs voor en brengt een debat op gang over de toekomst van het fenomeen.

‘De gsm-camera heeft de cinemawereld toegankelijker gemaakt dan ooit’, zegt Labourdette daarover. ‘Vroeger was het een dure aangelegenheid, maar tegenwoordig krijg je het materiaal in handen voor een habbekrats. Het veranderde al de manier waarop we met elkaar communiceren en het bleek een revolutie in de nieuwsgaring. Nu is de cinemawereld aan de beurt. Het wordt interessant om te zien waar deze nieuwe beeldtaal over tien jaar staat.’

POCKET FILM FESTIVAL: Vrijdag 28/9 om 20.00, Bozar, Brussel

www.bozar.be, www.festivalpaocketfilms.fr

Door Dieter Moeyaert